Romanya Para Birimi: Rumen Leyi Hakkında Bilgiler

Tarihi açıdan Avrupa'nın önemli turizm merkezlerinden biri olan Romanya, en eski insan fosillerinin bulunduğu ülkedir. Ayrıca kurgusal bir karakter olmasına karşın Dracula'nın Bran Şatosu'nda yaşadığına inanılmaktadır. Tarımsal üretim ise ülke için en önemli gelir kaynaklarındandır. Kısaca Romanya'nın ekonomisi için turizm ve tarım olmazsa olmazdır. Para birimi ise Türk lirası karşısında düşük değerli olanlar arasındadır.

Romanya; eyaletler, kentler ve komünler biçiminde yönetilmektedir. Turistik açıdan en hızlı büyüyen dördüncü ülkedir ve Çingene kültürünü merak edenler Tuna Nehri kıyılarını ziyaret etmektedir. Bu nedenle de ülke ekonomisinin kalkınması amacıyla turizm büyük bir öneme sahiptir. 9 bölgeye ayrılan ülkede; Ortaçağ'dan kalma kaleleri, eski kentleri ve karanlık ormanları ile tanınan Transylvania en ünlü bölgedir.

[renkbox baslik="Gürcistan Para Birimi: Lari Hakkında Bilgiler" link="https://bilgihanem.com/gurcistan-para-birimi-lari/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2018/03/gurcistan-para-birimi-lari-hakkinda-bilgiler.jpg" renk="kahve" yenisekme="evet"][/renkbox]

Romanya para birimi, Rumen leyi olarak anılır ve 1877 yıllarına dayalı bir tarihi bulunur. 2005 tarihinde ise para biriminden 4 sıfır atılmış ve yeni Rumen leyi oluşturulmuştur. Avrupa Birliği üyesi ülkeler arasında yer alan Romanya, henüz Euro kullanmaya başlamamıştır. Çalışmalara 2012 yıllarında hız kazandırılsa bile geçiş süresi hala devam etmektedir.

Romanya Para Birimi Nedir?

Avrupa'nın en eski yerleşim alanlarından olan Romanya'nın para birimi leydir. Aynı zamanda lei (çoğul kullanım), leu ve Ron şeklinde tanımlandığını da görebilirsiniz. Rumen leyi, başkent Bükreş'in para birimi şeklinde de anılır. Elbette bunların hepsinin Romanya para birimini ifade ettiğini bilmelisiniz. Para biriminin uluslararası piyasalarda kısaltması RON şeklindedir. Sembolü ise "lei" olarak belirlenmiştir.

Romanya Ulusal Bankası tarafından dağıtımı ve yönetimi sağlanan para birimi, 2007 yılında Avrupa Birliği'ne girilmesine rağmen terk edilmemiştir. Ülkede Euro kullanılmaya başlansa bile henüz tamamen geçiş sağlanamamıştır. Devlet tarafından 2010 – 2012 arası Euro'ya geçiş için uygun görülse bile Rumen leyi tamamen terk edilememiş ve kullanılmaya devam edilmiştir.

1 Temmuz 2005 tarihinde ise Rumen leyinden 4 sıfır atılmıştır ve yeniden şekillendirilmiştir. Yeni Rumen leyine tamamen geçiş ise 1 Ocak 2007 tarihinde sağlanmıştır. Ülkede hakim olan yüksek enflasyon, bu hamleyi gerekli kılmıştır. 1990 – 1995 yıllarında yüzde 300 civarlarına yükselen enflasyon nedeniyle Rumen leyi, oldukça değersiz bir hal almıştır. Neredeyse dünyanın bütün para birimlerinin gerisinde kalan ley, sadece Mozambik para biriminden değerli konumdaydı. Yapılan 4 sıfır atma işlemi ile ley, değerli hale getirilmek istenmiştir.

Ley Nedir? Rumen Leyi Hakkında Bilgi

Rumen leyi, eski bir geçmişe sahip olmasına rağmen 1 Temmuz 2005 tarihinde yenilenmiştir ve yüksek enflasyon sorununa bir çözüm olarak 4 sıfırı silinmiştir. Sembolü ile aynı şekilde anılan para biriminin 100'e bölünmesiyle bani oluşmaktadır. Bani kelimesi Romence para; ley ise aslan anlamına gelmektedir. Tarihe bakıldığında ilk ley, 1867 yılında görülmektedir. 22 Nisan 1867 tarihinde 5 gram yüzde 83,5 gümüş veya 0,29032 gram altına eşit, bimetal bir para birimi kabul edilmiştir. İlk ley olarak kabul edilen bu para, Romanya'da basılmıştır.

Ülkede 1878 yılından önce gümüş Rus rublesi bulunuyordu ve oldukça değerliydi. Yerli para biriminin kullanımını sağlamak için 1889 yılında Romanya tek taraflı olarak Latin Para Birliği'ne katılır ve bir altın standardı kabul eder. Bu şekilde gümüş paralar yalnızca 50 leye kadar yasal kabul edilmiştir. Ülkede gümrük dahil tüm vergiler, altın ile ödenmeye başlanır. Aynı zamanda Rumen darphanesi yabancı altın sikkeler ihraç ediyordu. Bunlar arasında Türk altın liraları da bulunuyordu.

1914 yılına kadar benimsenen altın standardı, sonra leyin değer kaybetmesi nedeniyle 7 Şubat 1929'da 1 dolar – 167,20 ley sabit kuru kabul edilmiştir. Ardından; 5 Kasım 1936'da 135,95 ley, 18 Mayıs 1940'ta 204,29 ley ve 31 Mart 1941'de 187,48 ley benimsenmiştir.

Daha sonra 2. Dünya Savaşı'nda Nazi Almanyası ile ittifak olan Romanya'da, ley – Reichsmark'ı sabit kuruna geçişmiştir. Buna göre 1 Reichsmark 49,50 leye sabitlenmiştir. Ardından 1941 yılının Nisan ayında 1 Reichsmark 59,5 leye kadar düşmüştür. Reichsmark, 1924 – 1948 döneminde Almanya'da kullanılan para birimidir.

Sovyet işgali sırasında ise 1 ruble, 100 leye eşit olmuştur. Savaş bittiğinde ise Rumen leyi için kötü günler henüz bitmemiştir ve Ulusal Banka, 20 bin ley değerinde yeni paralar çıkarmıştır. Bu şekilde de ilk Rumen leylerinin sonu gelmiştir. Bu dönem sonrasında 1947 – 1952 yılları arasında ikinci ley dönemi yaşanmıştır. Bankanın çıkarttığı yeni para birimine göre 20 bin eski ley, 1 yeni leye eşit olmuştur. Bu dönüşümden en çok etkilenen ise orta ve üst sınıflar olmuştur.

Üçüncü Rumen leyi dönemi ise 1952 – 2005 dönemine kadar yaşanmıştır. 28 Ocak 1952 tarihinde tanıtılan yeni ley, diğerlerinin aksine farklı döviz cinsi ve miktarlarında basılmıştır. 1 yeni leu için 20 – 400 eski ley arasında değişen oranlar belirlenmiştir. 1970 – 1989 yılları arasında ise resmi döviz kuru hükümet tarafından belirlenmiş ve 2005 tarihine kadar devam etmiştir. Ama bu süre zarfında Nikolay Çavuşesku rejimi gibi birçok kriz nedeniyle enflasyon yükselmiştir ve uzun süre düzeltilememiştir. 1 Temmuz 2005 tarihinde para biriminden 4 sıfır atılmasının temeli bu dönemlere dayanmaktadır.

Yaygın kullanılan Rumen leyi banknot ve madeni paraları:

• 1 Lei
• 5 Lei
• 10 Lei
• 50 Lei
• 100 Lei
• 200 Lei
• 5 Bani
• 10 Bani
• 50 Bani

Günümüzde Rumen leyi, hala düşük değerli dövizler arasında yer almaktadır. Türk lirası karşısında da düşük kalan değeri, Avrupa Birliği sonrasında ülke ekonomisinin kalkınmaya başlamasıyla birlikte yükselmiştir. Buna karşın 1 Türk lirası, yaklaşık olarak 1 Rumen leyine eşittir.

En Çok İşlem Gören Rumen Leyi Pariteleri

Avrupa Birliği ülkesi olan Romanya'da para biriminin en çok Euro karşısındaki değeri takip edilmektedir. Bunun yanında Amerikan doları karşısındaki değeri de birçok ekonomist tarafından incelenmektedir. Ek olarak ülkemizle olan ticari ilişkiler nedeniyle Türk lirası karşısındaki değerini de yerel iş adamları sıklıkla takip etmektedir.

Amerikan Dolar – Rumen Leyi Paritesi (USD/RON)

Amerikan dolarının, Rumen leyi karşısındaki değeri, USD/RON şeklinde gösterilir. Paritede Rumen leyi, karşıt konumdadır ve ters orantılı bir hareket söz konusudur. Yani Rumen leyinin değer kazanmasıyla parite düşüş göstermektedir. Amerikan doları ise baz dövizdir ve parite ile doğru orantılı hareket etmektedir.

USD/RON paritesinin 5 yıllık fiyat değişimine göz attığımız zaman; en yüksek seviyenin 25 Aralık 2016 tarihinde 1 dolar – 4,3845 lei eşitliği ile kaydedildiği görülmektedir. En düşük seviye ise 2 Mayıs 2014 tarihinde 1 dolar – 3,1882 lei eşitliği ile kaydedilmiştir. Bu seviye sonrasında parite sürekli yükseliş kaydetmiştir. 2018 yılında ise son 3 yılın en düşük seviyeleri kaydedilmiştir.

Euro – Rumen Leyi Paritesi (EUR/RON)

Euro'nun, Rumen leyi karşısındaki değeri EUR/RON paritesi ile gösterilir. Rumen leyi, karşıt konumdadır ve parite ile ters orantılı hareket etmektedir. Euro ise baz döviz olup, pariteyle doğru orantıya sahiptir. Yani Euro'nun değer kazanmasıyla parite yükselmekte, değer kaybetmesiyle düşmektedir.

EUR/RON paritesinin son 5 yıllık fiyat değişimlerine göz attığımız zaman; en düşük seviyenin 5 Mayıs 2013 tarihinde 1 Euro – 4,3037 eşitliği ile kaydedildiği görülüyor. En yüksek seviye ise 29 Aralık 2017 tarihinde 1 Euro – 4,6868 ile kaydedilmiştir. Hem uzun hem de kısa vadede fiyat değişimleri incelendiği zaman, oldukça dalgalı bir seyrin hakim olduğunu görüyoruz. Ani yükseliş ve düşüşler ise Euro'ya geçişi zorlaştırmaktadır.

Türk Lirası – Rumen Leyi Paritesi (TRY/RON)

Türk lirasının, Rumen leyi karşısındaki değerini TRY/RON paritesi göstermektedir. Parite ile doğru orantılı hareket eden Türk lirası, baz dövizken; parite ile ters orantılı hareket eden Rumen leyi, karşıt dövizdir. Buna göre Türk lirasının değer kazanmasıyla parite de yükselişe geçmektedir.

TRY/RON paritesinin fiyat değişimlerine göz attığımız zaman; uzun vadede düşen bir trendin hakim olduğu gözlenmektedir. Öyle ki 5 yıl önce 1 Türk lirası – 1,90 Rumen leyine eşitken, 2018 yılının başında 1 Türk lirası, 1,02 Rumen leyine eşitlenmiştir. 1 yıllık grafiği incelediğimizde ise en yüksek seviyenin, 3 Mayıs 2017 tarihinde 1 TL – 1,1808 Lei eşitliği ile kaydedildiğini görüyoruz. En düşük seviye ise 7 Mart 2018 tarihinde 1 TL – 0,9818 Lei ile kaydedilmiştir.

Kısaca Romanya Ekonomisi Hakkında Bilgiler

1947 – 1989 yıllı arasında komünist rejim döneminde planlanmış ekonomi, 1990 yılına kadar tarıma dayalıdır. 1990 yılında yaşanan ekonomik çöküş ve komünist rejimin yıkılması ile piyasa ekonomisi hakim olmuştur. Romanya ekonomisi bu tarihten sonra yükselişe geçmiş ve dış pazara açılmıştır. Özellikle Fransa, İtalya, İspanya ile yapılan ticaretler, ülke ekonomisinin gelişmesini sağlamıştır.

1 Ocak 2007 tarihinden beri Avrupa Birliği üyesi olan ülke, işsizlik oranlarını düşürmeye çalışmaktadır. Bu ülkede temel bir sorun olurken, diğer konu Çingene nüfusunun bir kimlik kartının olmamasıdır. Bu nedenle de sağlık hizmetleri, eğitim, sosyal yardım hizmetleri gibi alanlardan yararlanamayan nüfus, ülke ekonomisini olumsuz yönde etkilemektedir.

Kayıt dışı ekonomisinin büyük olması, vergi sistemine düşük oranda katkı sağlayan kırsal nüfusun yüksekliği ve düzenli vergi toplanamaması, Romanya ekonomisinin belini bükmektedir. Buna bağlı olarak ülkede; eğitim, sağlık, refah, altyapı ve güvenlik harcamaları yeterli düzeyde gerçekleşmemektedir. Ayrıca Doğu Avrupa ülkeleri arasında en düşük kişi başına milli gelir oranına sahiptir. Bunlara ek olarak en düşük çevresel standart, en yüksek ödenmemiş vergi borçları ve en düşük eğitim harcaması yapan ülkedir.

[renkbox baslik="Azerbaycan Para Birimi: Manat Hakkında Bilgiler" link="https://bilgihanem.com/azerbaycan-para-birimi-manat/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2018/03/azerbaycan-para-birimi-manat-hakkinda-bilgiler.jpg" renk="siyah" yenisekme="hayir"][/renkbox]

2017 IMF verilerine göre Romanya'nın GSYİH oranı, 204.943 milyon dolardır. Kişi başına milli gelir ise 10.372 dolardır. Ülkenin 2017 büyümesi ise yüzde 5,5 oranında gerçekleşmiştir.

Kısaca Romanya'nın Ticari İlişkileri

Romanya'nın başlıca ticaret ortakları; Almanya, İtalya, Fransa, Macaristan, Türkiye, Polonya ve Rusya'dır. Başlıca ihracat kalemleri ise makine ve aksamları, metal ürünler ve tekstildir. İthalat kalemlerine bakıldığında; makine ve aksamları, kimyasallar, mineral yakıtlar ile tekstil görülmektedir.

Türkiye ile Romanya arasındaki ikili ilişkilerde başlıca ihraç ürünlerimiz; karayolu taşıtlarının aksam ve parçaları, demir – çelik ve tekstildir. Başlıca ithal ürünlerimiz ise petrol yağları, mineral yağları, dökme demir ve hurda, binek otomobil şeklindedir.

Romanya'daki Türk yatırımlarına baktığımız zaman 6 milyar dolarlık bir hacim görülmektedir. Ayrıca yaklaşık 13 bin 500 Türk sermayeli şirket, ülkede faaliyet göstermektedir. Buna ek olarak Romanya'da bugüne kadar 90 Türk müteahhit firması yaklaşık 6,2 milyar dolar değerinde proje gerçekleştirmiştir.