Bibliyografya 15. yüzyıla kadar uzanan bir geçmişe sahiptir. Basma eserlerin hazırlandığı yıllarda ortaya çıktığı düşünülür. Belirli konularda kaleme alınmış olan eserleri inceleyen bilim dalına bu isim verilmiştir.
Kelimenin kökeni ise Yunancaya dayanır. Yunanca biblion kitap anlamına gelir ve yazmak anlamındaki graphein ile bir araya gelmiştir. Kelime anlamı olarak; kitaplar hakkında yazı yazmak olarak tarif edilmiştir.
[renkbox baslik="Şiir Nedir? Türleri ve Türk Edebiyatında Şiirin Yeri" link="https://bilgihanem.com/siir-nedir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2016/02/siir-nedir-turleri-turk-edebiyatında-yeri.jpg" renk="gri" yenisekme="evet"][/renkbox]
Kaleme alınan bir eser hakkında yazılmış tüm yayınlara genel olarak bibliyografya ismi verilir. Bu alanda yapılmış en önemli çalışma Kâtip Çelebi'ye aittir. 17. yüzyılda kaleme aldığı Keşf-üz Zünun isimli eseri, 15.000 civarında kitap hakkında bilgi içermektedir. 1935 yılından bu yana yayınlanan Türkiye Bibliyografyası, ülkemizde basılan tüm kitapların, gazetelerin, dergilerin ve diğer çeşitli yayınların künyelerini barındırır. Bu bibliyografya genel olarak 3 ayda bir kez yayınlanmaktadır ancak bazı zamanlar aksadığı görülmüştür.
Bibliyografya Nedir?
Herhangi bir konuyla ilgili yayınların tamamına bibliyografya adı verilir. Kelime anlamı olarak ise kitaplar hakkında yazı olarak tanımlamak mümkündür. Aslında kelimenin iki farklı anlamı vardır. İlk anlamı; belli konudaki ya da muhtelif konudaki yayınların yani broşür, kitap, makale gibi yazıların listesidir. İkinci anlamı ise eserlerin nasıl yapılacağından, nasıl sınıflandırılacağından söz eden bilimdir. Çok sayıda ve hepsi birbirinden farklı türü bulunur. Son zamanlarda çeşitli nedenlerden doğan ihtiyaçlar sebebiyle bibliyografyaların bibliyografyası hazırlanması söz konusu olmuştur.
En ünlü Türk bibliyografyalarından birkaç örnek vermek gerekirse; Katip Çelebi, Peyami Safa, Taşköprülüzade Ahmed ve Fuat Sezgin gibi isimlerin yazdığı bibliyografyalar önde gelmektedir.
Bibliyografyanın Türleri
Bibliyografyalar kendi içlerinde birçok bakımdan ele alınabilirler. Oldukça farklı ve çok sayıda türü bulunmasının nedeni, eserleri farklı detaylara odaklanarak ele almaktan kaynaklanmaktadır. Kategorilendirme; zamana, içeriğe, ele alınış türüne göre yapılmıştır. Neticede ortaya 4 ana tür çıkmış ve bunların toplam 12 alt türü meydana gelmiştir.
Mahiyetleri Açısından
- Basit Bibliyografyalar: Barındırdığı eserlerin sadece belirli kaidelere göre künyelerini verir.
- Tahlili Bibliyografyalar: Eserlerin künyeleriyle beraber biraz daha detaya girerek; muhtevaları hakkında bilgi içerirler.
- Tenkidi Bibliyografyalar: Bu türlerde eserlerin münderecatı, tertipleri tenkid edilerek verilir.
Zaman Açısından
- Tamamlanmış Bibliyografyalar: Belirli tarihler arasındaki ya da belli bir tarihe kadar yayınlanmış olan eserlerin ele alındığı türlerdir.
- Periyodik Bibliyografyalar: Belli konulardaki eserleri muntazam biçimde ya da gayri muntazam olarak ele alırlar.
Tertip Edilişleri Açısından
- Alfabetik Bibliyografyalar: İçerdiği eserleri yazarların isimlerine göre eğer yazanı belli değilse kitap ismine göre ele alır.
- Sistematik Bibliyografyalar: Eserler, genel konularına göre dizinlenmiştir.
- Kronolojik Bibliyografyalar: İçerdiği eserleri, yayınlanış tarihine göre ele alır. Eğer yayın tarihi belirsiz ise hadiselerin geçtiği tarihe göre sıralama yapılır.
Şümulleri Açısından
- Milli Bibliyografyalar: Belli bir memlekette kaleme alınan eserleri ya da aynı dilde yayımlanmış eserleri ele alır.
- Milletlerarası Bibliyografyalar: Her konuda, her memlekette kaleme alınan yayımları ele alan türdür.
- Genel Bibliyografyalar: Bütün konulardaki eserleri içine alır.
- Özel Bibliyografyalar: Tek bir konuda ya da birbirine yakın olan konularda yayınlanan eserleri barındıran türdür. Aynı zamanda ihtisas bibliyografyaları ismi de verilir. Özel bibliyografyalar kendi içerisinde de ikiye ayrılır. Bunlar; şahıs ve yer bibliyograflarıdır. Şahıs türündekiler, bir ya da birkaç kişiye ait eserleri içerirler. Yer türündekiler ise eser içinde ele alınan bir yerin kültürüne, coğrafyasına göre belirlenir.
Bibliyografyaların neredeyse tüm konularda yapılması, fazlasıyla çeşitli olması, son günlerde bu türlerin tanıtılmasını da sağlayan bibliyografyaların hazırlanmasına yol açmıştır. Böyle bir ihtiyacın doğması son derece doğaldır. Bu türlere de bibliyografyaların bibliyografyası ismi verilir. Bu türlerde de tıpkı eserler gibi bibliyografyalar çeşitli özelliklerine göre belirlenmiş ve sıralanmıştır.
