Guatr, çeşitli nedenlere sahip anormal şekilde büyümüş bir tiroid bezi tarafından meydana gelen boğaz şişmesine verilen addır. Tiroid bezi, boynun hemen ön kısmında, Adem elması adı verilen yapının altında bulunan salgı bezleridir. Buradan salgılanan tiroid hormonu; kalp atışını düzenleme, metabolizmayı hızlandırma, vücut ısınını dengeleme, büyüme ve gelişmeye yardımcı olma gibi hayati görevlere sahiptir. Bu nedenle bu bölgede meydana gelen bir hasar veya hormonların çalışmaması guatr gibi önemli hastalıkların oluşmasına sebep olmaktadır.
İyot eksikliği, dünyada önde gelen guatr nedenleri arasında gösterilmektedir. Gelişmiş ülkelerde, guatr genellikle bir otoimmün hastalıktan kaynaklanır. Vücudun kendisine saldırmasına otoimmünite adı verilir ve bu saldırı aşırı ya da düşük tiroid seviyesine neden olur. Her iki durum da gıdı bölgesinde şişkinliğe yol açar.
[renkbox baslik="Egzama (Seboreik Dermatit) Nedir? Nedenleri, Belirtileri, Korunma Yolları ve Tedavisi" link="https://bilgihanem.com/egzama-nedir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2017/01/egzama-seboreik-dermatit-hakkinda-bilgi.jpg" renk="pembe" yenisekme="evet"][/renkbox]
Guatr genellikle fizik muayene ile teşhis edilir, ancak tiroid fonksiyon testleri ve taramaları da kullanılabilir. Tedavi, guatr büyükse (ameliyat gereklidir) ve semptomlara neden olmazsa (genellikle semptom yoksa) gerekli değildir. Sentetik tiroid hormonu, düşük aktiviteli tiroid için bir tedavidir. Anti-tiroid ilaçlar, aşırı aktif bir tiroid bezi için iyi seçeneklerdir. Cerrahi müdahale nadiren bir tedavi olarak kullanılır ve en çok yutkunma veya nefes almada zorluk çeken vakalarda tercih edilir.
Guatr Nedir?
Guatr, boyundaki tiroid bezinin şişmesi ve büyümesi olarak adlandırılır. Tiroid bezi, nefes borusunun önünde bulunur. Bu bez temel olarak, büyüme ve metabolizmayı düzenleyen hormonların üretilmesinden ve salgılanmasından sorumludur.
Nadiren de olsa, tiroid bezinin genişlemesi kanserden kaynaklanır ve guatr hastalığı yerine tiroid kanseri tanısı konulur. Guatr hastalığına, ülkemizde ilk kez önemli şairlerimizden Tevfik Fikret'in yakalandığı bilinmektedir. Tevfik Fikret hakkında bilgi edinmek için buraya tıklayınız.
Şişkinlik derecesi ve guatr tarafından üretilen semptomların ciddiyeti kişiye bağlıdır. Bazı vakalarda şişme miktarı küçüktür ve fark edilmez. Bazı vakalarda ise trakeayı gerçekten daraltan ve nefes alma sorunlarına neden olan ciddi şişlikler meydana gelebilir.
Günümüzde en çok karşılaşılan basit guatr, iltihaplanma içermeyen ya da tiroid işlevine zarar vermeyen, semptom üretmeyen ve genellikle belirgin bir nedeni olmayan guatr türüdür. Zehirli guatr, toksik veya iç guatr olarak da bilinir. İltihaplanma ve su toplaması şeklinde görülür. Zehirli olmayan guatr normal ve düşük tiroid seviyelerinde olur. Genelde bağışıklık sistemi hastalarında meydana gelir. Son olarak yaygın guatr tüm tiroid bezlerine yayılmış halidir.
Guatr Nedenleri Nelerdir?
İyot yetersizliği dünya çapında guatrın başlıca sebebidir, ancak burada bahsedilen iyot tuzdan alınan iyot değildir. İyot, bitkisel gıdalarda tutarsız olarak bulunması nedeniyle, vegan diyetleri yeterli miktarda iyottan yoksun olabilir. Guatra yakalanma oranları; deniz ürünleriyle, iyot bakımından zengin topraklarda yetiştirilen bitkisel gıdalarla beslenenlerde ve inek sütünün fazla tüketildiği bölgelerde çok daha düşüktür.
Tiroid bezinin, metabolizma hızını düzenleyen tiroid hormonlarını üretmek için iyot gerekir. Gelişmiş ülkelerde guatrın başlıca nedeni otoimmün hastalıktır. Ailesinden kalıtsal olarak aktarılmış, 40 yaş üzerindeki kadınlar daha fazla guatr riski altındadır.
Hipotiroidizm, zayıf bir tiroid bezinin sonucudur. Tiroid bezi çok az tiroit hormonu ürettiği için şişmeyi sağlayacak daha fazla hormon üretecek şekilde uyarılır. Bu genellikle; vücudun bağışıklık sisteminin kendini açtığı ve tiroid bezinde iltihaplanmaya neden olan bir durum olan hashimoto tiroiditi hastalığından kaynaklanır.
Hipertiroidi de guatrın bir nedeni olabilir. Çok fazla tiroid hormonu üreten aşırı aktif bir tiroit bezi, graves hastalığının bir sonucu olarak ortaya çıkabilir. Ayrıca vücudun bağışıklık sisteminin çökmesine neden olan ve tiroid bezine saldırarak şişmesine neden olan bir otoimmün bozukluktur. Bağışıklık sistemi hakkında detaylı bilgi için tıklayın.
Guatrın en sık ve daha az görülen nedenlerini bir liste halinde toparlayacak olursak;
- Nodüller.
- İyot eksikliği.
- Kara lahana, soya fasulyesi, ıspanak ve yer fıstığı gibi ürünlerin çok fazla tüketilmesi.
- Genetik yatkınlık, yani ailede herhangi birinde hastalık olması sizde de olma ihtimalini doğuracaktır.
- Tiroid kanseri.
- A vitamini eksikliği.
- Kortizonn gibi bağışıklık sistemini baskılayan ilaçların kullanılması.
- Sigara dumanı iyot emilimini engellediği için en önemli etkenler arasındadır.
- Hormonal değişiklikler; gebelik, ergenlik ve menopoz tiroid fonksiyonlarını etkileyebilir.
- Tiroidit adı verilen enfeksiyondan kaynaklanan iltihaplanma.
- Lityum gibi psikiyatrik ilaçlar tiroid işlevini etkileyebilir.
- Radyasyon tedavisinin özellikle boyunda yapılması guatra sebebiyet verebilir.
Guatr Belirtileri Nelerdir?
Çoğu guatr asemptomatiktir (belirti göstermemektedir). Hepimizin bildiği gibi, en kötü hastalık grubu belirti göstermeden, sinsice ilerleyenlerdir. Çünkü en ufak bir belirti bile size hastalık hakkında fikir vererek, doktora gitmenizi sağlayacaktır. Guatr hastalığında görülen en yaygın semptomlardan bazıları şöyledir:
- Tiroid bezi, düşük aktif bir bezdir ve kilo almaya neden olabilir.
- Öksürük ve ses kısıklığı gibi boğaz belirtileri.
- Nefes alıp verirken zorlanma.
- Yutma sorunu (disfaji).
- Ağır vakalarda solunum güçlüğü.
- Boğazda meydana gelen şişlik.
- Boyunda ağrı.
- Çabuk yorulma ve halsizlik.
- Ciltte kuruluk hissi.
- Horlama.
- İştahsızlık.
- Saç dökülmesi.
- Adet düzensizliği.
- Hipertiroidizm; aşırı aktif tiroid, sinirlilik, çarpıntı, hiperaktivite, terleme artışı, aşırı ısı duyarlılığı, yorgunluk, iştah artışı, saç dökülmesi ve kilo kaybı gibi belirtilere neden olabilir.
- Guatrol hipotiroidizmin bir sonucu olduğu vakalarda; düşük aktiviteli tiroid, soğuk intolerans, kabızlık, unutkanlık, kişilik değişiklikleri, saç dökülmesi ve kilo verme gibi semptomlar görülebilir.
Guatr Hastalığından Korunma Yolları Nelerdir?
Guatr hastalığı, sofra tuzuna eklenen iyotun yeterli miktarda alınması yoluyla önlenebilir. İyot eksikliği, özellikle vegan diyetlerinde az miktarda iz mineralinin bulunmasına neden olduğu için guatrı tetiklemektedir. Sağlıklı ve doğru beslenmek için her tür minerali almak ekstra önemlidir. İkinci önemli nokta ise kesinlikle sigaradan ve özellikle dumanından uzak durmaktır. Sık sık hormon seviyelerini kontrol ettirmek ve ani değişimlerden kaçınmak işe yarayabilir.
Guatr Tedavisi Nedir?
Guatr teşhisinde öncelikle elle muayene yapılmaktadır. Yukarıda saydığımız belirtilerden birkaç tanesini bir arada görüp, guatrdan şüphelendiğinizde endokrinoloji uzmanına gidilmelidir. Uzman doktor hastadan; tiroid ve hipofiz bezlerinden salgılanan hormonları ölçmek için hormon testi, kan alarak antikor testi yapabildiği gibi boğazdaki durumu görmek için de ultrason muyanesi isteyebilmektedir.
Guatrın aktif tedavisi semptomlara göre değişebilir. Guatr küçükse ve tiroid fonksiyonu normalse, tedavi genellikle önerilmemektedir. Düşük tiroidin (hipotiroidizm) neden olduğu vakalarda, tedavide tiroid hormonunun sentetik bir replasmanı yapılır. Sentetik tiroksin dozajı, ölçümler normal tiroid fonksiyonunun eski haline geldiğini gösterene kadar hızlandırılır.
[renkbox baslik="Beriberi Hastalığı Nedir? Nedenleri, Belirtileri, Korunma Yolları ve Tedavisi" link="https://bilgihanem.com/beriberi-hastaligi-nedir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2018/05/beriberi-hastaligi-hakkinda-bilgi.jpg" renk="sari" yenisekme="hayir"][/renkbox]
Aşırı aktif tiroid (hipertiroidi) nedeniyle yaşanan vakalarda, hormon düzeylerini yavaş yavaş azaltan thionamid tabletleri gibi anti-tiroid ilaçları kullanılarak, aşırı hormon üretimine karşı ilaç tedavisi yapılır. Aşırı hormon üretimini durdurmak için radyoaktif iyot kullanımı, aynı zamanda hipertiroidizm için bir tedavi seçeneğidir.
Şişmenin boyutunu azaltmak için uygulanan cerrahi işlemler, guatrın solunum ya da yutma güçlüğü gibi ciddi semptomlara neden olduğu vakalarda kullanılmaktadır. Tiroidektomi, tiroid bezinin bir bölümünü çıkarmak için genel anestezi altında yapılır. Guatr ameliyatında hasta tamamen uyutulur, süresi ise duruma göre değişiklik göstermekle beraber ortalama yarım saat ile bir buçuk saat arasında sürmektedir.
Prof. Dr. İbrahim Saraçoğlu ise guatr gibi tiroid bezi hastalıkları olanlara her gün sabah,öğle ve akşam öğünlerinden 15 dakika önce 1 yemek kaşığı taze dereotu yemelerini önermektedir. Üç ay boyunca uygulananan bu dereotu kürü sayesinde, nodüllrin büyük ölçüde azaldığını belirtmektedir.
