Savaşlarda ve denizaltında güvenliği sağlamak amacıyla konuşlandırılan denizaltılar, bugün en ileri teknoloji ile donatılmış şekilleriyle kullanılmaktadır. İstenen derinliğe inebilmesi için çeper kalınlıkları sağlamlaştırılan bu araçlar, pusula yardımıyla yönünü bulmaktadır.
Nükleer, atmosferik, statik ve dinamik gibi tipleri bulunan denizaltıların, tarihi açıdan gelişimi de oldukça fazla aşamadan oluşmaktadır. Heybetli görüntüleri ile ilk defa 9. yüzyılda ortaya çıktıkları bilinmektedir. Buna karşın net bilgiler olmadığı için icat edilmeleriyle ilgili olarak birkaç farklı tarih bulunmaktadır.
[renkbox baslik="Pusulanın İcadı: Pusula Nedir? Ne Zaman, Kim Tarafından Bulundu?" link="https://bilgihanem.com/pusulanin-icadi-pusula-nedir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2016/12/pusulanin-icadi.jpg" renk="kahve" yenisekme="evet"][/renkbox]
Konrad Kyeser’in 1465’te ve Leonardo Da Vinci’nin 1500’lü yıllarda denizaltında gidebilen bir araç tasarladıkları bilinmektedir. Ama genel olarak ilk denizaltının 1600’lü yıllarda Hollanda asıllı Cornelius Van Drebbel tarafından icat edildiği kabul edilmektedir. Şimdi icadıyla ilgili merak edilen tüm detaylara göz atalım:
Denizaltı Nedir?
Savaşlarda kullanmak amacıyla geliştirilmiş olan gemilere denizaltı adı verilmektedir. Bu araçların ortak özelliği, deniz yüzeyinde nasıl hareket edebiliyorsa aynı şekilde denizaltında da sorunsuz ilerleyebilmesidir.
İki teknenin iç içe geçirilmesi ile tasarlanmış olan denizaltı araçlarının istenen derinlikte kalmasının mümkün olması için sürekli olarak hareket etmesi gerekmektedir. Mürettebatın kaldığı iç teknede özel hava depoları yer almaktadır. Denizaltında rotayı takip etmek gemiciler tarafından mümkün olmadığı için, pusula yardımı ile ilerlemektedirler.
Günümüzde bu alandaki gelişmiş teknolojiler kullanılarak pek çok çeşitte denizaltı aracı üretilmiştir. Nükleer, atmosferik, statik ve dinamik denizaltı araçları bazı denizaltı türleri arasında yer almaktadır.
Denizaltı Ne Zaman, Kim Tarafından Bulundu?
Denizaltı ilk olarak 1578 yılında geliştirilmiş olsa da, ilk denizaltı hiç çalıştırılmamış olarak tarihte yerini almıştır. Matematikçi William Bourne tarafından icat edilmiş olan ilk denizaltının bir benzeri yaklaşık 40 yıl sonra Cornelius Van Drebbel tarafından icat edilmiştir.
İcat edilmiş olan ilk denizaltıların arasında American Turtle adı verilen denizaltı 1776 yılında Amerikan Bağımsızlık Savaşı'nda kullanılmıştır. Ancak savaşta kullanılan ilk denizaltı hedefini batıramayarak başarısız olmuştur.
Denizaltı tarihinde hedefini batırmayı başaran ilk denizaltı Hunley adındaki savaş denizaltısıdır. Ancak karşı tarafın gemisini batırmayı başarsa da, kendisi de mürettebatıyla birlikte batmıştır. Eski yıllarda geliştirilmiş olan denizaltı araçlarının yanı sıra, son dönemlerde geliştirilmiş olan ilk modern ve teknolojik denizaltı Hollandalı bir mucit tarafından geliştirilmiştir.
Denizaltı Nasıl İcat Edildi?
Cornelius Van Drebbel tarafından William Bourne’nun tasarımına oldukça benzeyen bir denizaltı 1600’lü yıllarda icat edilmiştir. İlk defa Thames nehrinde denenen bu denizaltı, ahşap bir omurgaya sahiptir ve deriyle kaplıdır. Bordalarında ise su geçirmeyen deri kaplamadan dışı uzanan 12 küreği bulunmaktadır.
Drebbel tasarımı denizaltı, suyun 5 metre altında 2 saat boyunca kalmış ve oksijen üretimi yönteminden destek aldığı söylenmiştir. Denemenin başarılı bir şekilde sonuçlanmasına rağmen İngiliz Bahriye Nazırlığının onayını alamamıştır.
İlk başta denizin dibini keşfedebilmek için tasarlanan araçlar, daha sonraları askeri alanda önem kazanmıştır. İngiliz rahip John Wilkins, 1648 yılında yayımladığı Mathematical Magick isimli kitabında, denizaltıların stratejik öneminden bahsetmiştir.
Wilking, denizaltılar sayesinde düşman gemilerinin batırılabileceğini, denizden ablukaya alınacak limanlara erzak sağlanabileceği gibi konulara değinmiştir.
İlk denizaltı modellerinin bir diğer örneği ise 18. yüzyılın başlarında tersane baş mimarı olan İbrahim Efendi tarafından inşa edilmiştir. Timsah görünümlü bu araç bir sandaldan uyarlanmıştır. Sandal, Sultan 3. Ahmet’in şehzadeleri için organize edilen sünnet şenliklerinin 13. Gününde, tersaneden çıkarak Aynalıkavak önünde suya dalmıştır.
Suyun altında Otağ-ı Hümayun önünden su üstüne çıkmıştır. Timsah ağzından, başlarının üzerinde pilav tepsisi olan 5 kişi inerek sultana sunmuştur. Surname adlı eserde bu bilgilere yer verilmiştir.
Savaşta kullanılma amacına uygun olarak ilk kez denizaltı kullanımı ise 1776 yılında gerçekleşmiştir. Savaşta kullanılan alet, 1775 yılında American Turtle adıyla David Bushnell tarafından üretilmiştir. Ahşaptan üretilen bu denizaltı da elle yönlendirmeye sahiptir. Savaşta başarılı olamadığı için sonraki dönemlerde düşman gemisini batıran ilk denizaltı olan Hunley tasarlanmıştır.
Robert Fulton isimli bir mühendis ise 1800’de Fransızlar için Nautilus isimli bir denizaltı tasarlamıştır. Denemelerde istenen sonuç alınamamış ve hizmete girememiştir. Fransızların ilk denizaltı, sonraki yıllarda yazar Jules Verne’in Denizler Altında 20.000 Fersah adlı eserine esin kaynağı olmuştur.
1837 yılında ise Ekvator donanmasında görevli olan Jose Rodriguez, Hipopotamo adlı bir denizaltı tasarlamıştır. O tarihe kadar yapılanlar arasında en iyi model olan Hipopotamo, bütün denemelerinde başarılı olmuştur. Ekvator’un kaynak vermemesi yüzünden tarihin tozlu sayfalarında kaybolmuştur.
1851 yılında da Bavyeralı asker Wilhelm Bauer, Brandtaucher isimli bir denizaltı tasarlamıştır. Yürüme bandı ile ilerleyen bu araç, ilk denemesinde Kiel Limanı’nda batmıştır. İçindeki 3 mürettebat ise içeride biriken suyun kabin basıncını eşitlemesi ile kurtulmuştur. 1887 yılında dip taramaları sırasında bulunan bu denizaltı, Dresden müzesinde sergilenmektedir.
Sanayi Devrimi ile birlikte denizaltılarda mekanik sistemler kullanılmaya başlanmıştır. Bu şekilde tasarlanan ilk araç, 1863 yılında suya indirilen Plongeur’dır. Basınçlı havayla çalışan bu denizaltı, hareket edebilmek için 12,41 bar basınçlı havaya ihtiyaç duymuştur.
İçten yanmalı motorla ve havadan bağımsız yapılan ilk araç ise Narcis Monturiol tarafından tasarlanan Ictineo 2’dir. 1864 yılında Barcelona’da denize indirilen bu araç, ilk başta insan gücüyle çalışmıştır. Daha sonraları geliştirilmiş ve 1867’de içten yanmalı sistem bu araca uyarlanmıştır.
1879 yılında Peru, Pasifik Savaşı sırasında Toro adlı bir denizaltı yapmıştır. Ama Şili’nin savaşı kazanması nedeniyle düşman eline geçmesin diye parçalanmıştır. Seri imalatı yapılan ilk denizaltı ise Stefan Drzewiecki tarafından yapılan ve insan gücüyle çalışan bir tasarımdır. Bu araç, Rusya için 50 adet üretilmiştir. Drzewiecki, 1884 yılında ise elektrikle çalışan ilk denizaltıyı icat etmiştir.
19. yüzyılda ise George Garret, Thorsten Nordenfeit ile birlikte Nordenfeit serisi olan buhar makineli denizaltıları üretmiştir. Serinin ilk üretimi, Yunanistan tarafından satın alınmış ve Osmanlı ile Rus hükümetleri de sipariş vermiştir.
Bu tasarımların ardından modern ve daha işlevsel olan denizaltıların mucidi ise J.P Holland isimli bir kişidir. 1900’lü yıllarda geliştirdiği modelde; derinlik ayarlayıcı dümen, silindir gövde, havasız çalışan güç kaynakları gibi parçalara yer verilmiştir.
Holland’ın tasarımı Amerika Deniz Kuvvetlerine verilmiştir ve ardından denizaltı gemisi patenti alınarak Japonya, Rusya, Hollanda ve İngiltere gibi ülkelere pazarlanmıştır.
Osmanlı Donanmasının İlk Denizaltıları
Sanayi Devrimi ile birlikte Osmanlı İmparatorluğu teknolojik gelişmeleri askeri alanda modernleşmeyle kullanmaya başlamıştır. Bu şekilde uzunca bir süre ihmal edilen donanma yenilenmiş ve güçlendirilmiştir.
1880’li yılların ortalarında Osmanlı Donanması, Türk karasularını savunacak durumda değildir. Bunun tek sorumlusu ise donanma personelinin isyan edeceği düşüncesi ile gemilerini uzun süre Haliç’te bekleyen 2. Abdülhamit olmuştur. Artan dış tehditler nedeniyle 2. Abdülhamit donanmayı güçlendirmeye karar vermiştir.
Yeni gemiler alan 2. Abdülhamit, 2 adet denizaltı siparişi de vermiştir. Bu kararın alınmasında, Yunanistan’ın güçlenen donanmasının da etkisi vardır. Batı’da oluşan yeni teknolojileri yakından izleyen 2. Abdülhamit çağa ayak uydurma çabaları ile donanmaya denizaltılar eklemiştir.
İngiliz Armstrong & Vickers firmasından istenen denizaltıların ilki, Abdülhamit ismini taşımıştır. 1886 yılında Barrow Tersanesi’nde tasarlanmış ve demonte edilerek İstanbul’a getirilmiştir. İkinci denizaltı ise Abdülmecit ismini taşımıştır ve bir yıl sonra gönderilmiştir.
Haliç’teki Taşkızak Tersanesi’nde George William Garret’in gözetiminde tekrar monte edilmiş olan Abdülmecit isimli araç, 30,58 metre uzunluğunda, 6 metre eninde ve 7 kişi kapasiteliydi. Tek uskurlu ve 250 beygir gücünde buhar motoru ile çalışıyordu. 8 ton kömür taşıma özelliğine de sahipti.
İlk Türk denizaltısı unvanını taşıyan Abdülhamit isimli araç, dünyanın su altından torpido atabilen ilk aracı olarak da tarihe geçmiştir. İki torpido tüpü ve iki tane de makineli tüfeği bulunuyordu. Abdülhamit, 6 Eylül 1886 yılında Haliç’te hazır bulunan uluslararası gözlemcilerin huzurunda görkemli bir törenle denize indirilmiştir.
Denizaltının ilk dalış denemeleri 1887 yılının Şubat ayında gerçekleşmiştir. Yalnızca yarımküre gibi görünen ufki seyir mahallinin su üstünde kaldığı her üç dalışta da başarılı olmuştur. 1888 yılında ise başka bir test yapılmış ve Sarayburnu çevresindeki kuvvetli akıntılara dayanabilmiştir. Bu denemede 10 knot hıza çıkmış ve ardından suya dalmıştır.
[renkbox baslik="Uydunun İcadı: Uydu Nedir? Ne Zaman, Kim Tarafından Bulundu?" link="https://bilgihanem.com/uydunun-icadi-uydu-nedir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2017/11/uydunun-icad%C4%B1-uydu-nedir-ne-zaman-kim-tarafindan-bulundu.jpg" renk="mavi" yenisekme="hayir"][/renkbox]
Abdülhamit isimli denizaltı, hedefinde bulunan eski bir gemiyi tek torpido atışı ile batırabilmiştir. Daha sonra İzmir deniz üssünde gerçekleştirilen birçok deneme ve testin sonrasında 24 Mart 1888 tarihinde düzenlenen sancak töreni ile donanmaya dahil edilmiştir.
Denizaltının Tarihçesi
Denizaltı tarihi çok eskilere dayanmakla birlikte, günümüzde oldukça gelişmiş olan teknolojileri içeren araçlardır. Bu noktada ilk denizaltı çalışmaları 1500’lü yıllara dayanmaktadır.
1578 yılında matematikçi bir mucit tarafından ortaya çıkarılmış olan denizaltı hiçbir konuda denenmemiş ve ilk denizaltı olarak kayıtlara geçmiştir. Bu sebepten dolayı gerçek anlamda ilk denizaltı 1620 yılında Alman asıllı Drebbel tarafından icat edildiği kabul görmüştür.
18. yüzyılda ise tek kişilik Kaplumbağa adı verilmiş olan denizaltı, Amerika’nın karşılaştığı iç savaş sırasında kullanılmıştır. Denizaltı tarihinde en başarılı dalışlar gerçekleştiren Nautilus adındaki denizaltı ise Robert Fulton tarafından geliştirilmiştir.
