Yazımızın giriş kısmında öncelikle sanat ve sanat türleri hakkında kısaca bilgi vermek istiyoruz. Sanat, çeşitli malzeme veya maddelerin kullanılarak ortaya çıkarıldığı yapılardır. Bu tanım elbette sadece mimari, heykel ve resim gibi görsel sanatlar için kullanılırken, sadece ses veya sözcüklerle yapılan fonetik sanatlar da vardır. Bu gruba ise duygu ve düşüncelerin yazı olarak aktarıldığı edebiyat sanatı ve sese döküldüğü müzik sanatı verilebilir. Biz bu yazımızda sizlere görsel sanatlar sınıfına giren ve çok eski çağlardan bu yana bilinen mozaik sanatından bahsedeceğiz.
Mozaik sanatı, resim alanlarından biri olarak, küçük üç boyutlu ve birbirine benzemeyen parçaların bir araya getirilip resim oluşturacak şekilde dizilmesine denir. Mozaik beş bin yıl önce ilk kez Sümerler tarafından denenmiş bir resim sanatıdır. Mozaik sanatının o dönemlerden günümüze kadar gelen iki çeşidi bulunmaktadır. Biri beton üzerine mozaik parçaların yapıştırılması, diğeri ise tutkalla bulunan zemine küçük parçaların yapıştırılmasıdır.
[renkbox baslik="Ebru Sanatı Nedir? Nasıl Yapılır? Tarihçesi Nedir?" link="https://bilgihanem.com/ebru-sanati-nedir-nasil-yapilir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2016/02/ebru-sanati-hakkinda-bilgi.jpg" renk="kirmizi" yenisekme="evet"][/renkbox]
Mozaik resim sanatının ortaya çıkarılması için kullanılan küçük parçalar seramik başta olmak üzere, metal ve plastik gibi çeşitleri ile de uygulama yapılmaktadır. Parçaların büyüklükleri birbirinden farklılık gösterebilir. Mozaik sanatı genel de Roma İmparatorluğu ile anılan bir resim sanatıdır. Bu dönemde avlularda, kaldırım taşlarında ya da ev duvarlarında seramik taştan ve boyutları oldukça küçük parçalardan mozaik desenler yapılmıştır. Hatay ilinin Antakya ilçesinde Roma İmparatorluğu'na ait mozaik sanatı parçalarını görmek mümkündür.
Mozaik Nedir?
Küçük, renkli parçaların yan yana yapıştırılarak oluşturulan resim ve desenlere mozaik adı verilir. Bir sanat dalı olan mozaiğin geçmişi çok eski çağlara kadar dayanmaktadır. İlk çıktığı günden bu yana kullanım alanı genişleyen mozaik, sokaklarda, havuz içlerinde, evlerin dış cephesinde ve daha birçok alanda görsel zenginliği artırmak için kullanılmaktadır.
Hatay'da ve Gaziantep'teki Zeugma Mozaik Müzesi'nde bu teknikle yapılmış eserler bulunmaktadır. Adana'nın Yüreğir ilçesine bağlı Misis Beldesi'nde de Misis Antik Kenti'nden kalma eserlerin sergilendiği Misis Mozaik Müzesi bulunmaktadır.
Dünyaca ünlü mozaik eserlerinden de kısaca bahsedecek olursak; Adriyatik Denizi’nin kuzeyinde bulunan Ravenna mozaikleri, kültür mirasıyla zengin olan İtalya’nın atmosferini yansıtmaktadır. İtalya’da ayrıca Apolinare Nuovo Bazilikası, Arcivescovile Şapeli ve San Vitale Bazilikası’nda çok değerli mozaikler bulunmaktadır.
Yine İtalya’da yer alan Romana del Casale Villası Geç Roma Dönemi’ne ait mozaikleri içerirken aynı zamanda UNESCO tarafından koruma altına alınmıştır. Tunus’ta bulunan Bardo Müzesi, Amerika Birleşik Devletleri’nde yer alan Villa Harvey Mandel ve İspanya’daki Park Güell dünyanın en ünlü mozaiklerini barındıran müzelerdir.
Mozaik Sanatı Nasıl Yapılır?
Mozaik sanatı ortaya çıkarılan eserlere genel olarak bakıldığında rastgele dizilmiş taşlardan oluşan resim gibi görünse de, taşların diziminin özel bir tekniğe göre uygulanması, mozaik sanatının da belli bir teknik çerçevesinde yapıldığını gösterir. İlk iş olarak mozaik süslemesi yapılacak alanın sınırları kesin olarak belirlenerek işe başlanır. Daha sonra mozaiklere zemin oluşturmak için sıva tabakası hazırlanır. Bu noktada sıva içine katran karıştırmak, zamanla mozaik yapının duvardan ayrılmasını önlemektedir.
Mozaik sanatının ana malzemeleri doğal taşlar ve camdan oluşmaktadır. Mozaik yapımında genellikle seramik malzeme tercih edilse de, insan suratı yapımında daha çok mermer kullanılmaktadır.Mozaik sanatının zamanla önem kazanmasının ardından, taşların diziliş şekillerinde farklı teknikler ortaya çıkmış ve renk tonlarının ayarlanması ve taşlar arasındaki geçişlerin yumuşak şekilde yapılmasına gerek duyulmuştur.
Mozaik Sanatı Teknikleri Nelerdir?
Eski medeniyetlerin keşfettiği ve günümüze kadar taşıdığı sanat dallarından biri olan mozaik, gelişmeye müsait bir sanat olmasından dolayı farklı mozaik yapım teknikleri geliştirilmiştir. Elde bulunan mozaik taşlarının boyutuna ve çeşidine göre farklılık gösteren mozaik desenleri, eski dönemlerde daha çok geometrik şekilleri barındırırken, günümüzde insan ve hayvan figürlerinin bulunduğu çeşitlerine rastlanmaktadır. Mozaik sanatı teknikleri şunlardır:
- Opus Tessellatum (Tuğla Deseni): Çakıl taşlarının malzeme olarak tercih edildiği bir mozaik türüdür. Döşemelerde ise çakıl taşı yerine, düzgün şekilli olan seramik ya da cam parçaları kullanılmıştır.
- Opus Vermiculatum (Solucan Deseni): Bu teknikte mozaik yapılacak alanın ilk önce dış kenarının belirlenmesi ve istenen şekil ile içinin doldurulmasına yönelik bir tekniktir. Genellikle kurt figürlerinin kullanılmasının yanı sıra, hamam ve çeşme gibi yüzeylerde bu teknik kullanılmaktadır.
- Opus Regulatum (Izgara Deseni): Mozaik sanatının en kolay yöntemidir. Aynı boyutlardaki taşların bir araya gelmesi sonucu, bir ızgara deseni oluşmaktadır.
- Opus Palladianum (Paladyen Deseni): Kullanılan taşlar gelişigüzel şekillerde olur. Daha çok eritilmiş taş parçaları kullanılarak, paladyen deseni oluşturulmaya çalışılır.
- Opus Florentine (Floransa Deseni): Bu teknik daha çok İslam dünyasında kullanılmıştır. Pişmiş tuğlaların kullanıldığı bu teknikte, parçalar daha büyük ebatlardadır.
- Opus Classicum (Klasik Desen): Solucan ve tuğla desenlerinin birleşmesinden oluşan bu teknikte çok farklı desenler ortaya çıkmaktadır. Bunun nedeni ise her nesnenin arkasında başka bir şeklin oluşmasıdır.
Mozaik Yaparken Nelere Dikkat Edilmeli?
Mozaik yapılacak alanın sert olmasına dikkat edilir. Bu iş için en uygun semin olarak mdf tahtalar önerilmektedir. Daha sonrasında mozaik taşlarının bir tarafının düz, diğer tarafının ise pütürlü kesilmiş olması, yapıştırmanın sağlam olmasını sağlar. Ayrıca taşlar arasında aynı oranda boşluk bırakılmasına özen göstermek de, resmin bütünlüğü açısından önemlidir. Çalışma alanının renk tonunu dikkate almak, mozaik taşı renginin doğru ayarlanmasını sağlayacaktır.
Mozaik parçalarının illa ki o bildiğimiz taşlardan olması gerekmiyor. Seramikten, camdan, ahşaptan ve hatta metalden oluşan irili ufaklı parçalardan da mozaik yapabilirsiniz. Bu tamamen sizin tercihinize ve nasıl bir resim yapacağınıza kalmış. Saydığımız bu malzemelerin yanında kumaş ve kağıt gibi malzemeleri kullanarak da mozaik yapabilirsiniz.
Elbette bunlar taş veya seramik kadar dayanıklı olmayacaktır. Bu doğrultuda mozaik sanatını kullanılan malzemelere göre sınıflandırdığımız gibi, konularına göre de kategorize edebiliriz. Mozaik sanatında doğa, mitolojik canlılar veya figürler, geometrik şekiller ve aklınıza gelebilecek her türlü şekli resmedebilirsiniz.
Mozaik Sanatının Tarihçesi
Mozaik sanatının Sümerler döneminde ortaya çıktığı bilinmektedir. Ancak daha çok eser Romalılar döneminde verilmiştir. Romalılar o dönemde geometrik şekilde kestikleri taşları, duvarlarında ve kubbelerinde kullanmaktaydı. Hristiyanlık'ta da mozaik sanatına fazlasıyla önem verilmiştir. Kiliselerin duvarlarına dini öğeler, mozaik sanatı ile resmedilmiştir.
İstanbul'daki Ayasofya Müzesi inşa edilirken mozaik desenleriyle süslenmişti. ancak İslam alemine geçtikten sonra, resim bulunan yerde namaz kılınamayacağından, duvarların yüzeyi sıva ile kapatıldı. O dönemde sökülmek yerine en azından sıva ile kapatılması sayesinde, yapılan mozaik desenler günümüze kadar gelebilmiştir. Dekorasyon amaçlı Roma ve Antik Yunan dönemlerinden günümüze kadar gelen mozaik sanatının kullanım alanı oldukça yaygınlaşmıştır.
[renkbox baslik="Çini Sanatı Nedir? Nasıl Yapılır? Teknikleri Nelerdir?" link="https://bilgihanem.com/cini-sanati-nedir-nasil-yapilir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2018/01/cini-sanati-nedir-nasil-yapilir-teknikleri-nelerdir.jpg" renk="mavi" yenisekme="hayir"][/renkbox]
Uygulanması kolay bir sanat olmasından dolayı dileyen herkes mozaik sanatını uygulayabilir. Mozaik sanatının en çok tercih edilmesinin nedenlerinden biri de dayanıklı olmasıdır. En ağır depremlerin sonucunda bile mozaik yapıların sağlamlığını koruduğu belirtilmektedir.
Yapımı sırasında son derece dikkat gerektiren bir iştir. Küçük parçalardan oluşan taşları büyük ustalıkla dizmek ve istenen resmi ortaya çıkarmak oldukça zordur. Günümüzde büyük binaların dış cephelerinde, evlerin tavanlarında, sokak ve kaldırım gibi birçok yerde mozaik sanatının güzelliğinden yararlanılmaktadır.
İlgi duyuyorum hatta mozaik kursu vereceğim