Mobbing Nedir? Etkileri ve Uygulayanların Davranışları Nelerdir?

Mobbing kavramı son yıllarda sıklıkla duyduğumuz bir kavram olmaya başladı. Hal böyle olunca biz de sizlere için bu konuyu ayrıntılı bir şekilde araştırıp, hep birlikte öğrenmeye çalıştık. En basit tanımıyla işyerinde psikolojik taciz olarak ifade edilmektedir. Patronların çalışanlarına ya da bir kişinin/kişilerin iş arkadaşına gösterdiği psikolojik baskı mobbing olarak tanımlanır.

Kabadayılık olarak bilinen mobbing, fiziksel aktivite içermemektedir. Duygusal saldırının ta kendisidir. Irk, yaş ve cinsiyet ayrımı yapmaksızın rahatsızlık verme, kötü davranış gibi yollarla bir kişiye yapılan saldırganlıklara mobbing denir. Birçok türü bulunmaktadır.

[renkbox baslik="Özgüven Eksikliği Nedir? Nedenleri, Belirtileri, Korunma Yolları ve Tedavisi" link="https://bilgihanem.com/ozguven-eksikligi-nedir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2014/11/ozguven-eksikligi-hakkinda-bilgi.jpg" renk="siyah" yenisekme="evet"][/renkbox]

Tamamen sosyal olarak ve psikolojik olarak etki etmeye bağlıdır. Mobbingin kendi içerisinde çeşitleri bulunmaktadır. Bunlar; düşey psikolojik taciz (üst konumdan astlara), yatay psikolojik taciz (benzer görevlerdeki kişiler arasında), dikey psikolojik tacizdir (çalışanın yöneticiye).

Mobbing Nedir?

Bir kişinin ya da bir grubun herhangi birine ya da gruba sosyal anlamda kabadayılık yapması olayına mobbing adı verilir. Kelimenin kökeni Latinceye dayanmaktadır. Kökenine bağlı olarak; psikolojik şiddet, taciz, baskı olarak tanımlanabilir. Amaç bu tür davranışlarla kişiyi yıldırmaktır.

En genel ve bilinen anlamıyla özellikle iş yerlerinde görülen psikolojik terördür. Mobbing uygulayan kişilerin çoğunlukla ortak özellikler göstermesi elbette tesadüften ibaret değildir. Kabadayılık olarak adlandırılabilecek olan mobbing, uygulayan ve uygulanan kişiler üzerinde çeşitli etkilere de neden olmaktadır.

Özellikle kutuplaşmanın yoğun olarak görüldüğü gruplarda, güçlü olanların, güçsüz olanlara sıklıkla uyguladığı bir durumdur. Son zamanlarda sosyoloji ve hukuk başta olmak üzere disiplinler arası çalışılan bir konu haline gelmiştir.

Son yıllarda daha sık duyduğumuz bu kavram bazı meslek gruplarında daha çok görülmektedir. Yapılan araştırmalar sağlık, eğitim ve sosyal hizmet gibi alanlarda çalışanlar arasında mobbingin daha çok yaşandığını ortaya koymaktadır.

Peki sizce mobbing uygulayan kişiler kimleri hedef almakta, diğer bir ifade ile kimleri ezmeye çalışmaktadır? Yine yapılan bazı araştırmalar işyerlerinde en aktif, etkin, yaratıcı kısacası başarılı olan kişilere karşı mobbing uygulandığını ortaya koymaktadır.

Bu araştırmadan çıkarabileceğimiz sonuç aslında bu kavramın içten içe kıskançlık duygusu ile ortaya çıktığı denilebilir. Genellikle üstler altındakilere, pozisyonu tehlike altında olan kişiler kendini güvence altına almak için diğer iş arkadaşlarına, başarısız olanlar daha çok sivrilen veya ayın elemanı seçilen arkadaşlarına uygulayabilmektedir.

Mobbing Uygulayan Kişilerin Ortak Özellikleri Nelerdir?

Bu kişiler genellikle korkak, nevrotik kişilerdir. Her zaman güçlü olma isteğini içlerinde barındırırken iktidar açlığı yaşamaktadırlar. O kadar ciddi boyutlara gelirler ki iftiralara, hilelere bile başvurabilirler. Kişilerin genellikle kişilik özellikleri antipatiktir.

Bu kişiler belirledikleri hedefleri aşağılama, dalga geçme, dışlama, düşmanca davranma ve kendisini kötü hissetme gibi çeşitli davranışlarda bulunmaktadır. Bu kişiler unutmamalıdırlar ki mobbing aslında hukuki cezası olan bir davranıştır.

Türk Ceza Kanunu'nun 105. maddesinde “Bir kimseyi cinsel amaçlı olarak taciz eden kişi hakkında mağdurun şikâyeti üzerine, üç aydan iki yıla kadar hapis cezasına veya adli para cezasına hükmolunur. Bu fiiller; hiyerarşi, hizmet veya eğitim/öğretim ilişkisinden kaynaklanan nüfuzu kötüye kullanılmak suretiyle ya da aynı işyerinde çalışmanın sağladığı kolaylıktan yararlanılarak işlendiği takdirde, yukarıdaki fıkraya göre verilecek ceza yarı oranında artırılır. Bu fiil nedeniyle mağdur; işi bırakmak, okuldan veya ailesinden ayrılmak zorunda kalmış ise verilecek ceza bir yıldan az olamaz.” ifadesine yer verilmiştir.

Eğer sizde eğer size uygulandığını düşünüyorsanız; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Başbakanlık İletişim Merkezi (BİMER), Alo 170,  Anayasa Mahkemesi, Kamu Görevlileri Etik Kurulu, İl-İlçe İnsan Hakları Kurulları, Kamu Denetçiliği Kurumu ve Türkiye İnsan Hakları Kurumu'na haber verebilir ve şikayetlerini iletebilirler.

Mobbing Davranışları (Türleri) Nelerdir?

Yazılı ya da sözlü olarak tehditler, sürekli iletişimi bozma gibi davranışlar görülür. Mobbing uygulanan alanlarda kimse sizinle konuşmaz ve diğerlerinden ayrılmış olmanız hissi verilir. Arkanızdan sürekli konuşulması bilinen en genel davranışlardandır.

Hakkınızda söylentiler çıkması bile olasıdır. Amaç burada özgüveni zedelemektir. Fiziksel olarak ağır işleri yapmanızı isterler. Hatta cinsel taciz bile görülebilir. Mobbing olayı iş akışında bir anlaşmazlık neticesinde başlamaktadır. Saldırgan bunu fark eder etmez devamını getirir ve süreç başlamış olur.

Mobbing bir çok farklı şekilde yapılabilir. Bunlardan en çok rastlanan ve bilinenleri şu şekilde sıralayabiliriz;

• Kişiyi görmezden gelme veya yok sayma.
• Ortamda tecrit edilmesi.
• Küsme, olmadık şeylere karşı tavır alma.
• Çalışanın işten ayrılmasını sağlayacak davranışlarda bulunma.
• Konuşurken sözümü kesme veya bir şey anlatırken ciddiye almama.
• Çalışan kişinin görevini tamamlamaması için her türlü zorluğu yaratma.
• İşyerinde o kişi hakkında asılsız söylentiler ve dedikodular çıkarma.
• Kişiyi aşağılayıcı, rencide edici lakaplar takma.
• Yaptığı işi beğenmeme, küçümseme ve sürekli eleştirme.
• Kaba, çirkin ve aşağılayıcı sözlerle rencide etme.
• Cinsel taciz uygulama.
• Motivasyonun kırılmasına sebep olacak davranışlarda bulunma.
• Kişiye görevinin dışında farklı işler verme gibi davranışlar mobbing türleri arasında gösterilmektedir.

Mobbing Gören Kişi Üzerindeki Etkileri Nelerdir?

Kişinin meslek hayatını, benlik duygusunu zedelemekle beraber kendine yönelik kuşkular içinde olmasına neden olur. Kurbanlar kendilerine olan güvenlerini kaybeder ve paranoya başlar. Kişi mobbing gördüğü yerde huzursuz, korku içinde ve utangaçtır.

Kişiler bu yerlere gitmek istemezler. İlerleyen aşamalarda uyku sorunlarına, ağlama krizlerine, panik atağa ve kalp krizine kadar ilerleyen ciddi rahatsızlıklar görülebilir.

Yapılan bir araştırmaya göre; zorbalık gören kurbanların %41 kadarı bunalıma girmiş ve kadınların %31’i, erkeklerin de %21’ine stres bozukluğu teşhisi konmuştur. Aynı oranda kişiler bir daha iş yerlerine dönmemiş ve çalışmamıştır.

Görülen etkiler psikolojik tacizin ne sıklıkla yapıldığı ve süresine göre değişmektedir. Bu baskıların süresi arttıkça kişideki etkileri de bir o kadar hissedilecektir. Ancak gözardı edilmemesi gereken bir hususun altını çizelim, herkesim psikolojik şiddete maruz kalma sınırı farklı olacağı için bu etkileri de herkeste aynı şekilde hissedilmez.

Bazı insanlar kendisini çok yoğun stres altında hissedebilir, çalışma performansını düşürebilir. Eğer çok uzun süre devam ederse kişinin sosyal düzenini ve fiziksel aktivitelerini olumsuz etkiler. Bu kişiler strese ve kaygıya bağlı olarak birçok önemli psikolojik sorun ve rahatsızlık yaşayabilir.

Ağlama, konsantrasyon bozukluğu, alınganlık gösterme, gereksiz olayları üzülme, özgüvende azalma, kendini sosyal ortamlardan uzaklaştırma isteği ve depresyon en gözde görülen etkiler arasındadır.

Daha yoğun ve ciddi etkiler arasında; kalıcı uyku bozuklukları, tansiyon düzensizlikleri, anksiyete gibi aşırı tedirginlik durumları, işe geç gelme ve erken çıkma isteği, sürekli izin alma alkol ve ilaç kullanma, iştahsızlık mide ve bağırsak sorunları görülmektedir.

Eğer birisi bir yıldan daha fazla süre mobbinge maruz kalıyorsa panik atak, çok yoğun düzeyde anksiyete, depresyon, kalp krizi, post travmatik stres bozukluğu, intihar ve hatta cinayete yatkınlık gibi çok ciddi durumlar yaşanabilmektedir

Mobbingden Korunma Yolları Nelerdir?

Mobbinge maruz kalanların, psikolojik destek alarak kendini uzaklaştırmaması, özgüveninin gelişmesi, iş yerinde yapılan, konuşulan hiçbir şeye kulak asmaması gerekmektedir. Kısacası tamamen iradeli ve vurdumduymaz bir karakter sergilemeleri istenmektedir.

Bunun yanında yasal işlemlere başlaması ve sendikalara başvurması da bir diğer önerilerdendir. Psikolojik bir saldırı olduğu için psikolojik savunma yöntemleri geliştirilmelidir. Böylece kişiler iş hayatından uzaklaşmak zorunda kalmazlar.

Mobbingin Tarihçesi

Mobbing kelimesi ilk etapta çocuk yaştaki bireylerin birbirleriyle olan zorbalıklı ilişkilerini tanımlamak için kullanılmıştır. İş yerlerinde 50 ve 60 yaşlarındaki insanlar üzerindeki araştırmalarda, mobbingin yalnızca çocuklar arasında olmadığı tespit edilmiştir.

Kişileri iş yaşamında dışlamak amacıyla yapılan bu davranışlar, bireylerin işten ayrılmasına neden olabilmektedir. İşverenlerde sıklıkla mobbing uygulayarak kişinin işten ayrılmasını sağlamaya çalışmaktadır.

Yapılan araştırmalara göre, kar amacı olmayan kuruluşlarda, okul, sağlık merkezleri gibi alanlarda daha sık görülmektedir. Bunların yanında birçok alanda görüldüğü olmuştur. Organizasyon bozukluklarının fazla olduğu alanlarda daha sık görülmektedir.

[renkbox baslik="Mükemmeliyetçilik Nedir? Çeşitleri, Sebepleri ve Olumlu – Olumsuz Yanları Nelerdir?" link="https://bilgihanem.com/mukemmeliyetcilik-nedir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2015/01/mukemeliyetcilik-hakkinda-bilgiler.jpg" renk="yesil" yenisekme="hayir"][/renkbox]

Psikolog Harrison, yakın tarihte ABD’de 9.000 çalışan ile araştırma yapmış ve kadın çalışanların %42’si kadarının, erkek çalışanlarınsa %15’i kadarının zorbalığa maruz kaldığını tespit etmiştir.

Bu zorbalık neticesinde zaman ve verim kaybı yaşandığı da araştırma dahilinde belirlenmiştir. Leymaan isimli bilim insanı, İsveç’te intiharların %15 kadarının mobbingden kaynaklandığını açıklamıştır.