Bu yazımızda araçlarımızda motorun çalışması için gereken bir parçadan sizlere bahsedeceğiz. Benzin deposundan iletilen yakıt, yanma odasında işlevini yerine getirebilmesi için yakılması gerekmektedir. Neredeyse motorun ilk icadından beri süreç aynıdır. Sürekli birbirleriyle etkileşim halinde olan parçalar bir şeylerin onlara sunulmasıyla aktif olur. İşte benzin yakıtını yanma odasına, sıkıştırma zamanı sonunda kıvılcım ile başlatan parça bujidir.
Yapı olarak basit gözükse de silindir dahil olmak üzere sistem parçalarının da çalışması buna bağlıdır. Nasıl ki emme manifoldu gelen yakıt hava karışımını silindirlere eşit şekilde gönderiyorsa, buji dediğimiz parça da ateşleme süresini en iyi zamanlamayla yapmaktadır.
[renkbox baslik="Şaft (Kardan Mili) Nedir? Nasıl Çalışır? Çeşitleri Nelerdir?
" link="https://bilgihanem.com/saft-kardan-mili-nedir-nasil-calisir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2018/02/saft-nedir-kardan-mili-nasil-calisir-ve-cesitleri-nelerdir.jpg" renk="gri" yenisekme="evet"][/renkbox]
Sıvı yakıtı herhangi bir ateşleme sistemiyle yakılmazsa, bulunduğu madde yapısı aynı şekilde kalır. Keza ateşleme öğelerinden olan bahsettiğimiz parçanın yapılış tarzı ve kalitesi de önemlidir. Temel olarak çeşitli elektrotların (bulunduğu ortamda elektrik akımını taşıyan iletken parça) sırasıyla dizilimi sonucunda kıvılcım ateşlemesi gerçekleşir.
Buji Nedir?
Buji, içten yanmalı motorlarda bulunur. Yüksek gerilimin olduğu elektriği, elektrotlar arasında atlatma yoluyla kıvılcım oluşturan parçadır. Ateşleme sisteminin 5 temel parçasından biridir. İzlenilen yolda; çekilen yakıt, yanma odasıyla buluşmadan hemen önce ufak bir kıvılcıma ihtiyaç duyar. İşlevini ufak bir yıldırım olarak da görebiliriz. Konumu tam merkezi bir yer olmak zorundadır.
Bujinin terminal bölgesinden itibaren, göbek içerisine yerleştirilen orta elektrota sahiptir. İzolasyon kısmı da parça için önem arz eder. Bujinin alt kısmında elektrota bakacak şekilde yerleştirilen şasi elektrotu bulunur. Yüksek voltajla gelen akım direkt olarak sapma yapmadan şasi elektrotuna taşınır. İşte kıvılcım da tam olarak iletimin buluşturulması sırasında meydana gelir.
Buji Nasıl ve Hangi Maddelerden Üretilir?
Sizlere en başta bujiyi hangi parça ve maddelerin bir araya gelerek oluşturduğundan bahsedelim. Parçanın oluşumunda ilk başta terminal uç kısım vardır. Aşağıya doğru indikçe tırtıklı yapıda olan izolatör tırnağı görülür. Dış kısım porselen izolatör kaplaması, sızdırmazlık pulu, uç izolatör, buji vidası ve sıkma vidası kısımlarından meydana gelir.
İç kısım terminal bölgenin bitiminden orta elektrot, bölgenin orta kısmında cam keçe ile sarılmıştır. Karbon bir maddeyle devam eden buji yapısı, uç izolatör bakır bir çekirdekle beraber şasi ve orta elektrotla birleşir. Temel hammaddesi alüminyum oksittir ve ekstra olarak farklı kimyasallar da eklenir. Gördüğümüz süt rengi olan kısım da porselendir.
Bujiler Kaç Kilometrede Bir Değiştirilmelidir?
Sıkışmış havayı ufak kıvılcımlarla yakarak silindirlere göndermekle görevli, yapısı basit parçanın elbette ki belli kullanım ömrü ve zamanı vardır. Bujiler belli aralıklarla temizlenmeli ve yapılan kilometreye göre de değiştirilmelidir. Firma teknik veri kullanımlarına göre 10 bin ile 15 bin kilometre arasında temizlenmesi gerekir. Ve yine firma rehberlerine göre de 20 bin 30 bin kilometre aralığında yenileriyle değiştirilmesi gerekmektedir.
Eğer ki temizlik ve değişim kısmını biz yapıyorsak dikkat etmemiz ve uygulamamız gereken hususlar vardır. Bundan bahsedecek olursak; buji söküm anında dikkat etmezsek silindire toz ve yabancı madde kaçırma olasılığımız yüksek. O yüzden tam çıkarmadan gevşetilip etrafının temizlenmesi önerilir. Özellikle araç markanızın seçtiği ve orijinalinde üzerinde gelen buji çeşitine ve tipine bakmalıyız.
Değişim veya temizlik işlemlerinden sonra mutlaka gevşek kalıp kalmadığını kontrol etmemiz gerekmektedir. Yoksa ateşlemede çıkacak bir aksaklıkla hem buji hem de silindir sistemi zarar görebilir. Ve en önemlisi buji üzerinde oluşmuş çatlak ve yanma izleri görürseniz de direkt olarak değişim yapılması gerekir. Bahsettiğimiz işlemleri uygularken de motorun soğuk olmasına dikkat etmemiz gerekir. Yoksa buji yuvaları bozup, çatlatabilir.
Bujiler Eskimiş veya Çatlamışsa Araçta Ne Gibi Tepkiler Olur?
Bujiler, motor çalışma sisteminde bozukluk yapabildiği gibi motorda oluşan farklı aksaklıklar da bujileri bozabilmektedir. Eğer ki fark edemediğimiz bir yüzey bozulması oluşmuşsa, ateşleme sisteminde aşırı bir yükleme durumu olabilir. Motora ilk marşı verdiğinizde tekleme veya çalışmama durumu da buji arızasını işaret eder. Buji bozukluğunun en net anlaşılacak tepkilerinden biri de gidiş anında aracımızda çekmeme ve performans düşüşüdür.
Rolanti halinde normalinden daha fazla titreme, sallama, kısım kısım çalışma vb. şeyler olması da en belirtiler arasındadır. Normalde aracımız ortalama olarak 10 litre yakıt tüketimi yapıyor. Sonradan dikkat ettiğimizde sarfiyat birden 12 litreye çıkıyor. İşte bujiler yakıt tüketimini de etkilemektedir. Aynı şekilde orijinal sıfırıyla değişen bu parça, tüketimi de düşürebilmektedir.
Sıcak ve Soğuk Buji Nedir?
Farklı iki kısımda üretilen bujiler sıcak ve soğuk şeklinde ayrılırlar. İki tipi birbirinden ayıran kısım burun porselenidir. Burun kısmındaki porselen kısa olursa bu soğuk buji tipidir. En büyük özelliği ise normalinden daha az ısınmasıdır. Çünkü yanma odasının verdiği sıcaklığa daha az maruz kalır.
Tam tersi olarak sıcak bujilerin porselen uç kısımları soğuk tipine göre daha uzundur. Isı yalıtım ve dayanma kapasiteleri daha düşüktür. Bunun da nedeni uzun olan porselen kısmın yanma odası sıcaklığına daha fazla maruz kalacağı içindir.
İridyum Buji Nedir?
İridyum buji standartlarına göre daha sağlam ve bozulmaya karşı direnci daha yüksektir. İridyum elementi, asıl metaller arasında en sertidir. Maruz kalacağı birçok kimyasala karşı dayanaklıdır. Bu maddenin buji içeriğinde kullanılması da onun son derece kaliteli olduğunun göstergesidir. Erime eşiği 2450 derece olduğu için ateşlemeden dolayı gelecek yüksek ısılara karşı son derece iyi direnç uygulayacaktır.
Yeni bir buji sistemi olsa da çığır açıcı bir özelliğe ve yere sahip. Özellikle LPG'li araçlarda iridyum bujiler tavsiye edilir. Ve normal bujilerde olduğu gibi motosiklet dahil sistemi kullanan tüm araçlara takılıp kullanılabilir. Kesin olmamakla birlikte son nesil benzinli araçlarda iridyum bujiler üzerinde geliyor.
Buji Seçiminde Nelere Özen Göstermeliyiz?
En başta araca en uygunu olmasını gerektiğini söyleyelim. Ucuz ve pahalı olarak ayrılırlar. O yüzden bilindik markaları tercih etmeliyiz. Korozyona dayanaklı olması ve gaz kaçağı gibi tehlike arz edecek cinsten olmaması gerekir. Ucuz ve uygunsuz bir buji ateşleme sisteminde aksaklık oluşturacağı gibi akım kaçaklarına da sebebiyet verebilir. Son olarak yuva ve dişlilere göre tam ölçülerde olması şartını da göz ardı etmememiz gerekiyor.
Bu yazımızda yakıtın izlediği yol üzerinde silindirlere giderken hangi yolla benzinin yakıldığından bahsettik. Porselen beyaz bir madde ile çevrili bujinin, elektrot yardımıyla kıvılcım üretmesi ve gerekli olan yanmadan dolayı oluşacak basıncın aslında ondan kaynaklı olduğunu da görmüş olduk. Yapı olarak basit bileşenlerden oluşsa da herhangi bir şekilde zarar görmesi veya eskimiş olmasıyla motor bölümünde büyük aksaklığa yol açtığının üzerinde durduk. O yüzden sizlere belirttiğimiz kilometre aralıklarında bakım ve değişimi mutlaka yapmalısınız.
[renkbox baslik="Katalitik Konvertör Nedir? Nasıl Çalışır?
" link="https://bilgihanem.com/katalitik-konvertor-nedir-nasil-calisir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2015/01/katalitik-konvertor-nedir-nasil-calisir.jpg" renk="kirmizi" yenisekme="hayir"][/renkbox]
Daha gerçekçi olmak gerekirse; genelde ünite teklemelerinde buji gibi basit bir olaydan kaynaklandığı kabul edilmez. Devamında ise hatalar farklı yollarda aranarak bizlere ekstra masraf çıkar. Yağ ve polen filtresi konumuzda anlattığımız gibi aracımıza vereceği tepkiler benzerdir. Birisi tıkanıp işlemini yerine getiremiyor diğeri ise eskime veya yıpranmadan dolayı ateşleme yapamıyor. Ayrıca otomobillerimizin uzun motor ömrü için basit ve ucuz parçaları vaktinden önce değiştirmemiz yararımıza olacaktır.
İridyum olanı tercih ediyorum.