Kayısı Nedir? Çeşitleri, Özellikleri ve Faydaları Nelerdir?

Düşük kalorili olması ve lifli yapısı nedeniyle birçok insanın severek tükettiği kayısı, daha çok zayıflamak isteyenlerin tercihidir. Kilo kontrolünü sağlamak ve bağırsakların düzenli çalışmasını isteyenler, kayısıyı düzenli olarak yemektedirler. Uzmanlar bu meyvenin kurusunu da yaş halini de önermektedir. İçerisinde bulunan pektin, lif ve selüloz bağırsakların daha iyi çalışmasını sağlamakta, kabızlık ve basur gibi sorunların önüne geçmektedir.

Kayısı hemen hemen dünyanın her yerinde yetiştiriciliği yapılan bir meyvedir. Ülkemizde ise Malatya yöresinde yetişen kayısılar son derece meşhurdur. Bilinen altı adet çeşidi bulunmaktadır. Kayısının hem meyvesi hem çekirdeği sağlık için faydalıdır. Yetiştiriciliği kolay olan kayısı, evlerin bahçelerinde bile yetişebilmektedir. Kayısı ağacının çiçekleri yaklaşık olarak Nisan sonuna doğru açmaktadır. Çiçekli süreci iki ay kadar geçirdikten sonra Haziran ayı ortalarında meyve vermeye başlar.

[renkbox baslik="Dut Nedir? Çeşitleri, Özellikleri ve Faydaları Nelerdir?" link="https://bilgihanem.com/dut-nedir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2017/10/dut-nedir-cesitleri-ozellikleri-ve-faydalari-nelerdir.jpg" renk="mor" yenisekme="evet"][/renkbox]

Kayısı ağaçlarının bakımı da son derece kolaydır. Çoğu zaman doğal olarak kendi kendine bile büyüyebilirler. Ancak yağıştan en çok etkilenen nazik ağaçlardan bir tanesidir. Kayısı ağacını bu etkilerden korumanın bir yolu yoktur. Özellikle çiçeklenme döneminde yağmura, doluya yakalanan ağaçlarda meyve miktarı azdır. Meyve oluştuktan sonra gelen yağışla meyvelerde zedelenmeler olabilir. Kayısı ülkemizde meyve olarak tüketilmekle beraber reçel, marmelat şeklinde tatlılar hazırlanarak, suyu elde edilerek tüketilmektedir.

Kayısı Nedir?

Kayısı, Gülgiller (Rosaceae) familyasından olan kayısı (Prunus armeniaca), orta boylu bir meyve ağacıdır. Ağaç üzerinde oluşan meyveleri cevizden biraz iri boyuttadır ve turuncuya yakın sarı renktedir. Yapısına göre sulu, sert ve tatlı olabilir. Meyvenin çekirdeği bir adettir ve iç çekirdek de tüketilebilir. Ağaçta meyve oluşmadan önceki çiçekler pembe ya da beyaz renklerdedir.

Kayısının Özellikleri Nelerdir?

Kayısı ağacının boyu 4 metre ila 6 metre arasında değişmektedir. Nadir olarak 10 metreye kadar çıktığı olabilmektedir. Ağacın meyve öncesi sürecinde yapraklardan önce çiçekler oluşmaktadır. Meyveler oluştuğunda yeşil renktedir ve bu dönemde çağla olarak isimlendirilir.

Olgunlaştığında sarıya döner ve üzerinde pembemsi tonlar görülebilir. Hem yeni çıktığında hem olgunlaştığında meyvenin üzeri hafif tüylüdür. Bitkinin yaprakları mızrak benzeri bir formda, hafif uzun, kenarları dişlidir. Daha çok Akdeniz'e yakın ülkelerde, Asya ve Avrupa kıtalarında yetişmektedir.

Türkiye dünya kayısı üretiminde ilk sıralarda yer almaktadır. Bizi İspanya, daha sonra da İtalya gibi ülkeler izlemektedir. Ülkemizde; Malatya, Erzincan, Elazığ, Kars, Iğdır, Mersin, Muş ve Hatay kayısı yetiştiriciliğinin en çok yapıldığı illerdir. Şekerpare, Tokaloğlu, Şam, İmrahor, Muhittinbey, Hacıkız, Hasanbey ve Darende gibi çeşitleri olan kayısı birçok vitamin açısından zengin bir içeriğe sahiptir.

Kayısı Nasıl Yetiştirilir?

Bol ışık ve güneşi seven kayısı ekimi, daha çok güney yamaçlarda yapılmaktadır. Toprak olarak kumlu, humuslu, kireçli topraklarda daha iyi yetişmektedir. Dikilen kayısı ağaçlarından verim alabilmek için, bahçenin ilkbaharda hazırlanıp, sonbahara kadar dinlenmeye bırakılması gerekir. Her ağaç arasında ortalama 10 metre boşluk bırakılmalıdır. Dünyanın neredeyse tamamında yetişebilen kayısı, Akdeniz civarında çokça yetişir.

Ülkemiz, dünyada kayısı yetiştiriciliğinde %15'lik oran ile ilk sırada yer almaktadır. Türkiye'yi İspanya ve İtalya takip etmektedir. Ülkemizde başta Malatya olmak üzere Erzincan, Elazığ, Mersin, Hatay ve Ege ile Marmara bölgelerinde kayısı yetişmektedir. Genel olarak bakıldığında Akdeniz'e yakın olan Avrupa ve Asya ülkelerinde yetiştiği bilinmektedir.

Kayısı Çeşitleri Nelerdir?

Kayısının tanınmış birkaç çeşidi bulunmaktadır. Madador özellikle erken tufanda meyve veren, ağacı bodur olan çeşididir. Madadorun yetiştirilmesi için Akdeniz Bölgesi'nde özellikle Mersin ili idealdir. Renginin hoş olması ve aroma oranının yüksek olması dolayısıyla hem iç pazarda hem de ihraçta yoğun talep görmektedir.

Tirintina kayısı çeşidi, ilk ürünlerini 3-4 yaşlarında vermeye başlamaktadır. Ağacın meyvesinde şeker oranı az olduğu için tatsızdır. Buna rağmen dayanıklı ve iri olduğu için tercih edilir. Septik türü kayısı ise dayanıklılığı az ama çekirdeği tatlı olan bir çeşittir. Çekirdeği ve kendisi tatlı olan bir diğer kayısı türü İtalyan tokalıdır. Bu tür diğer çeşitlere göre daya dayanıklıdır.

Karacabey kayısısı sezon sonunda ürün vererek mevsim sonunda hala kayısı tüketimine imkan verir. Ancak meyvesi mayhoş, dayanıklı ve serttir. Çekirdekleri acı ve tatlı olabilmektedir. En sevilen kayısı türü ülkemizde de bilinen şekerparedir. Şekerpare kayısının meyveleri miniktir ve nakliyat için dayanıksız yapıdadır. Bunlardan başka; Darende, Tokaloğlu, Şam, İmrahor, Muhittinbey, Hacıkız, Hasanbey gibi çeşitleri de bulunmaktadır.

Kayısının Faydaları Nelerdir?

Düzenli olarak, vaktinde tüketilen kayısı kansere yakalanma riskini azalmaktadır. Serbest radikallerin oluşturduğu kirliliği yok ederek vücudu korumaya alır. Kabızlık konusuna bilinen en lezzetli ve akıllıca çözüm kayısı meyvesindedir. Kayısı öylece yenebileceği gibi suyu elde edilerek içilebilir de. İçeriğinde bulunan yoğun C vitamini ile kalbi çeşitli hastalıklara karşı korur.

[renkbox baslik="Şeftali Nedir? Çeşitleri, Özellikleri ve Faydaları Nelerdir?" link="https://bilgihanem.com/seftali-nedir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2016/12/seftali-meyvesi-hakkinda-bilgi.jpg" renk="turuncu" yenisekme="hayir"][/renkbox]

Yine içeriğindeki yüksek demir oranı ile anemi tedavisinde tüketilmesi gereken bir meyvedir. Kayısı çekirdeğinden elde edilen yağı cilt bakımında faydalıdır. Besleyici bir özelliği olduğundan iştah açıcı özelliği bulunmaktadır. Fakat aynı zamanda bağırsakları düzneli çalıştırdığı için kilo kontrolünü sağlamak isteyenlerin en çok tercih ettiği meyveler arasında yer almaktadır. Kayısının sağlığa olan faydalarını şu şekilde detaylı bir şekilde sıralayacak olursak;

• Hücrelere zarar veren serbest radikallerle savaşır, bu nedenle kanser oluşumunu önler. UV ışınlarının verdiği zararları azaltır. Yine kanser hücreleriyle savaşan A ve C vitaminleri açısından zengin bir içeriğe sahiptir. Kayısı çekirdeği güçlü bir antioksidandır.
• Yüksek selüloz ve lif içerdiğinden kabızlık ve hemoroid gibi bağırsak sorunlarının önüne geçer. Bu sayede kolon kanseri riskini azaltır.
• Demir açısından zengin bir meyve olduğu için kan hücreleri oluşumunu destekler, bu şekilde kansızlık sorununun oluşmasını engeller. Bildiğiniz gibi demir eksikliği anemi hastalığına sebep olur. Kayısı ise vücudun ihtiyacı olan demiri karşılamaktadır. Bunun dışında vücudun sıcaklığını artırır, hemoglobin üretimini destekler. Her gün sabah aç karnına yenen kayısı anemi hastalığına yakalanma riskini büyük ölçüde azaltmaktadır.
• Likopen maddesi ve C vitamini açısından zengin olduğu için kardiyovasküler sistemin sağlığını korur, kalp krizi riskini azaltır, kötü kolesterolü düşürür.
• Sağlıklı bir şekilde kilo vermeye yardımcı olur.
• Göz sağlığına iyi gelir, karotenoid bakımından zengin olduğundan göz problemlerinin oluşmasını engeller.
• Bronşit, astım, tüberküloz gibi hastalıkların semptomlarını hafifletir. Sabah aç karnına tüketilen birkaç kayısı, astım ataklarının hafif şekilde atlatılmasını sağlar. Yine kendisi kadar suyu da solunum yolları hastalıklarının tedavisinde yardımcıdır.
• Kayısı suyu içine bir miktar bal konup içilirse, yüksek ateşin düşürülmesine yardımcı olur.
• Kalsiyum açısından zengin bir meyvedir. Bu nedenle kemik sağlığına iyi gelir.
• Gebelik süresince tüketilen kayısı, annenin ihtiyacı olan birçok vitamin ve minerali karşılamaktadır.
• Cilt ve saç sağlığı için faydalıdır. Cildi  aşırı yağlı olanlar kayısı içerikli nemlendirici ve şampuanlar kullanabilirler. Kayısı çekirdekleri dövülerek cilde peeling şeklinde uygulanırsa ölü hücrelerden arınmasına yardımcı olmaktadır.
• Kayısı suyu beyin ve sinir sistemi üzerinde olumlu etkiler yaratır, vücut sağlığı için son derece faydalıdır.
• Kuru kayısı fazla yağların atılmasına yardımcı olur, kanın pıhtılaşmasını engeller ve kas oluşumunu destekler.
• Kayısı yağı cilde yumuşaklık ve parlaklık kazandırır. Cildi besleyerek daha sağlıklı bir görünüme kavuşmasını sağlar.
• Şampuanın içerisine konulan veya tek başına masaj yapılarak saç diplerine uygulanan kayısı yağı, saçların sağlıklı ve parlak bir şekilde uzamasını sağlamaktadır.