Gürcistan Para Birimi: Lari Hakkında Bilgiler

Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra bağımsızlığının tadını çıkaramadan Gül Devrimi ve Güney Osetya Savaşı'nı yaşayan Gürcistan, dünyanın küçük ülkelerinden birisidir. İstanbul'un fethinden sonra Osmanlı ile İran arasında sıkışmış ve 1877 – 1878 Osmanlı – Rus Savaşı'nın ardından Çarlık Rusya'nın eline geçmiştir. 1. Dünya Savaşı'nda ise kısa süreli bağımsızlık yaşamıştır. Ama ardından Kızıl Ordu'nun işgaliyle Sovyet Rusya'ya katılmıştır. Dolayısıyla ekonomik anlamda güçlenecek bir zaman dilimi bulamamıştır.

Bağımsızlığını elde ettikten sonra Gürcistan, uzun süre ekonomisini toparlayamamıştır ve günümüzde hala kalkınma çalışmaları devam etmektedir. Temsili demokrasi ile yönetilen ülke; Birleşmiş Milletler, Avrupa Konseyi, Dünya Ticaret Örgütü ve Karadeniz Ekonomik İşbirliği'ne üyedir. Aynı zamanda NATO ve Avrupa Birliği üyeliği için de çalışmalarını sürdürmektedir.

[renkbox baslik="Ukrayna Para Birimi: Grivna Hakkında Bilgiler" link="https://bilgihanem.com/ukrayna-para-birimi-grivna/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2018/02/ukrayna-para-birimi-grivna-hakkinda-bilgiler.jpg" renk="turuncu" yenisekme="evet"][/renkbox]

Gürcistan para birimi lari, yeni tarihli dövizler arasında yer almaktadır. Gürcistan ekonomisinin durumu nedeniyle uzunca bir süre düşük değerli bir para birimi olmuştur. Özellikle 2014 yılında devletin ülke ekonomisi üzerindeki kuvvetini artırmasıyla birlikte Gürcistan larisi hızla değer kaybetmeye başlamış ve dolar karşısında yüzde 20'den fazla düşmüştür. Türk lirası karşısında ise son yıllarda yükselişe geçmiştir. Öyle ki güncel fiyatlara baktığımızda 1 Gürcistan larisinin 1,5527 Türk lirasına eşit olduğunu görüyoruz.

Gürcistan Para Birimi Nedir?

Zorlu ekonomik koşulları bulunan Gürcistan'ın para birimi laridir. Gürcistan larisi olarak anılan para biriminin sembolü, altı çizili C harfine benzer ve üst şişkin kısmında Euro'nun sembolüne (€) benzer şekilde 2 çizgi bulunuyor. Gürcistan para birimi larinin uluslararası kısaltması ise GEL şeklindedir. Lari, son yıllarda yaşanan ekonomik gelişmeler ile Türk lirasından daha değerli bir hale gelmiştir.

Larinin dağıtımından ve denetlenmesinden Gürcistan Ulusal Bankası sorumludur. 25 Aralık 1995 yılında tedavüle giren Gürcistan larisinin bugün kullanılan sembolü ise 8 Temmuz 2014 tarihinde tanıtılmıştır. Gürcistan Ulusal Bankası'nın başkanı Giorgi Kadagidze tarafından para biriminin ulusal rekabete açılacağı açıklanarak, sembol arayışına girildiği duyurulmuştur. Tasarımlarda ise Gürcü alfabesine uygunluk şartı aranmıştır. 18 Temmuz 2014 tarihinde ise şimdiki sembole karar verilerek kaydı yaptırılmıştır.

Gürcistan'da 2003 yılında yaşanan Gül Devrimi sonrasında pazar ekonomisine ve dışa açılıma ağırlık verilmiştir. Ekonominin önemli kısmını hizmet sektörü oluşturmaktadır ve az gelişmiş bir sanayi altyapısı bulunmaktadır. Bölgenin kaynak zenginliğine rağmen doğalgaz ve petrolün neredeyse tamamını ithal etmektedir. Tarım sektörü ise ekonomide yüzde 10'luk bir orana sahiptir. 2008 yılına kadar düzenli seyreden bir ekonomik büyüme gerçekleşmiştir; ama 2009 yılında Rusya ile çıkan çatışmalar nedeniyle yeniden küçülmüştür. Ayrıca dünyada yaşanan mali kriz, Gürcistan'a yatırım gelmesini de engellemektedir.

Lari Nedir? Gürcistan Larisi Hakkında Bilgi

Türk lirası karşısında değer kazanmış para birimlerinden olan Gürcistan larisi, 25 Aralık 1995 tarihinden beri tedavüldedir. Gürcü dilinde ლარი şeklinde yazılmaktadır ve hazine, mülkiyet gibi anlamlara gelmektedir. 1 Gürcistan larisinin 100'de 1'i tetridir ve gümüş sikke anlamını taşımaktadır. Lari, Abhazya ve Güney Osetya bölgeleri dışında tüm Gürcistan'da kullanılmaktadır. Güney Osetya'nın bir bölümünde ve Abhazya'da Rus rublesi kullanılmaktadır.

Batum para birimi olarak da anılan lari öncesinde de kullanımda olan tetri, M.Ö 6. yüzyılda eski Colchis'te kullanılan eski bir Gürcü para terimi olarak anılmaktadır. Beyaz anlamına gelmektedir ve gümüş sikke denmesinin de nedeni budur. 5 Nisan 1993 yılında Rus rublesini terk eden Gürcistan, Kuponi kullanmaya başlamıştır. Sadece banknotlardan oluşan bu para biriminin, alt birimleri yoktur ve yüksek enflasyona maruz kalmıştır. Banknotlar; 1 ile 1 milyon Kuponi arasında değişmektedir ve nadiren 3, 3000, 30.000, 150.000 banknotları kullanılmıştır.

2 Ekim 1995 tarihinde ise Eduard Shevardnadze hükümeti tarafından lari kullanılma getirilmiştir. Kesin kullanıma geçiş ise 25 Aralık 1995 tarihinde gerçekleşmiştir. Bu tarihten sonra da Gürcistan para birimi lari, alt birimi ise tetri olarak anılmaya başlanmıştır. Ülke ekonomisinin kalkınma çalışmalarından olumlu sonuçlar alınması ve büyümenin beklentiler dahilinde gerçekleşmesiyle günümüzde Türk lirasını değer anlamında geçmiş bir para birimidir.

Yaygın kullanılan Gürcistan larisi banknot ve madeni paraları:

• 1 Lari
• 2 Lari
• 5 Lari
• 10 Lari
• 20 Lari
• 50 Lari
• 100 Lari
• 200 Lari
• 1 Tetri
• 2 Tetri
• 5 Tetri
• 10 Tetri
• 20 Tetri
• 50 Tetri

Bütün Gürcistan banknotlarının ön yüzünde "borjgali" denen yedi kollu stilize bir güneş bulunmaktadır. Arka yüzlerinde ise İngilizce "Georgia" ibaresi bulunmaktadır. Sanata önem veren toplumlardan olan Gürcistan'ın banknotlarında ülkenin önemli sanatçılarının ve isimlerinin portresi bulunuyor.

Banknotlarda bulunan isimler; ressam Niko Pirosmani (1 lari), besteci Zakarya Palyaşvili (2 lari), tarihçi Ivane Cavahişvili (5 lari), şair Akaki Tsereteli (10 lari), "Gürcülerin Babası" olarak anılan yazar İlya Çavçavadze (20 lari), Kraliçe Tamara (50 lari), şair Şota Rustaveli (100 lari), asker ve Anti-Sovyet lider Kakutsa Çolokaşvili (200 lari), Kral 4. David (500 lari).

En Çok İşlem Gören Gürcistan Larisi Pariteleri

Gürcistan'ın birçok ürünü ithal etmesi ve diğer ülkelerin bunun için bir yarış içerisinde olması, para birimlerine de yansımaktadır. Dolayısıyla ülkede Amerikan doları ve Euro, en çok takip edilen para birimleridir. Bunlar dışında komşularıyla ilişkisi nedeniyle Rus rublesi ve Azerbaycan manatı da ülkede takip edilen para birimlerindendir. Gürcistan ekonomisinde önemli bir yer tutan Türk turistler ise ülkeye büyük katkı sağlamaktadır.

Amerikan Doları – Gürcistan Larisi Paritesi (USD/GEL)

Amerikan dolarının, Gürcistan larisi karşısındaki değerini USD/GEL paritesi göstermektedir. Bu paritede; Gürcistan larisi karşıt dövizdir ve ters orantılı bir hareket söz konusudur. Amerikan doları ise baz dövizdir ve pariteyle doğru orantılı bir şekilde hareket etmektedir. Bu durumda da larinin değer kaybettiği durumlarda, parite değer kazanmaktadır.

USD/GEL paritesinin 5 yıllık fiyat değişimine göz attığımız zaman; en yüksek seviyenin 21 Aralık 2016 tarihinde 1 dolar 2,8073 lari eşitliği ile kaydedildiği görülmektedir. En düşük seviye ise 22 Mayıs 2013 tarihinde 1 dolar 1,6364 lari ile kaydedilmiştir. Son 3 yıldır dolar karşısında ciddi değer kaybı söz konusu olmuştur.

Euro – Gürcistan Larisi Paritesi (EUR/GEL)

Euro'nun Gürcistan larisi karşısındaki değeri, EUR/GEL paritesi ile gösterilmektedir. Paritede, Euro baz dövizdir ve parite ile doğru orantılı hareket etmektedir. Yani Euro'nun değer kazanmasıyla parite yükselişe geçmektedir. Lari ise karşıt konumdadır ve parite ile ters orantılı hareket etmektedir.

EUR/GEL paritesinin 5 yıllık fiyat değişime baktığımız zaman; en düşük seviyenin 19 Mayıs 2013 tarihinde 1 Euro, 2,0960 lira eşitliği ile kaydedildiğini görüyoruz. Larinin aşırı değer kaybı sonucunda tüm dövizler karşısında değer kaybettiği bir dönem olduğu bilinmektedir. En yüksek seviye ise 25 Kasım 2017 tarihinde 1 Euro, 3,2381 lari ile kaydedilmiştir.

Gürcistan Larisi – Türk Lirası Paritesi (GEL/TRY)

Gürcistan larisinin, Türk lirası karşısındaki değeri GEL/TRY paritesi ile gösterilmektedir. Gürcistan larisi, baz dövizdir ve parite ile doğru orantılı hareket etmektedir. Yani larinin değer kazandığı durumlarda, parite yükselmektedir. Türk lirası ise karşıt dövizdir ve parite ile ters orantılı hareket etmektedir.

GEL/TRY paritesinin 1 yıllık fiyat değişimine baktığımız zaman; en yüksek seviyenin 9 Şubat 2013 tarihinde 1 lari 1,5792 lira eşitliği ile kaydedildiği görülmektedir. En düşük seviye ise 1 lari 1,3792 lira eşitliği ile 9 Eylül 2017 tarihinde kaydedilmiştir.

Kısaca Gürcistan Ekonomisi Hakkında Bilgiler

Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından Gürcistan ekonomisi üzerinde olumsuz etkiler yaşanmaya başlamıştır. İstikrarsız bir yapıya sahip olan ekonomide; hammadde, enerji ve diğer endüstri ürünlerinin pazarlandığı diğer ülke pazarları ile bağlar kopmuştur. Bu durum ise ekonominin bozulmasına, kişilerin gelirinin düşmesine neden olmuştur. Aynı zamanda tarımsal ve sanayi üretiminde de ciddi düşüşler meydana gelmiştir. Enflasyon ve işsizliğin artması da ülkenin uzun süre toparlanamamasına neden olmuştur.

Bağımsızlığın ilanından 1995 yılına kadar her yıl azalan bir Gayri Safi Yurt İçi Hasıla oranı görülmüştür. 95 yılında Türkiye tarafından başlatılan ekonomik istikrar programları başarı ile sonuçlanmış ve ülke ekonomisinde gözle görülür iyileşmeler yaşanmıştır. 2003 yılına gelindiğinde ülke GSYİH oranı 8,465 milyar lariye yükselmiştir. 2008 yılının Ağustos ayında başlayan savaşla birlikte ülke ekonomisi yeniden yıkılmıştır. Ülkedeki ticaret merkezleri kapanmıştır ve halkın kredi borçları nedeniyle kredi olanakları ortadan kaldırılmıştır.

2009 yılının başında yaşanan ekonomik kriz ise ülkede sosyal hayatın durmasına neden olmuştur. Halkın zaten büyük bölümü ekonomik sıkıntı yaşarken, krizle birlikte halkın alım gücü iyice azalmıştır. Ardından ülkede serbest pazar ekonominin kurum ve kuruluşlarının tesis edilme çalışmalarıyla birlikte özel sektörün GSYİH oranı artmıştır. 2015 yılında ise ülke milli geliri yüzde 2,01 oranında büyümüştür. Hizmet sektörü, GSYİH'te yüzde 62'lik bir orana sahiptir. Geri kalan kısımda ise yüzde 25,9 sanayi ve yüzde 12,1 tarım sektörüne aittir.

[renkbox baslik="Polonya Para Birimi: Zloti Hakkında Bilgiler" link="https://bilgihanem.com/polonya-para-birimi-zloti/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2018/02/polonya-para-birimi-zloti-hakkinda-bilgiler.jpg" renk="mor" yenisekme="hayir"][/renkbox]

2017 IMF verilerine göre; Gürcistan'ın GSYİH oranı 15,964 milyon dolardır. Kişi başına GSYİH ise 3604 dolardır. Ülke ekonomisi 2017 yılında yüzde 4,5 oranında büyüme kaydetmiştir.

Kısaca Gürcistan'ın Ticari İlişkileri

Gürcistan'ın başlıca ticaret ortaklarının başında Türkiye gelmektedir. Ardından Azerbaycan, Ermenistan, Rusya ve Ukrayna yer almaktadır. Ülkenin başlıca ihracat kalemleri; otomotiv, maden, gıda, demir – çelik ürünleridir. Başlıca ithalat kalemleri ise petrol ve türev ürünleri, otomotiv, ilaç, mineraller, gıda ve makinedir.

Gürcistan ile Türkiye arasında turizm olduğu kadar ticaret de söz konusudur. Başlıca ihraç ürünlerimiz; demir – çelik – plastik borular, temizlik malzemeleri, tıbbi ilaçlar ve demir inşaat aksamlarıdır. Başlıca ithal ürünlerimiz ise kimyasal gübreler, demir – alaşımsız çelik ve örme mesucattır.

Sermayesi 1 milyon doların üzerinde olan 27 Türk şirketi, Gürcistan'da faaliyet göstermektedir. KOBİ niteliğinde ise 500 kadar Türk şirket bulunmaktadır. Türk şirketler ülkede 20 bin kişiye istihdam sağlamaktadır. Ülkemizde ise 2015 Aralık itibariyle Gürcü sermayeli 254 şirket faaliyet göstermektedir.