Domates Nedir? Çeşitleri, Özellikleri ve Faydaları Nelerdir?

Bazı sebzeler vardır mutfaklarımızın baş tacı, yemeklerimizin vazgeçilmezidir. Neredeyse onların konulmadığı yemek yok denebilir. Bunlardan biri de hiç şüphesiz zengin - fakir her mutfağa giren ve sağladığı faydaların yanında yemeklerimize lezzet katan domatestir. Domates günlük hayatta yemeklerde, salatalarda, mezelerde doğrudan ya da dolaylı olarak en çok kullanılan bitkidir. Meyvesinin taze hali, kurusu, salçası, sosu mutfağın vazgeçilmezlerindendir.

Domates ABD'de 1893 yılında sebze sınıfına alınmış olsa da aslen meyve olarak kabul edilir. Domatesin keşfi Amerika'nın keşfinden sonrasına kadar dayanmaktadır. Bu dönemde ülkeler domatesi altın elma, aşk elması gibi farklı isimlerle tanıdı. 1902'lü yıllara kadar domatesin zehirli olduğunu düşünerek çok sayıda kişi yemeyi reddetmiştir. Düşünülenin aksine domates zehirli değil çok faydalı bir meyvedir.

[renkbox baslik="Soğan Nedir? Çeşitleri, Özellikleri ve Faydaları Nelerdir?" link="https://bilgihanem.com/sogan-nedir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2017/02/sogan-hakkinda-bilgiler.jpg" renk="mor" yenisekme="evet"][/renkbox]

Aromasıyla verdiği tat sayesinde mutfakta baş tacı olmaya hak kazanmıştır. Fiyat bakımından birçok sebzeye göre uygun olması herkesçe kolayca alınıp kullanılabilir olmasına olanak vermiştir. Domatesin tadı kadar kokusu da güzeldir. Çeşitlerine göre kokularının daha yoğun olduğu türler vardır. Yetiştiriciliğinde çok nazik talepleri olmadığından hemen her yerde kolayca yetiştirilir.

Domates Nedir?

Terimsel adıyla Solanum Iycopersicum olarak bilinen, Patlıcangiller yani Solanaceae familyasına dahil; meyvesi tüketilebilen otsu bitkiye domates adı verilmektedir. Bitkisi yeşil yapraklı meyvesi genellikle kırmızı renktedir. Yetişme aşamasında meyve ilk etapta yeşil sonra sarı ve son olarak kırmızı olur. Domatesin anavatanı Amerika'nın güney ve orta bölümleridir.

Domatesi evinizde, balkonda veya bahçede çok kolay bir şekilde yetiştirebilirsiniz. Pencere kenarına koyduğunuz saksı içindeki domates tohumları, güneş ışığı sayesinde çok çabuk bir şekilde fide haline gelecektir. Bol sulama ve altta kalan yaprakları kopararak fidenin daha iyi bir şekilde büyümesini sağlayabilirsiniz. Bu büyüyen fideyi daha sonra dilerseniz bahçenize ekebilir ve kendi ürettiğiniz, sağlıklı domatesleri tüketebilirsiniz.

Domates fidelerinin daha verimli olması için çiçek açmayan kısımlarını koparmalısınız. Çünkü bu bölgeler suyu emici kısımlardır ve eğer meyve vermeyeceklerse koparmak bitkinin yararına olacaktır. Ayrıca bu emici kısımlar topraktaki tüm yararlı mineralleri de kendine hapsedeceğinden, domateslerin gelişimini engeller. Koparma işlemini haftada bir kez yapabilirsiniz.

Domates Nasıl Kullanılır?

Domates dünyanın en popüler ve en çok tüketilen meyvelerinden biridir. Yüzlerce türü olduğu bilinen bu meyvenin; kırmızı, mor, kahverengi, sarı ve yeşil olmak üzere birçok rengi bulunmaktadır. İlk olarak  Güney Amerika'nın batısında yetiştirilen domates, daha sonra dünyanın her yerine yayılım göstermiştir. Edinilen bilgilere göre; domates tohumları 1500'lü yıllarda Meksika'dan İspanya'ya taşınmış, böylece Avrupa'ya geçiş yapmıştır.

Domatesin kendi başına bile rahatlıkla yenebilen bir meyvedir. Pişirmeden dalından koparıldığı gibi tüketmek en sağlıklısıdır ama domatesle birçok gıda yapılabilir. Yemeklerde çok sık kullanılan salçalar bu gıdalardan bir tanesidir. Domatesi kurutarak çeşitli mezelerde kullanmak da mümkündür. İşlem görmeden kullanmak için salataların içinde ya da kahvaltılarda iyi bir alternatif olabilir. Çiğ olarak tüketildiğinde içeriğinde bulunan faydalı vitamin ve minerallerin emilimi daha yoğundur.

Domatesin Özellikleri Nelerdir?

Domatesin meyvesi ortalama 10-15 cm boya sahiptir. Tüylü yapraklı bir bitki olan domates ortalama 1-2 cm meyve olmak üzere oluşan çiçekler verir. Bitkinin gövde boyu 150 santimetreye kadar çıkabilmektedir. Domates meyvesinin vitamin deposu olduğu bilinmektedir. Özellikle A vitamini bakımından zengin olan domates buna karşın içindeki oksalat maddesi dolayısıyla böbrek sorunu olanlar sınırlı tüketmesi gereken gıdalar arasındadır. Domatese kırmızı rengini veren likopen adındaki maddedir. Likopen en etkili antioksidanlardan biridir.

Domates Çeşitleri Nelerdir?

Pazarlarda en çok satışı yapılan, yol şartlarına dayanıklı domates türü sırık domatestir. Güçlü bitki yapısı ile meyvesini güneşe karşı koruyabilen, yuvarlak yassı domatesler veren tür ise yer sofralık domates olarak adlandırılır. Sanayi tipi domatesler ise genellikle salça yapımına uygundur. Bunlar dışında bir de hibrid yani melez domatesler vardır. Adonis F1, Süper Red F1, Oturak Domates, Egemen F1, Cevahir F1, Beton F1 ve Yeşim F1 hibrid domates türlerinden kabul edilir.

Melez domateslerin her birinin kendine özel özellikleri ve yetiştirilme şartlardı vardır. Meyveleri genellikle şekil olarak birbirinden farklı oluşmaktadır. Ege, Marmara ve Akdeniz bölgelerinde en çok yetişen hibrid domates türü Yeşim F1'dir. Bunlardan başka Bursa domatesi ve cherry domatesi de bilinen türleri arasındadır. Türlerin uygunluğuna göre domatesin saksıda yetişmesi bile mümkündür.

Domatesin Faydaları Nelerdir?

Özellikle yaşlanmaya karşı etkili olduğu bilinen domatesin cildin korunmasına faydası olduğu kabul edilmiştir. Kanser çeşitlerine yönelik antioksidan etkisi olan domates ayrıca gözleri de korur. Antioksidan etkisinin kandaki zararlı maddeleri temizlemek gibi bir görevi de vardır. Domatesin sağlam bir bağışıklık sistemini güçlendirici olduğu bilinir. Damar ve kanın temizliği konusunda işlev görmesiyle kalp damar hastalıklarına karşı önleyici olarak kabul edilir.

[renkbox baslik="Portakal Nedir? Çeşitleri, Özellikleri ve Faydaları Nelerdir?" link="https://bilgihanem.com/portakal-nedir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2017/02/portakal-hakkinda-bilgi.jpg" renk="turuncu" yenisekme="hayir"][/renkbox]

Özellikle kadınlarda görülen kemik erimesine karşı koruyucu olan domates çekirdekleriyle de fayda sağlamaktadır. Domates çekirdekleri hazmı kolaylaştırıcı, bağırsakları harekete geçirici bir görev üslenmiştir. Kalori oranının düşük olması domatesi, rahatlıkla tüketilebilen bir meyve haline getirmiştir. Domatesin bilinen diğer faydaları ve neden tüketmemiz gerektiğini gösteren bazı bilgiler şu şekildedir;

• Düşük kalorili bir besin olduğu için zayıflamak isteyenler veya kilo kontrolü yapmak isteyenler tüketebilir.
• Kan şekerini düzenler.
• Lif bakımından zengin bir gıda olduğu için kabızlık ve hemoroid gibi bağırsak sorunlarının önüne geçer.
• Günde yenilen bir orta boy domates, vücudun ihtiyacı olan C vitamininin %20'sini, A vitamininin %10'unu karşılamaktadır.
• Cildin daha sağlıklı ve parlak olmasını sağlar.
• Kanser hücreleri ile savaşır.
• Kalp ve kaslar için önemli olan potasyum açısından zengindir. Vücutta potasyum eksikliğinde kas krampları ve ağrılar artar.
• Genellikle ileri yaşlarda görülen bir göz sorunu olan katarakt oluşumunu geciktirir. Gözlerin daha sağlıklı olasını sağlar.
• Osteoartrit gibi romatizmal sorunların önüne geçer.
• Domateste kırmızı rengini veren likopen maddesi; kolon, meme, yutak, pankreas, mide, prostat, ağız ve rahim gibi birçok kanser tipine karşı koruma sağlar. Yüksek serum seviyesi sayesinde kanser riskini azaltır. Likopen zarar görmüş hücreleri onarır, DNA'ları koruyarak bazı hastalıkların oluşmasını engeller.
• Günde 2 orta boy domates yemek kan basıncını düzenler, tansiyon sorunlarını önler.
• Domates depresyonla mücadelede çok önemli bir besindir. Yapılan araştırmalar stresi azalttığını, yorgunluğu giderdiğini ve kötü ruh halinden uzaklaşmayı sağladığını göstermektedir.
• Domates suyu karaciğeri güçlendirir, aynı zamanda yaşam şartlarına bağlı olarak aşırı çalışmasını sağlayan durumları düzene sokar.
• Saç sağlığı için iyidir, kırık ve yıpranmış saçların onarılmasını sağlar.
• Kan üretimini artırdığı için kansızlık soruna iyi gelir.