Adak bir isteğin, dileğin yerine getirilmesi amacıyla, Allah'a karşı verilen sözlerdir. Bu bazen oruç tutmak, bazen Kuran-ı Kerim okumak, bazen de kurban kesip yoksullara dağıtmak olabilir. Adak konusunda kafaları en çok karıştıran konu kurban meselesidir. Ağızdan çıkan her adakta olduğu gibi, kurbanda da eğer şu dileğim olursa, Allah için bir koyun kesip yoksullara dağıtacağım derseniz, bunu mutlaka yerine getirmelisinizdir.
Öncelikle belirtmemiz gerekir ki, normal zamanlar içerisinde kurban kesmemek insana günah yazdırmazken, Allah’a kurban adağı sözü vermesine rağmen o kurbanı kesmeyen kişiler için İslamiyet’te bir günah vardır. Çünkü adak, Allah’a verilen bir sözdür ve Müslüman bir kişinin değil Allah’a, diğer bir insana (Müslüman olmasa dahi) verdiği sözde durması gerekmektedir.
[renkbox baslik="Teheccüd Namazı Nedir? Ne Zaman, Nasıl Kılınır?" link="https://bilgihanem.com/teheccud-namazi-nedir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2017/03/teheccud-namazi-hakkinda-bilgiler.jpg" renk="siyah" yenisekme="evet"][/renkbox]
Özenle belirtmek istediğimiz bir konu da adağın sadece Allah için yapılabileceğidir. Yani halk arasında gördüğümüz, türbe ve yatırlara gidip, filanca dileğimi yerine getir, adak kesip dağıtacağım diye dilekte bulunmak son derece yanlıştır. Yanlış olmanın ötesinde dinimizde böyle bir durum Allah'a şirk koşmakla eşdeğer tutulur. Çünkü geleceği bilen ve dua ederek istekte bulunabileceğimiz tek varlık Allah'tır.
Adak Nedir?
Adak’ın bir diğer adı da “nezir”dir. Adak, İslam dininde hiçbir zorunluluk olmamasına rağmen kişinin İslam sınırları içerisinde herhangi iyi bir şeyi yapacağına dair Allah’a söz vermesidir. Bu verilen sözler içerisinde namaz kılmak, oruç tutmak ve kurban kesmek bulunabilir. Biz yazımızda adak kurbanı konusunu ele alacağız.
Bu kavram fıkıh dilinde ise “bir kimsenin dinen yükümlü olmadığı halde ibadet cinsinden bir şeyi kendisi için vacip kılması” şeklinde tanımlanmaktadır. Yani bir kişi hiçbir mecburiyeti ve zorunluluğu yokken, farz olmadığı halden gönlünden geçerek Allah’a bir söz verir. Bir dileğinin gerçekleşmesi durumunda Allah’a verdiği söz kendisine kılınmış bir borç haline gelir. Bu nedenle halk arasında ağzından çıkana dikkat et, sonra yapmak zorunda kalırsın tarzı şeyler duyarız.
Örneğin matematik sınavından 100 alayım herkese yemek ısmarlayacağım demek de bir nevi adaktır. Bunu söyleyen kişi şaka yapıyor olsa bile Allah katında yapılması zorunlu olan bir söz olarak kabul edilir. Kutsal kitabımız Kuran-ı Kerim’de adak konusu hakkında birçok ayet ve sure bulunmaktadır. Örneğin; Nahl suresinde Allah’a verilen sözlerin tutulması, Maide suresinde ise verilen sözün tutulması ve akitlere bağlı kalınması gerektiği ifade edilir.
Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed (SAV) hadislerinde adanan adakların yerine getirilmesi gerektiğini belirtmiştir. Buhârî, Eymân, Müslim ve Nezir gibi surelerde de adağın yerine getirilmesinin faziletleri hakkında bilgiler bulunmaktadır. Adak Allah rızası için yapılan ve hiçbir dünyevi menfaat içermeyen bir durum olduğu için hiçbir zararı veya kötü tarafı yoktur.
Bir adağın gerçekleşmesi için adayan kişinin Müslüman olması, ergenlik çağına ermiş ve akıl sağlığının yerinde olması gerekmektedir. Adanan şeyler; namaz kılmak, oruç tutmak, kurban kesmek veya sadaka vermek olabilir. Fakat birini ziyaret etmek veya mevlid okutmak gibi durumlar adak konusu olamazlar. Halk arasında horoz kesme, şeker dağıtma, türbelere bez bağlama gibi davranışlar da yaygındır. Fakat bunların İslam dininde adak olarak bir yeri bulunmamaktadır.
Adanan şey kişi için farz veya vacip olan durumlardan olmamalıdır. Yani kurban bayramında kesilen hayvan zaten vacip olduğu için adak sayılmaz. Ya da dilenen şey gerçekleşince 20 rekat namaz kılacağım diyen birisi, buna günlük vakit namazlarına dahil ederse o da kabul olmaz. Çünkü o namaz zaten farz olan ve kişinin yapmak zorunda olduğu bir durumdur.
Adak Kurbanı Nedir?
Adak kurbanı, herhangi bir dileğinin gerçekleşmesi halinde, gücünün yettiğince bir kurban kesip yoksullara dağıtmak adına niyette bulunmak demektir. Örnek verecek olursak, Kurban Bayramı dışında Allah için herhangi bir küçük baş ya da büyük baş hayvanın kurban edilmesi farz ve vacip değildir.
Ancak, kişi çok sevinçli bir haber aldığı için Allah adına kurban kesmeyi vaat edebilir. Ya da, hiç çocuğu olmayan bir baba, “Allah’ım eğer bana çocuk nasip edersen ben de senin yoluna kurban keseceğim” diye bir vaatte bulunabilir. İşte bu türden, Allah’a verilen sözlere biz adak diyoruz.
Kurban adayan kişinin o kurbanı kesmesi vaciptir, yani yerine getirilmesi gerekmektedir. Eğer adağın gerçekleşme durumu bir şarta bağlanmışsa ve gerçekleşmişse mutlaka kesilmelidir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken ve insanların aklını fazlasıyla karıştıran önemli bir nokta bulunmaktadır. Adak kurbanının etinden, adayan kişinin kendisi başta olmak üzere çocukları, annesi, babası, dedesi, nenesi kısacası tüm ailesi yiyemez. Eğer yerse de yediği miktarı tartıp yerine eklemelidir.
Kuran-ı Kerim'de Adak Kurbanı Hakkında Ayetler
Bazen insanlar yanlışlıkla, bir adak sözünde bulunabilirler. Mesela, “Bir işe girersem ilk maaşımla Allah yolunda bir kurban keseceğim” diye adakta bulunurken yanlışlıkla “Bin kurban keseceğim” diyebilirler. Bugünkü şartlarda bin kurban kesmek elbette imkansız gibi bir şeydir. İşte bu durumlarda Allah, insanlara kolaylık sağlamaktadır. Konuyla ilgili ayet şu şekildedir:
“Allah sizi yanlışlıkla veya yanılarak ettiğiniz yeminlerden dolayı mesul tutmaz, fakat kalbinizle kazandıklarınızdan, yalan yere ettiğiniz yeminle ve yeminlerinizi yerine getirmemekle kazandığınız günahtan mesul tutar. Allah gafurdur, günahları çok bağışlar, halimdir, hemen ceza vermeyip tevbe etmeniz için size fırsat verir” (Bakara Süresi 225. Ayet)
Ayrıca Kuran – ı Kerim’in pek çok yerinde Adak ile ilgili ayetler mevcuttur. Bu konuyu en birincil kaynağından , Kuran’dan öğrenmek için, bu ayetlere bakmamız bizim için yararlı olacaktır. Sizler için 2 tane Kuran ayetini aşağıda paylaşıyoruz:
- Yaptığınız her harcamayı ve adadığınız her adağı muhakkak Allah bilir. Zalimler için hiç yardımcı yoktur. (Bakara Süresi – 270. Ayet)
- O kullar, şiddeti her yere yayılmış olan bir günden korkarak verdikleri sözü yerine getirirler. (İnsan Süresi – 7. Ayet)
Hz. Muhammed (SAV)'in Adak Kurbanı Hakkındaki Görüşleri
Hz. Muhammed (SAV), insanları adak konusunda uyarmıştır. O dönem bazı Müslümanlar, verilen adak sözü sayesinde bazı sonuçların, kaderlerin değişeceğine inanıyordu. Ancak Hz. Muhammed (SAV), yaptığı uyarıyla adağın yaşanılacak herhangi bir olayı erteleyemeyeceğini veya erkene alamayacağını belirtmiştir.
Yalnız, İslam alimlerinin üzerinde tartıştığı bir nokta vardır. Bu da, Ebu Hureyre aracılığıyla bizlere iletilen bir hadistir. Bu hadise göre, Hz. Muhammed (SAV), şöyle demiştir: "Adakta bulunmayınız çünkü adak kaderdeki hiç bir şeyi değiştirmez. Ancak adak sebebiyle cimri kimseden mal çıkar"
Bu hadisten yola çıkarak bazı İslam alimleri, adakta bulunmayı yasaklamışlardır. Ancak pek çok farklı hadislerde de Hz. Muhammed (SAV), kendisine gelip verdikleri adak hakkında soru soran Müslümanlara, adaklarını yerine getirmelerini söylemiştir.
[renkbox baslik="Tevhid Nedir? Tevhid Çeşitleri Nelerdir?" link="https://bilgihanem.com/tevhid-nedir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2016/02/tevhid-hakkinda-bilgi.jpg" renk="siyah" yenisekme="hayir"][/renkbox]
Tarafsız bir açıdan bakarsak şu sonuca varabiliriz. Hz. Muhammed (SAV), insanlara adakta bulunmayı önermemektedir. Ancak, ola ki bir durumda insanoğlu bir adakta bulunmuşsa da, imkanları dahilinde o adaklarını yerine getirmelerini tavsiye etmektedir.
Yalnız burada dikkat etmemiz gereken önemli bir nokta vardır ki, adak kurbanı Kurban Bayramı’nda kesilmez. Çünkü Kurban Bayramı’nda zaten herhangi bir kurban kesmek Müslümanlara vaciptir. İşte bu yüzden, Allah’a adanılan kurbanların, Kurban Bayramı dışında kesilmesi uygundur.
