Hacı Bektaş-ı Veli Kimdir? Hayatı ve Eserleri

Hacı Bektaş-ı Veli 13. yüzyılın önde gelen filozoflarından biridir. Hoca Ahmed Yesevi’nin halifesi olan Lokman Perende’nin öğrencisidir ve onun öğretileriyle eğitilmiştir. Din ve milli kültürün temsilcisi olarak Anadolu’ya gönderilmiş, orada İslamiyet ve Türkleşmeyi yaymak adına görevlendirilmiştir. Ayrıca Hacı Bektaş-ı Veli, Yeniçeri Ocağı’nın manevi gücü olarak dönemin hükümdarları tarafından saygı görmeyi başarmıştır.

Hacı Bektaş-ı Veli kısa sürede Bektaşilik’in öncüsü olmuş ve öğretileriyle binlerce halife yetiştirmiştir. Dervişlerinin bile kısa sürede ün kazanmasının üzerine Hacı Bektaş-ı Veli tüm Anadolu’da hatırı sayılır bir yere kavuşmuştur.

[renkbox baslik="İmam Gazali Kimdir? Hayatı ve Eserleri" link="https://bilgihanem.com/imam-gazali-kimdir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2017/12/imam-gazali-hayati-hakkinda-bilgi-960x560.png" renk="yesil" yenisekme="evet"][/renkbox]

16 Ağustos 1964 tarihinde Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı Hacı Bektaş-ı Veli Müzesi, Nevşehir’in Hacıbektaş ilçesinde hizmete girmiş ve gerek Türk gerekse yabancı turistlerin ilgi odağı olmuştur. Bu müzede Hacı Bektaş-ı Veli’nin türbesi ve külliyesi bulunmaktadır.

Hacı Bektaş-ı Veli Kimdir?

Hacı Bektaş-ı Veli 13.yüzyıl, büyük Türk düşünürü ve ozanı, mutasavvıf ve İslam filozofudur. Takma adı Pir Hünkâr olup, tam adı ise Mehmet olarak bilinmektedir. Ayrıca Hacı Bektaş-ı Veli Kalenderî, Haydarî şeyhlerindendir.

Hacı Bektaş-ı Veli’nin Hayatı

Hacı Bektaş-ı Veli, 1209 yılında Horosan’ın Nişabur şehrinde dünyaya gelmiştir. Babası Seyyit İbrahim Sani, annesi Hatem Hatun’dur. Çocukluk ve gençlik yıllarında Horasan’da yaşamış olan Hacı Bektaş-ı Veli, ilk ve orta öğrenimini Türkistan Piri Hoca Ahmet Yesevi kültür ocağından almıştır. Burada Lokman Perende’den felsefe, matematik, edebiyat, sosyal bilimler ve fen bilimleri alanında dersler almış ve bu dersler sayesinde bilgin bir kişi olmayı başarmıştır.

Hacı Bektaş-ı Veli kısa sürede Yesevilik tarikatının mensubu olmuş ve onlar arasında da “Horasan Erenleri” diye bilinen topluluk arasına girmiştir. Böylece ulu bir eren olan Hacı Bektaş-ı Veli Bektaşilik tarikatının da isim babası olmayı başarmıştır.

Hoca Ahmed Yesevi’nin yolundan gittiği için Yesevi’nin halifesi olarak da kabul edilmektedir. Ayrıca Hacı Bektaş-ı Veli’ye bağlı olan “Ahilik Teşkilatı” Osmanlı Devleti'ne de büyük katkıda bulunmuştur. Ordu ile arasında büyük bir bağ oluşan Hacı Bektaş-ı Veli, yeniçerilerin piri olarak kabul görmüştür. Böylelikle tüm yeniçeriler Bektaşilik yolunu seçmişlerdir.

Hacı Bektaş-ı Veli’nin Anadolu’ya Gelişi

Hacı Bektaş-ı Veli, Anadolu’ya ilk geldiğinde bir derviş olarak bilinmekteydi. Hacı Bektaş-ı Veli İran, Arabistan, Suriye ve Irak’ı gezmiş ve hacı olmuştur. O yıllarda Anadolu Selçuklu Devleti büyük bir çöküşün içinde ve umutsuz bir durumda bulunmaktaydı. Bu kötü durumdan Anadolu’yu kurtaracağına inanan devlet büyükleri, Hacı Bektaş-ı Veli’yi Anadolu’ya göndermişlerdir. Böylelikle manevi anlamda büyük yer edinmiştir.

Kaynaklara bakıldığında Hacı Bektaş-ı Veli, Sulucakarahöyük’e gelmiş ve çalışmalarına burada devam etmiştir. Ayrıca kendi fikrini ve felsefelerini yaymak için Anadolu’yu karış karış dolaşmıştır. Kısa zamanda Anadolu’da da büyük üne kavuşan Hacı Bektaş-ı Veli’nin görüşleri yayılmıştır. Bir süre sonra, Hacı Bektaş-ı Veli, Bektaşilik tarikatıyla pek çok öğrenci yetiştirmiş ve dervişler Anadolu’da gittikçe yayılmaya başlamışlardır.

Dervişler kendilerine düşen görevleri yapmış ve başka ülkelere de giderek Hacı Bektaş-ı Veli’nin düşüncelerini yaymıştır. Tasavvuf ve İslam fikirlerini farklı kültürlere benimsetmeyi başaran Hacı Bektaş-ı Veli ve dervişleri sayesinde İslamiyet tüm dünyaya yayılmaya başlamıştır.

[renkbox baslik="Ebu Cafer Taberi Kimdir? Hayatı ve Eserleri" link="https://bilgihanem.com/ebu-cafer-taberi-kimdir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2018/01/ebu-cafer-taberi-kimdir-hayati-ve-eserleri-960x560.jpg" renk="gri" yenisekme="hayir"][/renkbox]

Türk edebiyatında büyük yere sahip olan Ahi Evren, Mevlana, Baba İlyas, Yunus Emre gibi aydınlar Hacı Bektaş-ı Veli döneminde yaşamıştır. Türkistan’da Hoca Ahmed Yesevi ile başlayan tasavvuf girişimleri, Anadolu’da Hacı Bektaş-ı Veli ve Yunus Emre ile yankı uyandırmış ve bu felsefe tüm Anadolu’ya hızla yayılmıştır.  Ayrıca Anadolu’da Bâtınîlik adında bir kol ortaya çıkmıştır. Özellikle Alevi, Bektaşi, Kızılbaş, Dazalak, Hurufi, Melamiye, Haydariye, Kalenderiler, Rum Abdalları, Şemsiye, Edhemiye gibi kollar da Bâtınilik adı altında toplanmışlardır.

Hacı Bektaş-ı Veli ve Ahiler

Hacı Bektaş-ı Veli Ahiler’in piridir. Kırşehir’den başlayan Ahi Evran ile olan dostluğu ile bu teşkilatta önemli yer edinmiştir. Özellikle Sivas ilinde Ahiler çok büyük bir teşkilatlanmaya sahiptir. Bayburt’ta da başka bir kolu bulunmaktadır. Hacı Bektaş-ı Veli eserlerinde Ahi Evran ile olan konuşmalarından da sıklıkla bahsetmiştir.

Hacı Bektaş-ı Veli ve Halifeleri

Hacı Bektaş- ı Veli, Anadolu’ya geldiğinde otuz altı bin halife yetiştirmiş ve bunlar içinde en ünlüleri; Sarı İsmail, Cemal Seyyid, Baba Resul, Birap Sultan, Ali Baba, Burak Baba, Recep Seyyid Sarı Kadı, Yahya Paşa, Sultan Bahâ’ed-D’în, Dost Hüda Hazreti Samet olmuştur.

Hacı Bektaş-ı Veli’nin Ölümü

Hacı Bektaş-ı Veli’nin vefatı hakkındaki bilgilere Hacıbektaş ilçesi Halk Kütüphanesi’ndeki bir eserden ulaşılmıştır. Buna göre Hacı Bektaş’ı Veli’nin 63 yıl yaşadığı ve 1270 yılında öldüğü bilinmektedir. Ömründe uzun yıllar Sulucakarahöyük’de yaşamış olan Hacı Bektaş-ı Veli, hayatının büyük bir kısmını Sulucakarahöyük’te geçirmiştir. Günümüzde mezarı, Nevşehir’in Hacıbektaş ilçesinde bulunmaktadır.

Hacı Bektaş-ı Veli’nin Eserleri

Hacı Bektaş-ı Veli’nin en ünlü eserleri şunlardır: Velâyet-nâme-i Hacı Bektâş-ı Velî, Makalat - (Arapça), Kitâbu'l-Fevâid, Şerh-i Besmele, Şathiyye, Makâlât-ı Gaybiyye ve Kelimât-ı Ayniyye’dir.

Yetiştirdiği halifelerin bile yaşadıkları coğrafyada üne kavuşması ve kendisinin yaşlanması üzerine ölümünün yaklaştığını hisseden Hacı Bektaş-ı Veli, halifelerini kendi memleketlerine göndermiştir. Velayetname adlı eserde halifeler hakkında ayrıntılı bilgi bulunmaktadır.