Demir Nedir? Özellikleri, Kullanım Alanları ve Çıkarıldığı Yerler

Gündelik yaşantımız içinde kendisine kocaman bir yer edinmiş metallerden birisi demirdir. Hatta bazı uzmanlar, altından daha değerli olduğunu dile getirir ve demirin olmadığı bir hayatın düşünülemeyeceğinden bahsederler. Dünyada en çok bulunan dördüncü mineraldir ve maliyetinin düşük olması geniş bir alanda kullanılmasını sağlamaktadır. Demirin bu özelliklere sahip olması ise değerini daha da artırmaktadır.

Sanayinin hemen her dalında kullanılan demir, tarihi yönden de insanlık için büyük öneme sahiptir. Çünkü demir, geçmiş çağlarda insanoğlunun korunmasını sağlayan bir silah olmuştur. Silah yapımı ve avcılıkta kullanılması demirin medeniyetlerin gelişimi açısından önemli bir konuma getirmiştir. Aynı zamanda sanayi devriminde oynadığı rolle de tarihin en önemli unsuru olmayı başarmıştır. Günümüzde ise demire bağımlı bir hale geldik desek yanlış olmayacaktır.

[renkbox baslik="Gümüş Nedir? Özellikleri, Kullanım Alanları ve Çıkarıldığı Yerler" link="https://bilgihanem.com/gumus-nedir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2016/08/gumus-nedir-ozellikleri-kullanim-alanlari-ve-cikarildigi-yer-min.jpg" renk="kahve" yenisekme="evet"][/renkbox]

Latince "ferrum" kelimesinden gelen demirin simgesi, Fe'dir. Kimyasal açıdan incelendiğinde de oldukça merak uyandırıcı bir metal olduğu anlaşılmıştır. Aynı zamanda demirin, güneş sisteminin oluştuğu 4,5 – 5 milyar yıl öncesine dayandığı tahmin edilmektedir. Demirin, yıldızlardaki patlamanın sonucunda oluştuğu tahmin edilmektedir. Bu nedenle güneş ve sistemindeki gezegenlerin oluşum zamanı, demirin de oluştuğu zaman olarak yorumlanmaktadır.

Demir Nedir?

Demir, doğada serbest halde bulunmayan bir metaldir. Yer kabuğunda en çok bulunan metaldir. Birçok alanda kullanılan demir metalini elde edebilmek için demir cevherleri içeriğinde bulunan kimyasalın indirgenme yolu ile ayırt edilmesi gerekmektedir. Demir metalinin keşfi ve kullanımı, tarihin çok eski yıllarına dayanmaktadır. Ancak demirin altın ve gümüşe nazaran daha çabuk aşınmaya meyilli bir metal olması tarihte demir kullanımının az olmasına neden olmuştur.

Kullanım alanı modern sanayide oldukça geniş olan demir, birçok endüstrinin ana maddesi niteliğinde iken demir üzerine yapılan bilimsel araştırmalar, demirin daha pek çok alanda kullanılabilecek bir metal olduğunu ortaya çıkarmıştır. Diğer metallere nazaran yer kabuğunda yoğun miktarda bulunan demir, periyodik cetvel üzerinde "Fe" simgesine sahiptir. Yer kabuğu altında yaklaşık %5 oranında bulunan demirin ise asıl meydana gelme şekli akıllara takılan sorular arasındadır.

Yapılan araştırmalar sonucunda güneş ve gezegenlerin oluşum zamanlarına dikkat çekilmektedir. Bu sebepten midir bilinmez uzaya bakıldığında da en çok demir metaline rastlanmaktadır. Dünya genelinde en çok kullanılan metallerden biri olması nedeniyle çok miktarda çıkarılan demir için indirgeme yöntemi kullanılmaktadır. Ayrıca yer kabuğunda oldukça yüksek oranda demir metalinin bulunmasının da dünyanın manyetik alanına bu metalin etki edebileceğini düşündürmektedir.

Demirin Özellikleri Nelerdir?

Gümüş ve beyaz renklerinin karışımı bir renkte olan demir, metal çeşitleri arasında dünyadaki en çok rastlanan metallerden biridir. Birçok alanda kullanılan ve insan vücudu için de önemli olan demir, Latince ferrum olarak bilinen bir metaldir. Oksijen ve kükürt gibi minerallerle kolay bir şekilde birleşme özelliğine sahiptir. Demirin içeriğine bir miktar karbon eklediğinde çelik elementini elde etmek mümkündür.

Yumuşak bir yapıda olmasından dolayı dövülerek şekil verilmesi kolay bir metaldir. Aktif bir metal özelliğinde olmasından dolayı diğer aktif ametallerle birleşme becerisine sahiptir. Dünya üzerinde bol miktara bulunan bir metal olmasının yanında ucuz olması da pek çok alanda demirin tercih edilmesine neden olmaktadır. Demir, saf formunda oldukça yumuşak ve grimsi bir metaldir. Aynı zamanda çok reaktiftir ve kolay bir şekilde paslanabilmektedir. Güçlendirilebilir olan demir, elektrik ile ısı konusunda da son derece iyi bir iletkendir. Doğal manyetik bir metaldir ve dört allotropik formda bulunur. Normal sıcaklıklarda en kararlı halinde bulunan demir, ferrit olarak bilinen alfa demiridir.

Kimyada atom numarası 26'dır ve periyodik cetvelde 8-B grubunda yer alır. 1535 derece eriyen demir, 2740 derece kaynamaktadır. Alaşım ve bileşiklerle birçok metalin yapıtaşını oluşturmaktadır. Kolay işlenebilir ve dövülerek şekil verilebilir olması, kullanım alanının geniş olmasını sağlamaktadır. Nemli havalarda oksitlenme yapar ve korozyona karşı dayanıksızdır. Korozyondan korumak için boyanması, nikel ve krom gibi elementler ve alaşımlarla kaplanması gerekir.

Demirin Kullanım Alanları Nelerdir?

En çok döküm işlerinde kullanılan demir, çeliğe dönüştürülerek de çelik sanayiinde önemli bir yer kaplamaktadır. Maliyeti düşük bir metal olmasından dolayı otomotiv sektöründen inşaat sektörüne kadar birçok konuda demir metalinden yararlanılmaktadır. Bilgisayarların önemli bir parçası olan manyetik depolama alanlarının yapımında da demir metali kullanılmaktadır. Saf özellikte olan demir, karbon ve diğer metallerle birleşerek alaşım özelliğinde de birçok alanda değerlendirilmektedir.

Demir birçok konuda önemli bir hammadde iken, insan ve hayvanların sağlığı için de mühim bir mineraldir. Çeşitli besinlerde bulunan demir mineralini yeterli miktarda almak, kandaki hemoglobin yapısında yeteri kadar demir mineralinin üretilmesini sağlayacaktır. Dayanıklılık oranı en yüksek metallerden biri olması ve yer kabuğunda oldukça yoğun miktarda olmasından dolayı, neredeyse her alanda demir metaline rastlamak mümkündür. İşlenmesi ve diğer metallerle birleşebilen bir özellikte olması da demirin kullanım alanını genişletmektedir. Volkanik hareketlerin ve meteorların yoğun olduğu yerlerde demire daha çok rastlanmaktadır.

Demir Nerelerde Çıkarılır?

Dünya üzerinde en çok ABD’de çıkarılan demir, ülkemizde de pek çok şehirde çıkarılmaktadır. Kayseri, Ankara, Malatya, Hasançelebi ve Divriği başta olmak üzere özellikle İç Anadolu Bölgesi’nin demir metali bakımından zengin noktalar olduğunu söylemek mümkündür. Karabük, Kırıkkale, Sivas, İzmir, Ereğli (Zonguldak) ve İskenderun illerinde de işlenen demir, en küçük malzemelerden, en büyük yapılara kadar birçok üretim sanayisi alanının başlıca hammaddelerinden biridir. Beyaz eşya sektörünün de büyük ölçüde nabzını tutan demir metali pek çok eşyanın yapımında ana madde olarak kullanılmaktadır.

Demir Nasıl Oluşur?

Demirin oluşumunun, yıldızların ömürlerini tamamlayarak gerçekleştirdikleri patlama ve sonrasında yaşananlar ile gerçekleştiği tahmin edilmektedir. Yıldızlar ömürlerini tamamladıktan sonra büyük bir patlama gerçekleştirir ve uzay boşluğuna bulutsu bir yapı olarak dağılır. Kütçe çekim adını alan etki sayesinde de yoğunlaşmaya başlar. Ardından sistemin merkezinde helyum ve hidrojen molekülleri bir araya gelir. Dünya oluşumu da bu şekilde açıklanırken, demir metalinin bu aşamada oluştuğu öngörülmektedir.

Dünyanın çekirdeğini nikelle birlikte demirin meydana getirmiş olduğu yorumları da yapılmaktadır. Çekirdeği meydana getiren işlemin ise yoğunlaşma olduğu bilinmektedir. Big Bang adı verilen bu olay ile dünyanın ve güneş sisteminin oluştuğu kabul edilmektedir. Demir metalinin de bu aşama sırasında dünyanın çekirdeğini meydana getirdiği tahmin edilse de henüz kanıtlanabilmiş değildir.

Supernova adı verilen yıldız patlamaları sırasında çekirdeklerinde taşıdıkları metallerin uzayın derinliklerine saçıldığı ve bu sırada oluşan gezegenlerin bu metallerle zenginleştiği tahmin edilmektedir. Hatta dünya oluşumunda yaşanan meteor yağmurları ile de demir metalinin taşınmış olduğu veya yer kabuğa yerleştiği söylenmektedir.

Demirin keşfedilmesi de oldukça eski çağlara dayanmaktadır. Erimiş demire, ilk defa Eski Mezopotamya ve Mısır'da rastlanmıştır. M.Ö 1200 yıllarının başında başlayan Demir Çağı'nda da tunç yerine geçerek yaygınlaşmıştır.

Demir Yatırımı Nasıl Yapılır?

Küresel finans piyasalarında yoğun bir ilgi gören demir, emtia grubunda işlem görmektedir. Ülkemizde finans piyasaları aracılığıyla yatırımı popüler olmasa bile, inşaat sektörü ile ilgilenen ve gelişmelerini takip eden kişiler tarafından tercih edilmektedir. Üstelik demirin kullanım alanlarının genişliği ve sahip olduğu önem sebebiyle yatırım aracı olarak görülmektedir. Özellikle küresel piyasalarda vadeli demir işlemleri oldukça popülerdir.

Dünyanın en büyük türev piyasaları olan Chicago Merchantile Exchange (CME) ve Dalian Commodity Exchange (DCE) demir sözleşmelerinin işlem gördüğü yerlerdir. CME aracılığıyla dolar üzerinden TIOc1 kodlu, yüksek kaliteli demir cevheri 62% Fe CFR vadeli işlemleri yapılmaktadır.

[renkbox baslik="Çinko Nedir? Özellikleri, Kullanım Alanları ve Çıkarıldığı Yerler" link="https://bilgihanem.com/cinko-nedir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2016/07/cinko-nedir-ozellikleri-kullanim-alanlari-cikarildigi-yer.jpg" renk="siyah" yenisekme="hayir"][/renkbox]

Çin merkezli Dalian Commodity Exchange (DME) aracılığıyla DCIOF9 kodlu demir cevheri vadeli işlemleri yapılmaktadır. Singapore Commodity Exchange üzerinden de yüksek kaliteli demir cevheri 62% Fe Fines vadeli işlemleri, SGXIOSc1 kodlu kontratlarla yapılmaktadır.

Alternatif bir yatırım yöntemi olarak da Ereğli ve Karabük demir – çelik fabrikalarının hisse senetleri tercih edilmektedir. EREGL ve KRDMD koduyla işlem gören hisse senetlerini, Borsa İstanbul üzerinden alıp satabilirsiniz. Üstelik bu hisse senetleri, Türkiye'nin en önemli hisseleri arasındadır. BIST 100, BIST 50 ve BIST 30 endekslerine de konu olan hisse senetleri, uzun vadede yatırımcısın kazanç sağlamaktadır.