Evrende yer alan milyonlarca gökcisminin sürekli hareket ediyor olmasına bağlı olarak zamanla koparak ayrılmalar gerçekleşmektedir. Bu olay, meteor yağmurunun ana nedenidir. Termosfer tabakasında gerçekleşen bu olay, gökcisimlerinin hava ile sürtüşmesi sonucunda yaşanmaktadır. Sürtüşme ile bir ışık oluşmakta ve bunun uzayda bıraktığı iz meteor yağmuru olarak anılmaktadır.
Uzayın en çok merak edilen olaylarından birisi olan meteor yağmurları ile ilgili sırlar hala keşfedilmektedir. Gözlemcilerin ve bilim insanlarının en çok merak ettiği konu olması nedeniyle yaşanacağı dönemler belirlenmektedir. Nereden ve nasıl görülebilecekleri de sürekli olarak paylaşılmaktadır.
[renkbox baslik="Güneş Tutulması Nedir? Nasıl ve Ne Zaman Gerçekleşir?" link="https://bilgihanem.com/gunes-tutulmasi-nedir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2017/12/gunes-tutulmasi-nedir-nasil-ve-ne-zaman-gerceklesir.jpg" renk="turuncu" yenisekme="evet"][/renkbox]
Meteor yağmurunu tetikleyen bazı olaylar vardır. Bunların en temeli ise kuyruklu yıldızların Dünya’nın yörüngesinde yarattığı hareketliliktir. Kuyruklu yıldızlar bazen Dünya’nın yörüngesine girerken, Güneş’in yörüngesine de girmektedir. Bu zamanlarda meydana gelen meteor yağmuru devam ettiği sürece şiddetlenerek artış göstermektedir.
Meteor Yağmuru Nedir?
Meteor ve meteorların neden olduğu çeşitli uzay olayları, gelişme gösteren bilim sayesinde keşfedilmiştir. Meteor yağmurları da bu olaylardan biridir ve astronomi bilimi açısından önemlidir. Halk arasında yıldız kayması olarak da bildiğimiz bir gök olayıdır.
Meteor Yağmuru Nasıl Gerçekleşir?
Meteor gökyüzünde konumlanmış cisimlerden kopmuş küçük küçük birçok parçadır. Halk arasında gök taşı olarak da bilinir. Kopan gök taşları, boşluk alanda bulunan diğer gök cisimlerinin etkisine girer.
Bazı zamanlarda da atmosferin çekim alanı içinde bulunurlar. Bu aşamaya geldiğinde gök taşları uzayda çok hızlı şekilde ilerlerken; ışıklar bırakarak giderler. Bu hızla ilerlerken hava ile sürtüşme yaşarlar ve kızışma meydana gelir. İşte bu olaya meteor yağmuru adı verilir.
Gece vakitlerinde gerçekleşirse; Dünya’dan çıplak gözle görülebilir. Bu duruma halk arasında yıldız kayması da denir. Halbuki meteor yağmuru gök taşları düşerken arkasında bırakmış olduğu ışıklara denir.
Yeryüzüne ulaşmış olan meteorlar siyah renktedir çünkü yanma evresi geçirmişlerdir. Ayrıca atmosferden geçerken yaşadığı olaylar nedeniyle cilalanmış gibi bir görüntüsü vardır.
Meteor Yağmuru Nerede Gerçekleşir?
Dünya’yı çevreleyen atmosferin katmanları bulunur. Kendi aralarında belirli mesafelerde sıralanmışlardır. Meteor yağmurları bu katmanlardan biri olan termosfer katmanında gerçekleşir. Termosfer yeryüzüne 80-640 km kadar uzaklıkta bulunur.
Meteor yağmurları ise Dünya’ya 80-110 km kadar uzaklıkta meydana gelir. Bazı meteorlar çok parlak ve ışıklı olabildiği gibi bazıları daha sönük olabilir. Parlak ve çok ışıklı meteorlara ateş topu ismi verilmiştir.
Dünya üzerinde herhangi bir noktaya meteor düşmesi olayları daha önce yaşanmıştır ve ihtimaller hala devam etmektedir. Yeryüzüne düşen bu meteorların türü; ateş topu olanlardır. Yeryüzüne doğru ilerleyen meteorların çok az bir bölümü zemine ulaşır. Kalan birçoğu ise atmosferde parçalanarak ya da buharlaşarak toz haline gelir, yok olur.
Yapılan son gözlemlere göre bil yıl içinde yeryüzüne düşen ateş topu sayısı binlercedir. Uzay görüntülerinde binlerce meteor düşerken görülürken; yeryüzünden bakıldığında görüntüde tek bir noktadan meteorlar geliyor gibi görünür.
Kuyruklu Yıldızların Neden Olduğu Meteor Yağmurları
Uzay bilimi ile ilgilenen birçok bilim adamı; meteorlar dışında özellikle kuyruklu yıldızlara da dikkat çeker. Kuyruklu yıldızların da meteor yağmuruna sebep verebileceği son araştırmalar sayesinde belirlenmiştir. Kuyruklu yıldızların kendilerine özel bir yörüngeleri vardır. Bu yörünge üzerinde hareket eden yıldızlar; arkalarında bir enkaz bırakarak ilerlerler.
Dünya’nın da kuyruklu yıldızlar gibi kendine ait bir yörüngesi vardır. Dünya’nın yörüngesi ile herhangi bir kuyruklu yıldızın yörüngesi bir noktada denk gelirse; kuyruklu yıldızın arkasında kalan enkaz; Dünya’nın yörüngesince çekime girer. Bu olay da bir meteor yağmurudur. Bu yağmurun geldiği noktada yer alan takımyıldızı neyse onun adı ile bilinir. Bu tür meteor yağmurlarının bazıları şunlardır; Perseidler, Loenidler, Germinidler.
Meteor yağmurlarının bu farklı isimlerini anlayabilmek için bilmemiz gereken birkaç kelime vardır. Asteroit, uzayda bir gezegenden daha küçük olan kayalık gökcisimleridir. Bunların yörüngeleri, genellikle Mars ve Jüpiter arasında bulunur ve Asteroit Kuşağı üyesidirler. Aynı zamanda küçük gezegenler olarak da anıldıkları bilinmektedir.
Uzayın derinliklerinden koparak gelen bu kayalar, bazı zamanlarda mezosfer tabakasında sürtünme etkisiyle yanmaya başlar. Yanmanın sonucunda ufalanan bu kayalar, bazen büyük oldukları için gezegenlere çarpma tehlikesini oluştururlar. Meteorlar ise böyle bir tehlike yaratmazlar.
Birbirine karıştırılan diğer kavramlar ise göktaşı, meteor ve meteorittir. Meteor, atmosfere giren ama yere ulaşamayan göktaşlarıdır. Meteoritler ise atmosferden geçmekle kalmayıp yere ulaşan göktaşları olarak tanımlanmaktadır.
Meteorit ile karıştırılan başka bir kelime ise meteoroiddir. Bunlar ise atmosferden geçtikten sonra yere kısmen ulaşabilen göktaşlarıdır.
Bu gökcisimleri, geldikleri yerlerin farklı olabileceği nedeni ile yapılarında da farklılık gösterebilirler. Bu kapsamda da 3 tür meteorit bulunmaktadır. Bunlar; metal, taş ve karışık olarak isimlendirilirler.
Metal meteoritler, ağırlıklı olarak demir, fosfor, nikel ve kükürt içermektedir. Yerkürede bulunan örneklerin yüzde 5’i bu türdendir. Taş meteoritler ise yerkürede elde edilen örneklerin yüzde 93’ünü oluşturmaktadır. Bu grubun ise iki çeşidi vardır ve bunlar; kondrit ile akondritlerdir.
Kondritler; demir silikat, sodyum silikat, magnezyum silikat ve kalsiyum içermektedir. Akondritler ise dünya bazaltlarıyla benzerlik göstermektedir. Karışık meteoritler ise piroksen ve olivin içeren yüzde 2’lik kısmı oluşturmaktadır.
Genellikle kuyruklu yıldızlardan arta kalan cisimler olan meteor yağmurları ise yörüngeleri belli oldukları için her yıl aynı tarihlerde Dünya’dan görülebilirler.
Dünya'dan Sık Görülebilen Meteor Yağmurları
Meteor yağmurlarının farklı isimlerle anıldıklarını da duymuşsunuzdur. Orionid, geminid, perseid ve leonid isimleriyle birlikte anılan meteor yağmurları, geldikleri yönde bulunan takımyıldızdan adını almaktadır.
Orionid Meteor Yağmuru
Genellikle Türkiye’den de görülebilen meteor yağmurlarından birisi Orionid’dir. Her yıl Ekim ayında gözlemlenen bu meteor yağmuru, Halley isimli kuyruklu yıldızın enkaz bulutu tarafından üretilen iki meteor yağmurundan birisidir.
En son 1986 yılında gözlemlenen bu kuyruklu yıldız, Güneş etrafındaki bir turunu 76 yılda tamamlamaktadır. Dünya’dan görülebileceği en yakın tarih ise 2061 yılıdır.
Türkiye saati ile 23:00 itibarıyla doğu yönünde, birbirine yakın ve belirgin bir şekilde Orion kemeri olarak anılan üst üste dizilen üç yıldız bulunur. Bu yıldızları bulduktan sonra sol taraflarına doğru baktığınız zaman kuvvetli bir şekilde parlayan kızıl bir yıldız görünür. Bu yıldız, Avcı Takımyıldızı’nın en parlağı olan Betelgeuse’dir.
Orionidler’in dağıldığı nokta, yaklaşık olarak Betelgeuse yıldızının bulunduğu bölgededir. Ama meteorlar, bu bölgeden her tarafa doğru yayılır ve gökyüzünün her yerinden görülebilirler.
Geminid Meteor Yağmuru
İkizler ve Meteor Yağmurlarının Kralı olarak da bilinen Geminid, 3200 Phaethon adı verilen sönük bir kuyruklu yıldızın Güneş etrafındaki görüngesinde dönerken arkasında bıraktığı kaya parçalarından oluşmaktadır.
Geminidler, her yıl en iyi meteor yağmurlarından birisi olarak kabul edilmişlerdir. Bunun nedeni ise bireysel meteorların parlak olmasıdır. Ayrıca zirve gökyüzünde meteor akışını saatte 120 meteor gibi yüksek oranda görebiliyor olmamızdır.
Yeterince karanlık bir gece ve açık bir gökyüzünde tam gece yarısında saatte ortalama 50’ye yakın yıldız kayması görülecektir. Kayıtlara göre; en çok 200 Geminid meteoru görülmüştür.
Perseid Meteor Yağmuru
Astronomların en görülmeye değer meteor yağmurlarından birisinin Perseidler olduğunu söylediği bilinmektedir. Görüntüsü her yıl değişen bu meteor yağmuru, Perse Göktaşı Yağmuru ismiyle de anılmaktadır.
Perseid meteor yağmurları, 1992 yılında Dünya’nın yakınından geçen Swift-Tuttle isimli kuyruklu yıldızdan arta kalan kalıntılardan oluşmaktadır. Bu taşların atmosferde iz bırakarak kül olması halk arasında yıldız kayması olarak anılır.
[renkbox baslik="Neptün Gezegeni Hakkında Bilgi; Genel ve Fiziksel Özellikleri, Tarihçesi" link="https://bilgihanem.com/neptun-gezegeni-hakkinda-bilgi/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2016/02/neptun-hakkinda-bilgiler-nedir-ilginc-ozellikleri.jpg" renk="mor" yenisekme="hayir"][/renkbox]
Dünya’nın Swift-Tuttle kuyruklu yıldızının arkasında bıraktığı malzemenin oluşturduğu buluta giriyor olması nedeniyle yıllık olarak gözlemlenebilen bir meteor yağmuru tipidir. Perseus Takımyıldızı bölgesinden gözlemlendiği için Perseid ismiyle anılmaktadır.
Leonid Meteor Yağmuru
55P/Tempel-Tuttle kuyruklu yıldızının ardından kalan toz ve enkazla oluşan Leonid Meteor Yağmuru, Amerikan Havacılık ve Uzay İdaresi NASA tarafından en hızlı meteorlar arasında değerlendirilmektedir. Buna göre; meteor yağmurunun zirveye ulaştığı zaman, saatte 10 ila 15 meteor görülebiliyor.
1865 yılında keşfedilen 55P/Tempel-Tuttle kuyruklu yıldızı, Güneş etrafındaki tam 1 turunu, 33 Dünya yılında tamamlamaktadır. Leonidler’in en net gözlemlenebileceği tarihin 2034 olduğu bilinmektedir.
cok guzel