Akbabalar dünyanın en yırtıcı, zarar verici uçucularından biridir. Kuş türleri içinde en tehlikeli olanlardan biri oldukları söylenebilir. Önceleri daha sık görülürken; günümüzde nesilleri tükenmek üzeredir. Yavrularına karşı çok hassastırlar. Yavrularına zarar verilmesi şurada dursun yaklaşılması bile oldukça risklidir. Akbabalar, genellikle etle beslenirler. Canlı, leş fark etmeksizin her türlü hayvan etini tüketebilirler. Avlarının kokusunu çok uzaklardan alabilirler.
Uzun süreler havada kalma ve uçma yetisine sahip olmalarını sağlayan geniş kanatları sayesinde avlarına ulaşabilirler. Topluluk içinden bir tanesinin avı fark etmesi durumunda tamamı uzaklardan uçarak leşin yanına gelmektedir. Paylaşma konusunda oldukça iyidirler. Tüm grubun leşten faydalanması sağlanır.
[renkbox baslik="Köstebekler Hakkında Bilgi; Köstebek Nedir? Özellikleri Nelerdir?" link="https://bilgihanem.com/kostebek-hakkinda-bilgi/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2016/12/kostebek-hakkinda-bilgi.jpg" renk="yesil" yenisekme="evet"][/renkbox]
Akbabaların günümüzde neslinin tükenmesi haberlerinin üzerine, birçok hükümet önlem amaçlı olarak adımlar atmıştır. Akbabalar zaten avlanabilir hayvanlar değildir ama yaşam alanlarının bozulmaması ve doğal dengenin sağlanması devletlerin üstlendiği görevler arasındadır. Herhangi bir türün sonra ermesi ekolojik dengenin çeşitli alanlarında bozukluklar olmasına neden olabilir.
Akbaba Nedir?
Gündüz yırtıcılarına ait, yeni dünya akbabaları, Atmacagiller, eski dünya akbabaları familyalarını kapsayan, iri ve leş tüketerek beslenen kuşların ortak ismine akbaba adı verilir. Oldukça yırtıcı ve zararlı kuşlardır. Canlılarla ya da leşlerle beslenebilirler.
Asya bölgesindeki akbabaların nüfuslarında son yıllarda ciddi bir azalma görülmüştür. Doğal olarak bu durum çeşitli ekolojik neticeler doğurmuştur. Nepal’de akbabaların korunması için hükümetce bazı adımlar atılmıştır. Soy tükenmesi durumunun veterinerlik alanında kullanılan bir ilaçla bağlantılı olduğu belirlenmiştir.
Akbabanın Özellikleri Nelerdir?
Kel bir başa ve geniş bir kursağa sahiptirler. Ayaklarıyla yürüyebilir ve leşleri yakalayabilirler. Ama bu işleve rağmen ayakları güçsüzdür. Gaga kısımları genelde etleri koparacak kadar güçlü yapıdadır. Tüm akbaba türlerinde görme yetisi oldukça gelişmiştir ama duyma yetisi sadece hindi akbabasında gelişme göstermiştir.
Akbabalar tek eşli üreme tipini benimsemişlerdir. Oldukça uzun ve geniş kanatlara sahiptir. Bu sayede uzun süre havada uçarak kalabilirler. Koku duyuları sayesinde bir hedef seçtiklerinde kilometrelerce uzaktan gelebilirler.
Fiziksel Özellikleri
Çok geniş kanatlara sahip olması akbabalarının bilinen en dikkat çeken özelliğidir. Öyle ki bu özellikleri onlara kendi türleri arasında en büyük olma unvanı kazandırmıştır. Boyları türlerine göre değişmekle birlikte 50 cm’den 1,5 metreye kadar olabilir. Boyları bir metreden uzun olan akbabalar kanatları açtığında 2-3 metrelik bir genişliğe ulaşır. Ağırlıkları ise 12-13 kilogram civarındadır.
Başları kel olan bu kuşların bazı türlerinde çok az tüy bulunmaktadır. Buna karşın vücutları ve kanatları oldukça ihtişamlıdır. Geniş kanatları sayesinde yükseklerde, saatlerce ve ara vermeden uçabilirler. Ayrıca uçtukları sırada kanat çırpmaya bile gerek duymazlar.
Kanat büyüklüğü kadar gagalarının özelliği de bilinmesi gereken bir detaydır. Gagaları çok güçlü yapıdadır. Tırnakları ve gagaları yassı yapıdadır. Güçlü olan gagaları hiyerarşi konusunda bir kriterdir. Büyüklük ve gaga gücü bakımından kendi içlerinde bir sosyal düzen kuran bu kuş türler, beslenme sırasında bu hiyerarşiye göre hareket ederler. Leşin başına ilk etapta büyük olan akbabalar gelir. Bunlar yedikten sonra çekilir ve kalan artıklar daha küçük üyeler tarafından yenir.
İşitme duyuları çok iyi olmayan hayvanların bu eksikliğine karşın gözleri çok keskindir. Bu sayede avlarını çok yükseklerden uçarken bile görüp, aşağı inerler. Yapılan çalışmalar akbabaların 7-8 bin metre yükseklikte bile uçabildiğini ortaya çıkarmıştır.
Yaşam Alanları
Genellikle tropik ve subtropik iklimleri seven akbabaların yaşam alanları türlerine göre değişiklik gösterir. Ancak genel olarak Kuzey Afrika, Güney Avrupa, Çin ve Hindistan olmak üzere çok geniş bir coğrafyada yayılım gösterir. Doğal ortamda yaşamaya elverişli olan canlılar dağlık ve bitkilerin az olduğu çıplak arazilerde bulunur.
Yüksek ağaçların tepeleri ve sarp kayalar yuva yapmak için tercih ettiği bölgelerdir. Genellikle toplu yaşarlar ve yemeklerini paylaşma konusunda örnek alınası hayvanlardır.
Beslenme
Leş yiyici olarak bilinen akbabalar, adında da anlaşılacağı üzere ölmüş hayvanları, çöpleri, dışkıları ve canlı hayvanları yerler. Ancak avlanmayı pek tercih etmediği ve genellikle ölmüş olan hayvanları yediği bilinmektedir. Canlı hayvan avlamak istediklerinde ise daha çok savunmasız olanları tercih ederler. Beslenmelerinde seçici değillerdir.
Avını belirleyen akbabalar, onun üzerinde saatlerce uçar. Hayvan sürülerini saatlerce izleyen bu yırtıcı hayvanlar, ölmek üzere olanı tespit etmek için bekler. Gruptan herhangi birisi leş bulduğunda, diğer üyeler kilometrelerce öteden bunu fark eder ve leşin yanına gelir.
Paylaşma konusunda oldukça iyi olan akbabalar, buldukları leşi hep birlikte yerler. Ancak gaga gücüne ve vücut büyüklüğüne göre oluşan sosyal düzende, küçük olan akbabalar beslenme konusunda biraz şanssızdır. Bunlar grupta baskın olan büyük üyelerin artıklarını yemek zorundadır.
Üreme
Dişi akbabalar 1-2 yumurta bırakırlar ve ortalama 8 hafta kuluçkaya yatarlar. Yavrularına karşı aşırı koruyucudurlar. Yumurta sayısı çok azdır ve yılda sadece ya da 2 defa kuluçkaya yatarlar. Yavrular yumurtadan çıktıktan sonra beslenme konusunda iş anne ve babaya düşer.
Dünyaya gözlerini yeni açan yavrular 30-40 gün arasında anne ve babasının yardımıyla beslenirken, daha sonra ayakta durabilecek ve tek başına beslenebilecek duruma gelirler.
Akbaba Türleri Nelerdir?
Nesli tükenme tehlikesi altında olan akbabaları çok fazla gördüğümüz söylenemez. Bunun en önemli nedeni leş yiyici olmaları ve kuşlar arasında en büyük kuş türlerinden biri olması. Türkiye’de de ancak hayvanat bahçelerinde görebildiğimiz canlılardır. Ülkemizde kızıl akbabaya rastlanırken, diğer türler ve kısaca özelliklerini şu şekilde özetleyebiliriz.
Yeni Dünya Akbabaları
Bu tür içerisinde Amerika kara akbabası ve kral akbaba yer almaktadır. Amerika kara akbabası, Amerika’nın tropik bölgelerinde yaşar. Kısa bir kuyruğa ve çıplak bir başa sahiptir. Ortalama olarak 60 cm uzunluğundadır.
Kral akbaba ise parlak bir renge sahiptir. Gözleri kırmızı halkalıdır ve kanat genişliği 1,7 m civarındadır. 70 cm boylu olanları görülmüştür. Yağmur ormanları civarında yaşarlar. Güney Meksika ve Arjantin arasındaki bölgede yaşarlar.
Eski Dünya Akbabaları
Bu tür içerisinde kızıl akbaba, kara akbaba ve mısır akbabası bulunmaktadır. Kızıl akbaba, Hindistan ve Afrika civarında yaşamaktadır. Beyaz renkte bir başa ve kabarık tüylü bir yakaya sahiptir. Genellikle kayalık alanlarda yaşarlar.
Kara akbaba, Avrupa’dan Çin’e kadar geniş bir alanda yaşamaktadır. Dünyanın en iri akbabalarıdır. Ortalama 250 cm boya sahiptirler. Tek eşli kuşlardır ve dişi olanlar yılda bir kez yumurtlarlar. Yavruları doğduktan 110 gün sonra uçmaya başlayabilirler.
Mısır akbabası ise Hindistan ve Afrika civarında yaşamaktadır. Dağlık alanlarda ve arazilerde görülebilirler. Türkiye’de en sık görülen tür mısır akbabasıdır. Tüy kısımları ve kuyruk kısmı siyah, baş kısmı tüysüzdür.
[renkbox baslik="Devekuşları Hakkında Bilgi; Devekuşu Nedir? Özellikleri Nelerdir?" link="https://bilgihanem.com/devekuslari-hakkinda-bilgi/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2018/01/devekuslari-hakkinda-bilgi-devekusu-nedir-ozellikleri-nelerdir.jpg" renk="mavi" yenisekme="hayir"][/renkbox]
Akbabalar Hakkında İlginç Bilgiler
Yazımızın bu kısmında akbabalar hakkında daha önce duymadığınız ilginç bilgilere yer vereceğiz. Bu bilgilerin bazılarının doğruluğu kanıtlanırken, bir kısmının genel inanışa göre derlendiğini söylemeliyiz;
- Kendilerini tehlikede hissettiklerinde vücut ağırlıklarını hafifletip uçabilmek için kusarlar.
- Sağlıklı bir hayvanı avlamayı çok tercih etmezler, genellikle ölmüş hayvanlarla beslenirler.
- Leşle beslendikleri için parazit ve bakterileri de almış olurlar. Ancak tüysüz olan baş yapıları bu bakterilerin tüyler arasında saklanmasını engeller. Bu sayede de enfeksiyon kapma riskleri ortadan kalkmış olur.
- Leşleri yemeleri kuduz ve şarbon gibi hastalıkların yayılmasını önlediğinden, insanlar için de fayda sağlar.
- Ayakları üzerine tuvaletlerini yaparlar. Bu durum ayakları üzerindeki parazit ve bakterilerin ölmesini de sağlamış olur.
- Her türü leşin farklı yerini yediğinden, başına toplandıklarında herhangi bir sorun yaşamazlar.
- Yırtıcı kuşlar olmasına rağmen kendileri gibi diğer yırtıcı türlerden korkarlar.
- Leşlerine görme ve koku alma duyuları sayesinde kilometrelerce uzaktan bile ulaşırlar.
- Geneli etle beslenmesine rağmen bitkileri tercih eden türleri de vardır.
- Ortalama bir akbaba bir oturuşta kendi büyüklüğünün yüzde 20’si kadar leş yiyebilir.
Akbabaların Bilimsel Sınıflandırması
Alem: Animalia (Hayvanlar)
Şube: Chordata (Kordalılar)
Sınıf: Aves (Kuşlar)
Takım: Falconiformes (Gündüz Yırtıcıları)
Familya: Accipitridae (Atmacagiller)
