Pistonun doğrusal hareketini, biyel yardımı ile dairesel harekete çeviren motor elemanı olan krank mili, birkaç farklı elemanın çalışmasını sağlayan önemli bir parçadır. Pahalı parçalardan olan bu eleman olmazsa pistonlar ve dolayısıyla motor olmayacaktır. En basit haliyle motor pistonlarının üzerinde çalıştığı demir bir çubuktur. U şeklindeki yuvalarda, pistonların hareketi dairesele dönmektedir.
Krank mili; kam mili, yağ pompası, yakıt püskürtme pompası, su pompası ve yardımcı donanımlara hareket veren bir parçadır. Genellikle tek parça şeklinde dökülerek veya dövülerek alaşımlı çelikten üretilmektedir. Kalıplarda dövülen kam milleri, tavlanmış ve nitratlanmış çelikten imal edilmektedir. Döküm olanlar ise küresel grafitli dökme demirlerinden üretilirler.
[renkbox baslik="Aks Nedir? Çeşitleri ve Arızaları Nelerdir?" link="https://bilgihanem.com/aks-nedir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2018/01/aks-nedir-cesitleri-ve-gorulen-arizalari-nelerdir.jpg" renk="siyah" yenisekme="evet"][/renkbox]
Mukavemetinin çok yüksek olması gerektiği bir motor elemanıdır. Aynı zamanda esnek olması da elzem öneme sahiptir. Birbirine zıt gibi görünen bu iki kavram, bir noktada buluştuğu zaman krank milini oluşturmaktadır. Ayrıca hareketi sırasında çatlamamasını ve kırılmamasını sağlamaktadır. Pistonların çalışabilmesi için bu elemana ihtiyacı vardır ve tüm parçalar birbiriyle bağlantılı bir şekilde hareket etmektedir.
Krank Mili Nedir?
Krank Mili'nin ne olduğunu anlamamız ve görevini nasıl yerine getirdiğini öğrenmemiz için, öncelikle onun şeklini bilmemiz gerekir. Krank Mili, metalik bir parçadan oluşan uzun bir çubuktur ancak her 5-10 cm’de bir, U harfi şeklinde çıkıntıları vardır. Art arda gelen her çıkıntı birbirinin tersi istikametindedir. Bu “U” çıkıntılarını ayrı bir parça zannetmeyin, çünkü Krank Mili yekpare, yani tek parça olmak zorundadır.
Motoru çalıştıran pistonların üzerinde yer alan krank mili, tam randıman vermesi için çok şekilli bir yapıya sahiptir. Pistonlara 90 derecelik bir açıyla bağlıdır ve bu açıda bir satma olması, pistonların ve dolayısıyla motorun görevini yerine getirememesi anlamına gelmektedir. Milde oluşacak bir sorun, doğrudan pistonları ve motoru etkilemektedir.
Belli bir kullanım sonrasında motorun aşırı yıpranmasından kaynaklı veya sürekli yüksek performans ile araç kullanımına bağlı olarak krank milinde kayma yaşanabilir. Bu kayma, motora zarar verirken, yüksek tutarlı masraflar çıkartmaktadır.
Krank mili, motorların en pahalı ve en önemli parçasıdır. Buna rağmen, nasıl çalıştığı ve ne işe yaradığı konusunda çok az şey bilinir. Bu makalemizde, Krank Mili hakkında daha ayrıntılı bilgi sahibi olmanıza yardımcı olacağız. Öncelikle şunu belirtmeliyiz ki; krank mili olmazsa pistonlar, pistonlar olmazsa motor olmaz. Krank mili en basit haliyle motor pistonların üzerinde bulunduğu demir çubuğa verilen isimdir. Bu çubuğun en önemli özelliği pistonların birbirlerine tamamen zıttı olan "U" şeklindeki yuvalara bağlanmasıdır.
Araçlarla alakalı kişiler krank milinin özelliklede eski ve performanslı araçlarda sürekli dağıldığını, buna bağlı olarak pistonların hatta ve hatta motor bloğunun bile dağıldığını sıklıkla duymuşlardır. İşte bunun en önemli sebebi, pistonların krank miline tam olarak 90 derecelik acıyla bağlanmasıdır. Acıda sapma meydana geldiğinde, motorun gücüyle pistonlar boşa çıkmaktadır.
Krank Mili Nasıl Çalışır?
Krank Mili'nin üzerinde bulunan “U” şeklindeki çıkıntılara bağlanan pistonlar vardır. Krank Mili yere yatay şekilde uzanır. Pistonlar ise bu Krank Mili'ne üstten ve dikey pozisyonda bağlanmıştır. Açıları 90 derecedir ve sadece 90 derece olmak zorundadır. 89.5 derece ya da 90.5 derece olamazlar. Çok hassas bir dengeyle bağlanmışlardır ve bu pistonlar, mil üzerinde bulunan birbirine ters istikametteki “U” çıkıntılarını aşağı - yukarı doğru hareket ettirdikçe, krank mili de kendi etrafında dairesel bir döngü ile hareket edecek kuvveti almış olur.
Bu çalışma sistemini gözünüzde daha iyi canlandırmak için, bisiklet pedalı ve tekerinin çalışma sistemini düşünün. Aslında % 100 benzememekle birlikte, bu örneği verebiliriz. Bisiklet sürerken ayaklarınız yukarı – aşağı doğru hareket eder. Ve pedallar da, ayaklarınızın aşağı – yukarı hareket ederek oluşturduğu kuvveti, tekerlere dairesel dönme kuvveti olarak iletir. Krank Mili – Pistonlar ve Motor üçlemindeki çalışma sistemi, en basit anlatımıyla budur.
Pistonlar bağlandıkları U yuvaları döndürdükçe krank mili de kendi etrafında dairesel dönüş gerçekleştirir. Bu ise arabadaki tüm tekerleklere iletilen gücün merkezi olmasını sağlar. Bu nedenle krank mili, motor parçaları arasında son derece önemli bir göreve sahiptir.
Volan mekanizması ile boştaki motorun hareketliliğinin sürekliliğini sağlamaktadır. Bu mekanizma ise disk şeklindeki bir parçadan meydana gelmektedir. Motor boş vitesteyken, yani pistonlar çalışmazken bile motorun çalışır durumda kalmasını sağlamaktadır. Kısaca arabanın stop etmemesini, volan mekanizması sağlamaktadır.
Krank Mili Döngüsü Ne İşe Yarar?
Krank Mili, pistonlardan aldığı doğrusal hareketi, basit bir formülle dairesel harekete çevirdikten sonra, tekerlere iletilen bütün dönme gücünün ana merkezi halindedir. Zincir ya da trigel kayışı aracılığıyla bir yandan Kam Mili'ne hareket verirken; volan mekanizması aracılığıyla da, boşta bulunan motorun, hareketliliğinin hala devam etmesini sağlar.
Volan dediğimiz parça bir disk görünümündedir. Volan'ın görevi, pistonlar durduğu zamanlarda, yani halk tabiriyle motorun boş viteste çalışır vaziyette beklediği zamanlarda, pistonlardan hareket gelmemesine rağmen motorun hala çalışır vaziyette kalmasını sağlamaktır. Piston, motora hareket gücünü yanma yaparak verir.
Pistonun çalışmaması demek, yanma görevinin yapılmaması demektir. Yanma olayının meydana gelmesi demek, motora sadece çalışma gücü değil; aynı zamanda arabayı ileri doğru hareket ettiren gücü de vermesi demektir. Oysa Volan'dan gelen çalışma gücü, motora, arabayı yeterli şekilde hareket ettirecek gücü pek vermez. Ama, motorun stop etmemesini sağlar.
Eğer bu sistem olmasaydı, kırmızı ışıkta durduğunuzda, aracınızın ya kontağını kapatmak zorunda kalacaktınız ya da tüm ışık boyunca bir ayağınız frende diğer ayağınız debriyajda, öylece bekleyecektiniz.
Krank Mili Kaç Parçadan Oluşur?
Krank Milleri esas olarak 4 farklı parçadan meydana gelir:
- Ana Yatak ve Biyel (Kol) Muyluları,
- Kaldıraç Kolları,
- Denge Ağırlıkları,
- Flanş
Krank Mili'nin zarar görmesi, motorun hurdaya çıkmasına bile sebep olabilir. Çünkü motordaki en değerli ve önemli kısım, Krank Milleri'dir. Tamir edilirken yapacağınız en ufak bir hata, geri dönüşü pek de mümkün olmayan hasarlara yol açabilir. Krank Mili'nin çalışabilmesindeki en büyük gereksinimlerden biri de, dengelenme özelliğidir.
Krank Milinin Dengelenmesi Nasıl Olur?
Krank Milleri'nin dengelenmesindeki en büyük pay, karşı ağırlıkların kullanılmasıdır. Bu karşı ağırlıklar; Atalet Kuvveti ve Merkezkaç Kuvveti olmak üzere 2 tanedir. Biz, Atalet Kuvveti'ne, Eylemsizlik Kuvveti de diyebiliriz.
Krank Mili Arızası Nasıl Anlaşılır?
Krank milinde herhangi bir sorun görülmesi sonucunda mutlaka tamir ettirilmesi gerekir. Eleman arızalandığı zaman motor arıza lambası yanabilir. Aynı zamanda ateşleme sistemi karışır ve araç doğru çalışmaz. Aracınıza tekleme ve stop etme görülüyorsa krank milinden kaynaklanıyor olabilir. Genellikle araç seyir halindeyken stop ettiği bilinmektedir ve motor soğuyana kadar yeniden çalışmamaktadır.
Motorun gürültülü çalışması, krank milinin bozulduğunun işareti olabilir. Eğer bu sorunlardan herhangi birisiyle karşılaşıyorsanız aracınızı bir ustaya göstermelisiniz. Aksi durumda sorunlar daha da büyüyebilmektedir.
Krank mili yataklarında en sık görülen arızaların nedenleri ise şu şekildedir;
- Motor yağının bitmesi,
- Yağ basıncının düşük olması,
- Yağ tipinin uygun olmaması,
- Krank mili yatak eksenlerinin çizilmiş, konikleşmiş veya aşınmış olması,
- Anamili yağ kanallarının tıkanmış olması,
- Yatakların aşınmış veya yanmış olması,
- Yatakların, yanlış bağlanması,
- Anamilinin veya anamili yatak eksenlerinin düzgünlüğünü kaybetmesi,
- Krank milinde tam veya kısmi çatlamalar olmasıdır.
[renkbox baslik="Şaft (Kardan Mili) Nedir? Nasıl Çalışır? Çeşitleri Nelerdir?" link="https://bilgihanem.com/saft-kardan-mili-nedir-nasil-calisir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2018/02/saft-nedir-kardan-mili-nasil-calisir-ve-cesitleri-nelerdir.jpg" renk="siyah" yenisekme="hayir"][/renkbox]
Krank milinin arızalanmasıyla bazı sesler de oluşabilir. Bu yatay seslerinin nedenlerinin başında yağlanmanın yetersiz oluşu gelmektedir. Herhangi bir yatakta boşluk olması ve bükülmesi de bu seslere neden olabilir. Ana yatakların bir hizada bulunmaması da çeşitli seslerin oluşmasındaki nedendir.
Seslerin nedenleri arasında; motor yağının çok sulanması, krank mili dişlisinin gevşemesi ve çıkması, volanın gevşemesi veya yerinden çıkması, üst karterin eğilmiş olması gibi sorunlar da yer almaktadır.
Krank mili yataklarından gelen madeni seslerin tekrarlanması, motorun dönüş hızıyla ve artırılan yüküyle fazlalaşmaktadır. Bazen vuruntu sesleri, motorun rölanti çalışmasında daha net duyulmaktadır.
