Molla Gürani Kimdir? Hayatı Hakkında Bilgi

Molla Gürani Kimdir? Hayatı Hakkında Bilgi

II. Mehmet’in Fatih Sultan Mehmet olarak anılmasındaki en etkili kişilerden biri olan Molla Gürani, ünlü Osmanlı padişahının hocalığını yapmış bir alimdir. Bu yazıda İstanbul’da bir semte adı verilen Molla Gürani ve hayatı hakkında bilgiler bulacaksınız.

Erkan Karaca

Fatih Sultan Mehmet’in hocalığını yapmış isimler denildiğinde Akşemseddin (Şeyh Mehmet Şemsettin Bin Hamza) ve Molla Hüsrev ile birlikte akıllara gelen Molla Gürani, Osmanlı tarihindeki en önemli alimler arasında yer almaktadır.

Bir devri bitirip diğerini başlatan Fatih Sultan Mehmet'in cihan imparatoru olarak anılmasında epey etkili olan Molla Gürani, ünlü padişahı yalnızca ilmiyle değil aynı zamanda ahlakı ve düşünceleri ile de yetiştirmiştir. Neredeyse çocukluğundan ölümüne kadar Fatih Sultan Mehmet'in yanında olan Molla Gürani, ona bir padişahtan ziyade öğrencisi, hatta belki de oğlu gibi davranmış ve tarih onu bu özelliğiyle de diğer alimlerden ayırmıştır.

[renkbox baslik="Gazneli Mahmud Kimdir? Hayatı Hakkında Bilgi" link="https://bilgihanem.com/gazneli-mahmud-kimdir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2018/03/gazneli-mahmud-kimdir-hayati-hakkinda-bilgi-1024x597.jpg" renk="sari" yenisekme="evet"][/renkbox]

Doğru bildiğini okumaktan çekinmeyen, karşısında bir cihan imparatoru olsa bile geri adım atmayan Molla Gürani, herkesin saygısını kazanmış, vezirler bile onun önünde el pençe divan durmuştur. Osmanlı şeyhülislamı ve kazaskeri olarak da tanınan Molla Gürani, açık sözlülüğü ve yüksek ilmiyle imparatorluğun en ünlü, en saygın alimlerinden biri olarak hafızalara kazınmıştır.

Molla Gürani Kimdir?

Molla Gürani Kimdir?Molla Gürani, Asıl adı Şemseddin Ahmed Bin İsmail olan (bazı kaynaklarda adı Şemseddin değil Şerefeddin ya da Şehabeddin olarak geçmektedir) Osmanlı alimidir. Türk mü Arap mı olduğu konusunda kesin bir bilgi bulunmamakla birlikte Şehrizor Kürtlerinden geldiği söylenmektedir.

Öte yandan; Molla Gürani’nin doğum yeri konusunda da farklı bilgiler vardır. Ünlü alimin İran, Irak ve Diyarbakır Ergani'de doğduğunu öne sürenler olsa da en çok kabul edilen bilgi Sehavi’nin iddia ettiği Güran kasabasında dünyaya geldiğidir.

Osmanlı İmparatorluğu’nun dördüncü şeyhülislamı ve Fatih Sultan Mehmet’in hocası olarak tanınan alim, 1488 yılında İstanbul’da vefat etmiş ve cenaze namazı Sultan II. Bayezid tarafından kıldırılmıştır. Molla Gürani’nin kabri, Karamani Piri Mehmed Paşa Camii'nin karşısında bulunmaktadır.

Molla Gürani’nin Hayatı

Molla Gürani’nin Hayatı1410 yılında bugün Diyarbakır sınırları içinde yer alan Güran kasabasında dünyaya geldiği kabul edilen Molla Gürani, ilk öğrenimini (nerede olduğu hala tartışılan) memleketinde tamamladı. Sonrasında Bağdat, Diyarbakır, Hıms, Hayfa gibi şehirlerde tanınmış alimlerin yanında ilmini artırmaya devam etti. Tahmini olarak 1426 – 1427 yılında Şam’a geçen Molla Gürani, burada Alâeddin Muhammed b. Muhammed el-Buhârî gibi ünlü alimlerden ders aldı.

1431 – 1432 yıllarında Kahire’ye giderek İbn Hacer el-Askalânî’nin öğrencisi oldu ve ondan icazet aldı. Ders aldığı isimler arasında Zeynüddin Abdurrahman b. Muhammed ez-Zerkeşî, Ahmed b. Ali el-Makrîzî, Kemâleddin İbnü’l-Bârizî ve Ali b. Ahmed el-Kalkaşendî gibi alimler de vardı. Hadis, kıraat, tefsir ve fıkıh ilimlerinde başarılı bir alim olarak yetişen Molla Gürani, Memlük Sultanı’nın yakın çevresinde bulundu ve ilim meclislerine katıldı.

Münazaralardaki konuşmaları ve etkili konuşmaları ile nam salan Molla Gürani, Kahire’deki Berkūkıyye Medresesi’nde fıkıh müderrisi olarak görev yaptı. Görevine devam ettiği sırada Ebû Hanîfe’nin soyundan gelen Dımaşk Hanefî kadısı ile tartışarak kadının atalarına hakaret ettiği söylenen alim, bu nedenle yargılanarak 80 değnekle cezalandırıldı.

Görevinden uzaklaştırılıp Şam’a sürgün edilen Molla Gürani, Şam’dayken II. Murat dönemi alimlerinden Molla Yegan ile tanışarak Anadolu yolculuğuna başladı. Molla Gürani’nin dine bağlılığı ve yüksek ilminden fazlasıyla etkilenen Molla Yegan ünlü alimi, Edirne’ye götürerek II. Murad’ın karşısına çıkardı. Bu olay kaynaklarda şöyle anlatılmaktadır;

Molla Yegan, hacdan dönüp II. Murad’ın huzuruna çıktığında, padişah kendisine “bize ne armağan getirdin” şeklinde bir soru yöneltir. Molla Yegan da sultana ona bir alim getirdiğini ve kendisinin dışarıda beklediğini söyler. II. Murad içeri gelmesini buyurur ve böylelikle Molla Gürani ile II. Murad tanışmış olur.

Fatih Sultan Mehmet ve Molla Gürani

Fatih Sultan Mehmet ve Molla GüraniAlimin konuşmalarını beğenen II. Murad, Molla Gürani’yi Bursa’daki Kaplıca Medresesi’ne müderris olarak atadı. Ardından da Yıldırım Medresesi’nde göreve başladı. Bir müddet bu görevi sürdüren alim, sonrasında II. Murad tarafından şehzade II. Mehmed’in eğitimiyle görevlendirildi. Ve Molla Gürani ile Fatih Sultan Mehmet arasındaki öğretmen - öğrenci ya da bazı kaynaklara göre baba - oğul ilişkisi başlamış oldu.

II. Murad’ın Molla Gürani’yi şehzadenin eğitimiyle görevlendirmesinin başlıca iki nedeni, alimin bilgisi ve II. Mehmet’in söz dinlemeyen bir çocuk olmasıydı. Hatta II. Murad’ın Molla Gürani’ye “eti senin kemiği benimdir” dediği, ünlü alimin padişahtan gerektiği takdirde şehzadeyi “dövmek” için izin aldığı söylenmektedir. İşte bu nedenlerden dolayı II. Mehmet, Molla Gürani’nin disiplini ve bilgeliği altında çok iyi bir şekilde yetiştirildi.

Şehzadenin yalnızca kendi ilmini değil, yabancıların lisanını ve kültürünü de öğrenmesini sağlayan Molla Gürani; ikinci tahta çıkışından ölümüne kadar Fatih Sultan Mehmet’in yanında yer aldı. Şehzadeye hem ilim hem de akıl hocalığı yapan Molla Gürani, zaten zeki bir çocuk olan şehzadenin ufkunun açılmasını sağladı ve aralarında derin bir muhabbet kuruldu.

Bununla birlikte; Fatih Sultan Mehmet ile Molla Gürani arasında zaman zaman tartışmalar yaşandı ancak Fatih Sultan Mehmet hocasına karşı saygısını ve sevgisini hiçbir zaman kaybetmedi. Bir cihan imparatoru olduktan sonra bile kendisine haylaz öğrencisiymiş gibi davranan Molla Gürani’nin karşısında eli ayağına dolanırdı.

Molla Gürani de yanlışını gördüğünde Fatih’e söylemekten çekinmez, hatta bazen bunu sert bir şekilde yapardı. Babasının ölümünün ardından ikinci kez tahta çıkan II. Mehmet, bu dönemde çok sevdiği hocasını veziri yapmak istedi. Fakat Molla Gürani, bu teklifi “vezir olmak için yetişmiş bir sürü kişi var, ben vezir olursam onlara haksızlık olur ve bu nedenle size zarar gelir” diyerek geri çevirdi. II. Mehmet Molla Gürani’ye hak verdi ve hocasını kazaskerlik görevine getirdi.

İstanbul’un fethi sırasında II. Mehmet’e destek veren ve onun istişare meclisinde bulunan Molla Gürani, savaşın en zor anlarında bile inancını kaybetmeyerek padişahı teşvik etti. Fakat kazaskerliği sırasında deyim yerindeyse kendi bildiğini okuduğu ve padişahın fikirlerini almadığı için Fatih Sultan Mehmet tarafından görevden alınarak Bursa kadılığına sürüldü.

Davranışlarını burada da değiştirmeyen Molla Gürani, padişah tarafından gönderilen bir emri şeriata aykırı olduğu gerekçesiyle reddetti ve 1455 yılında kadılık görevinden de alındı. Ardından hac yolculuğuna çıkarak, Halep, Şam ve Kudüs’ü ziyaret etti. Mısır’da hoşgörüyle karşılanan Molla Gürani, Fatih Sultan Mehmet’in kendisini geri çağırması üzerine 1458’de İstanbul’a döndü. Fatih Sultan Mehmet tarafından yeniden kadılığa ve kazaskerliğe tayin edilen alim, II. Bayezid döneminde atandığı şeyhülislamlık görevini 8 sene boyunca sürdürdü.

Resmi görevlerinden ayrıldıktan sonra ilimle uğraşmaya ve gençleri yetiştirmeye devam eden Molla Gürani, hayatının son dönemini ders verip, ibadet ederek geçirdi. Ayrıca vakıf olarak cami, hamam ve medrese gibi yapılar inşa ettirdi. Vefat ettiği senenin baharında, bir bahçe satın alarak kış aylarına kadar burada kaldı.

Molla Gürani’nin Ölümü ve Vasiyeti

Molla Gürani’nin Ölümü ve VasiyetiVefat edeceği senenin baharında satın aldığı bahçede kış aylarına kadar kalan Molla Gürani, soğuklar başlayınca iyice halsizleşti ve İstanbul’daki konağına döndü. Bu dönemde bir sabah kendisine yatak hazırlanması isteyen ünlü alim, kendisinden ilim öğrenen talebelerin, hafızların yanına gelmesini istedi.

Molla Gürani, haberi duyup yanına gelen talebelerine “şimdi üstünüzdeki hakkımı ödeyebilirsiniz, ikindi vaktine kadar üzerime Kuran-ı Kerim okuyun, ikindiden fazla uzamaz” dedi. Durumu öğrenip alimin yanına giden vezirlerden Davud Paşa, Molla Gürani’yi görünce dayanamayıp ağlamaya başladı. Bunun üzerine Molla Gürani Davud Paşa’ya “kendi haline ağla, ben dünyada huzur ve rahat içinde yaşadım, Allah’tan ümidim odur ki son nefesimde de selamet üzere olurum” dedi.

Ardından da “Bayezid’e söyleyin adalet üzere olsun, insanları himaye, beldeleri muhafaza etsin. Namazımı bizzat o kıldırsın ve borçlarımı sahiplensin. Size vasiyetim şudur ki: Beni garipler gibi defnedin. Mezarıma ayaklarımdan çeke çeke sürükleyin.” dedi. İkindi vaktinde ezan okunmaya başladığında da “La ilahe illallah” diyerek 1488 yılında vefat etti.

[renkbox baslik="II. Selim (Sarı Selim) Kimdir? Hayatı ve Eserleri
" link="https://bilgihanem.com/ikinci-selim-kimdir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2018/02/2-selim-kimdir-hayati-ve-eserleri.jpg" renk="yesil" yenisekme="hayir"][/renkbox]

Molla Gürani’nin vasiyeti üzerine alimin cenaze namazı Sultan Bayezid tarafından kıldırıldı. Ancak kimsenin cesaret edememesi nedeniyle naaşı bir hasırın üzerinde kabrinin yanına çekildi ve İstanbul’da kendi yaptırdığı caminin önüne defnedildi.

Molla Gürani’nin yazdığı eserler kaynaklarda; Gâyet-ül-emânî fî tefsîr-i Seb’il-mesânî, El-Kevser-ül-cârî alâ riyâd-il-Buhârî (Hadis-i şerif kitaplarının en kıymetlisi olan Sahîh-i Buhârî’ye yazdığı şerh), Keşf-ül-esrâr an kirâat-il-eimmet-il-ahyâr, Şerh-i cem’ul-cevâmî (Usûl-i fıkha dairdir) ve Aruz ilmiyle ilgili bir kaside olarak belirtilmektedir.

Fatih Sultan Mehmet'in hocası olarak tanınan Molla Gürani, Osmanlı İmparatorluğu'nun en ünlü alimleri arasında yer almaktadır.
II. Murat 'ın Molla Gürani'ye "eti senin kemiği benim" demesiyle ilgili ne düşünüyorsunuz?
Molla Gürani'nin Fatih Sultan Mehmet'in cihan imparatoru olmasında rolü nedir?
Molla Gürani'nin kabrini ziyaret etmeyi düşünüyor musunuz?



Okur Yorumları
  1. Tarih dersinde hoca ödev vermişti, bu siteden aldığımı söyleyince diğer arkadaşlar da yapmış ödevini hepimiz iyi not aldıki sağol bilgihanem

Emre Baylar için bir cevap yazın Cevabı iptal et