Bitcoin Nedir? Nasıl Üretilir ve Kullanılır? Ne İşe Yarar?

Bir yıl gibi kısa sürede değerini yüzde 1600 artıran bitcoin, haftalık bazda binlerce dolar düşüp yükseldi. Kimilerine göre dolandırıcılık, kimilerine göre geleceğin ve yeni dünyanın para birimi olarak tanımlandı. Bir tarafta "ekonomik balon" ve "bir gün tamamen ortadan kaybolacak" iddiaları, diğer tarafta "her şey daha yeni başlıyor" yorumları yer aldı. Değeri artıp azaldıkça, yorumlar şiddetlendi ve merak edenlerin sayısı arttı.

Bitcoinin bir anda bu kadar çok konuşulmasının asıl nedeni; 2017 yılının başında fiyatı 1000 dolar bile değilken, yıl sonunda 20 bin dolara kadar yükselmesidir. Aslında hayatımıza 2008 yılında girmiştir; ama değersiz olması nedeniyle çok az kişinin dikkatini çekmiştir. Hatta 10 bin adet bitcoine 2 pizza sipariş edilmiş ve tarihinin ilk işlemi olarak kaydedilmiştir. Şimdi ise 10 bin adet bitcoin yaklaşık 700 milyon liraya denk gelmektedir.

[renkbox baslik="Bilgisayarın İcadı: Bilgisayar Nedir? Ne Zaman, Kim Tarafından Bulundu?" link="https://bilgihanem.com/bilgisayarin-icadi-bilgisayar-nedir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2016/01/bilgisayarin-icadi.jpg" renk="kahve" yenisekme="evet"][/renkbox]

Doğal olarak; bir anda bu kadar yükselmesi ve yeni milyonerler yaratmasıyla hemen herkes "bitcoin nedir, nasıl üretilir ve kullanılır" gibi soruları ardı ardına sormaya başladı. Bu nedenle Bilgihanem.com okurları için bitcoin hakkında bilgiler yayınlamaya karar verdik.

Bitcoin Nedir?

Bitcoin, 2008 yılında Satoshi Nakamoto tarafından deneysel olarak başlatılmış ve kişiden kişiye elektronik para sistemi tanımı ile ortaya çıkmıştır. Herhangi bir merkeze (decentralize) ve resmi kuruluşa bağlı olmayan sanal para birimidir. Diğer para birimlerinde olduğu gibi herhangi bir aracı kurum ve banka gibi üçüncü parti hizmetlere ihtiyaç duyulmadan alınıp satılabilen dijital paradır.

Dünya üzerinde Amerikan doları ve Euro gibi güçlü para birimlerine alternatif olarak gösterilen bitcoin, BTC şeklinde kısaltılır ve ฿ sembolü ile gösterilir. Gelecekte paranın yerini alacak bir ödeme sistemi olarak da tanımlanmaktadır. Bu konuda birçok iddia bulunsa da henüz böyle bir şeyin olmayacağı tahmin edilmektedir.

Bitcoinin değeri, diğer para birimlerinden farklı olarak insanların ilgisine göre artmaktadır. Fiyatlarındaki yükseliş, değer kazanmaya başlaması sonucunda daha fazla insanın ilgi göstermesi ve talebin artmasıyla hız kazanmıştır. Sonuçta 1 yılda %1600 değer kazanmış ve fiyatı 20 bin dolara yaklaşmıştır.

Bitcoin nedir sorusunun tam olarak yanıtlanabilmesi için bilinmesi gereken birkaç önemli konu vardır.

Bitcoin Nasıl Ortaya Çıkmıştır?

Bitcoinin ortaya çıkışı ile ilgili birçok iddia bulunmaktadır. Ama ortak bir karar olarak belirlenen hikayesi, 2008 yılında başlayan ABD merkezli mortgage krizidir. Amerika’dan dünyaya yayılan bu kriz, küresel ekonomide durgunluk yaratmış ve birçok ülkeyi iflas eşiğine getirmiştir. Doğal olarak para birimlerine güven azalmıştır.

ABD, krizle baş edebilmek için parasal genişlemeye gitmiş, yani para basmaya başlamıştır. Bu sefer de doların değeri düşerek, insanların yeni bir para birimi arayışına girmelerine neden olmuştur. Bu noktada, herhangi bir merkeze bağlı olmayan ve "kişiden kişiye" elektronik para transferi sağlayan bitcoin için gerekli ortam hazır hale gelmiştir. Bu süreçte sadece internet ortamında sessiz sedasız başlayan sanal para girişimleri, bitcoin ile hayata geçmiştir. 9 sayfalık bir PDF belgesi ile dünyaya duyurulmuştur.

Bitcoinin Yaratıcısı Kimdir?

Oldukça merak edilen bu sorunun cevabı, hala tam olarak verilememektedir. İlk olarak Japon bir matematikçi ve kripto para uzmanı olarak Satoshi Nakamoto ismi duyulmuştur. Ardından bu ismin sadece bir lakap olduğu açıklanmıştır. Gerçek ismin ise Craig Wright olduğu, bitcoin kullanıcıları, yazılımcıları ve geliştiricileri tarafından teyit edilmiştir.

BBC tarafından yapılan bir haberle Craig Wright’ın kimliği açıklanmıştır. Bu haber aynı anda Economist gibi dünyanın itibar ettiği haber kaynaklarında da yayınlanmıştır. Buna rağmen hala bitcoinin yaratıcısı ile ilgili iddialar devam etmektedir. Hatta en son iddia Elon Musk tarafından üretildiği olmuştur. Ama Musk açıklama yaparak yaratıcı olmadığını belirtmiştir.

Bitcoin Nasıl Üretilir?

Bitcoin üretiminde ve dolaşımında, herhangi bir merkezi otorite bulunmamaktadır. Yani bir para birimini basma yetkisine sahip olan merkez bankası ve darphaneler yoktur. Bunlar yerine açık kaynak kodlu bir yazılım bulunmaktadır. İsteyen herkesin indirip inceleyebileceği bu kodlar, bitcoin dahil olmak üzere tüm kripto paraların üretiminde ve denetiminde kullanılmaktadır. Bitcoin ortaya çıktıktan sonra 1500’e yakın kripto para yaratıldığı ve yaratılmaya devam ettiği de bilinmektedir.

Bitcoin üretimini iyi bir şekilde anlayabilmek için bilinmesi gereken önemli konular vardır.

Blok Zinciri (Blockchain) Nedir?

Bitcoinin arkasındaki teknoloji, blok zinciridir. Çoğunlukla blockchain ismiyle duyacağınız bu teknoloji, tüm bitcoinleri birbirine bağlayan bir zincir olarak düşünülebilir. Üretilen ve kişiler arasında transferi yapılan tüm bitcoinler dijital bloklara madenciler tarafından yazılmaktadır. Bu sayede bir bitcoin sadece tek seferlik kullanılmaktadır. Yapılan tüm işlemlerin bir blok kaydı vardır ve bunlardan oluşan zincire blockchain denmektedir.

Blockchain, herkese açıktır ve şu ana kadar yapılan tüm bitcoin transferlerini bilgisayarınıza indirebilirsiniz. İsteyen herkesin madenci olabildiği bitcoin sisteminde yapılan transfer işlemleri senkronize bir şekilde çalışmaktadır.

Yapılan transfer işlemlerini isteyen herkesin görebilmesi, güvensiz olduğu anlamına gelmemektedir. Çünkü özel şifreleme yapılmasını sağlayan dijital cüzdanlar vardır ve kişiler bitcoinlerini bunlar sayesinde güvenle saklamaktadır. Dolayısıyla yalnızca transferi yapılan bitcoin miktarı, alıcı ve satıcının hesap numaraları kaydedilmektedir. Kişiye özel şifresi bulunan sanal cüzdanlar ise yalnızca bitcoin sahibine aittir.

Bitcoin Madenciliği (Mining) Nedir?

Bitcoin, en fazla 21 milyon adet üretilebilir ve bu işin yapılmasına madencilik (mining) adı verilir. Daha açık söylemek gerekirse; bitcoinin çıkartılması, sistem ağının güvenli bir şekilde korunması ve gerçekleştirilen işlemlerin kaydedilmesi, madencilik olarak tanımlanır. Merkezi bulunmayan bitcoinin güvenliğini ve sadece bir kere kullanılmasını sağlayan kişilere ise madenci ismi verilir. Bitcoin üretimi de bu kişiler tarafından yapılır.

Bitcoin üretim işi, iyi donanımlara sahip bilgisayarlar tarafından yapılmaktadır. İşlemci (CPU) ve ekran kartları (GPU), sahip olunması gereken en önemli donanımlardır. Madencilerin sayısındaki artış, bu donanımların satışını da artırmış ve stok karşılama sorunu ortaya çıkmıştır. Sadece üretimden sorumlu olmayan madencilerin bitcoin sistemindeki önemi düşünüldüğü zaman, bu donanımların ne kadar özel olduğu daha iyi anlaşılacaktır.

Dünyanın her yerindeki madenciler tarafından çıkartılan ve transfer işlemleri kaydedilen bitcoin, kriptografik bir hash fonksiyonu ile üretilmektedir. Hash fonksiyonu ise bir algoritmadır. Karışık ve değişik uzunluklardaki verileri alıp, sabit uzunluktaki verilere dönüştürmektedir. Bu fonksiyon birçok uygulamada kullanılmaktadır. Bitcoinde kullanılan algoritma, 256 bit Secure Hash Algorithm olarak tanımlanmıştır. Bu algoritma ise sadece özel donanımlı bilgisayarlarda çalışabilmektedir.

Madenciler donanımlı bilgisayarlar edinerek, bitcoin üretimini sağlayan dosyaları indirdikten sonra kısaca SHA256 adı verilen 256 bit Secure Hash Algorithm üzerinden madencilik işlemini gerçekleştirmektedir. Bu algoritma sayesinde alıcı ve satıcı arasında bitcoin işlemi yapılabilmekte, kaydedilebilmekte ve sonucunda üretim yapılabilmektedir. Örneğin; A kişisi 1 bitcoin karşılığında B kişisinden herhangi bir ürün satın aldı. A kişisinin hesabından 1 BTC, B kişisinin hesabına aktarılır ve bu 3 önemli bilgi madenciler tarafından kaydedilir.

Madenciler; her bir bitcoin transferinde ortaya çıkan matematiksel problemleri algoritma sayesinde çözerek, kayıtların güvenli bir şekilde tutulmasını sağlamaktadır. Karşılığında ise ödül sistemi sayesinde yeni bitcoinler üretilmekte ve madencinin hesabına aktarılmaktadır. Sistemin şu anki haliyle, sınır olan 21 milyonuncu bitcoinin üretimi tahminlere göre 2140 yılına denk gelmektedir.

Bitcoin Nasıl Kullanılır?

Bitcoin kullanabilmek için her şeyden önce bir sanal cüzdana ihtiyacınız vardır. Bu sanal cüzdanlar oldukça özel sistemlerdir ve güvenli bir şekilde bitcoinlerinizi saklamanızı sağlarlar. Bilgisayarınıza ve mobil cihazınıza indirebildiğiniz bu sanal cüzdanlar sayesinde alım – satım ve transfer işlemlerinizi gerçekleştirebiliyorsunuz.

Bitcoin kullanımında, ödemelerin doğrulanması için açık anahtarlı şifreleme, noktadan – noktaya ağ bağlantısı ve proof-of-work gibi teknolojiler kullanılmaktadır. Siz bir bitcoin ile ödeme yaptığınızda, alıcı adrese şifrelenmiş bir imza ile gönderilmektedir. Bu işlemin kaydı ise blok zincirine alınmaktadır. Bu sayede bir bitcoin tekrardan kullanılamamaktadır. Böylece güvenli bir ödeme ağı olarak tanımlanmaktadır.

Daha basite indirgemek gerekirse; tıpkı bir arkadaşınızın hesabına para gönderirken veya havale yaparken gerçekleştirdiğiniz işlemlerde olduğu gibi talimatları izlersiniz. Alıcı hesap numarası ve bitcoin miktarını girersiniz. Ardından gerçekleşen işlemler, madenciler tarafından yapılmakta ve transfer işlemi sorunsuzca gerçekleşmektedir.

Bitcoin Ne İşe Yarar?

"Kişiden kişiye elektronik ödeme sistemi" tanımı, bitcoin ne işe yarar sorusunun tam karşılığıdır. Kabul edilen ortaya çıkış hikayesinde olduğu gibi; para birimlerine güvenin azalması ve değersizleşmesi sonucunda doğan problemlere karşılık, bir merkezi ve üçüncü taraf olmaksızın transfer işleminin gerçekleşmesini sağlar.

İnternet ve teknolojilerin her geçen gün biraz daha gelişmesiyle yakın gelecekte kağıt para ile ödeme sisteminin ortadan kalkacağı düşünülmektedir. Bunu sağlamanın en mümkün yolu ise güvenli blockchain sistemi olarak görüşmektedir. Ödeme aracı olacak kripto paranın ise bitcoin mi, yoksa farklı bir coin mi olacağı belli değildir. Ama şimdi bile kripto paralar sayesinde online ödeme işlemleri güvenle gerçekleştirilmektedir.

[renkbox baslik="Neye Yatırım Yapılır? Nereye Yatırım Yapılmalı?" link="https://bilgihanem.com/neye-yatirim-yapilir-nereye-yatirim-yapilmali/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2016/02/neye-yatirim-yapilir-nereye-yatirim-yapilmali.jpg" renk="mavi" yenisekme="hayır"][/renkbox]

Bitcoin ve diğer kripto paralar üzerine yapılan tartışmaların birçoğu, amacı dışında kullanıldığı yönündedir. Yani bir ödeme sistemi olarak kullanılmasından daha çok; yatırım aracı olarak görülmesi ve kişilerin ilgisini her geçen gün daha fazla çekmesi nedeniyle aşırı değerlendiği tartışma konularını oluşturmaktadır. Gerçek değerlerini göstermedikleri ve bu nedenle yakın zamanda sistemin çökeceğini söyleyenler de bulunmaktadır. Bir yatırım aracı olarak görülmeye başlanan bitcoinden daha çok; ödeme sistemi olabilecek blockchain teknolojisine güvenin artması ise bankalar arası swift gibi işlemleri, daha basitleştirecektir.