Uzun yıllar boyunca Ankara Sanat Tiyatrosu’nda sanat yönetmenliği, oyunculuk ve aynı zamanda yönetmenlik yapan Rutkay Aziz, birçok tiyatro eserine imza atmıştır. Öğrenim gördüğü Avusturya Lisesi’nde soy isimleri, isimlerden önce okunduğundan asıl adı olan Ünal Aziz Rutkay yerine, Rutkay Aziz ismi söylenegelmiştir ve sanatçı o ismi kullanmaktadır.
Kızı Doğa Rutkay ile birlikte bir bankanın reklam filmlerinde oynayan Rutkay Aziz birçok ödüle layık görülmüştür. İlk sinema filmi olan Yer Demir Gök Bakır'ı, Sis, Ada, Ölü Bir Deniz, Piano Piano Bacaksız adlı eserler izlemiştir. Nazım Hikmet Kültür ve Sanat Vakfı’nın başkanlığını yapmakta olan Rutkay Aziz, tiyatro dışında şiir okuma ve yazma ile de ilgilenmektedir. Seslendirdiği Barış adlı şiir dinleyiciler tarafından ilgi görmüştür.
[renkbox baslik="Müslüm Gürses Kimdir? Hayatı ve Eserleri" link="https://bilgihanem.com/muslum-gurses-kimdir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2018/11/muslum-gurses-kimdir-hayati-eserleri.jpg" renk="siyah" yenisekme="evet"][/renkbox]
Almanca ve Fransızca’yı iyi bilen sanatçı, Ziya Öztan yönetmeliğindeki Cumhuriyet adlı filmde Mustafa Kemal Atatürk’e hayat veren karakter olmuştur. İlk başta Atatürk rolü için tereddüt etse de sergilediği oyunculuk ile beğenilmiş ve kendisi de bundan gurur duymuştur. Gerek röportajlarında gerek festivallerde dile getirdiği sözler ile de dikkat çekmeyi başarmıştır.
Rutkay Aziz Kimdir?
1947 yılında İstanbul’da dünyaya gelmiştir. Sanat yönetmenliği, tiyatro, sinema filmleri ve dizilerde oyunculuk yapan, aynı zamanda yönetmen olan Rutkay Aziz, Fikri Rutkay’ın oğludur. İstanbul Karaköy’de bulunan Avusturya Lisesi’nde öğrenim görmüştür. Bu yıllarda tiyatroyla ilgilenmeye başlayıp Muhsin Ertuğrul yönetimindeki LCC Tiyatro Okulu’nda eğitim almıştır.
Rutkay Aziz, Galatasaray Üniversitesi Gazetecilik Fakültesi’nde ise lisans eğitimini tamamlamıştır. Peter Weiss’ın Marat-Sade adlı eseri (Murat rolü) sanatçının ilk tiyatro deneyimi olmuştur. Kendisi gibi oyuncu olan Doğa Rutkay’ın babasıdır.
Rutkay Aziz’in Hayatı
“Tiyatro tutkusu giderek hayata daha bir demokrat, daha bir özgürlükçü, daha bir barışçıl bakmamı sağladı.” diyen usta isim, kariyerine 1971’den sonra Ankara Sanat Tiyatrosu’nda devam edip burada profesyonel olarak ilerlemiştir. Bir röportajında çocukluk yıllarının çok mutlu geçtiğini ve tiyatroya başlama sürecinde babasının kendisini çok desteklediğini söyleyen Aziz, 1973 yılında yine Ankara Sanat Tiyatrosu’nda sanat yönetmenliği ve yönetmenlik yapmıştır.
Yaşar Kemal’in aynı adlı romanından uyarlanan Yer Demir Gök Bakır adlı filmle 1987 yılında ilk sinema deneyimini yaşamıştır. Zülfü Livaneli’nin çektiği bu filmde yine onun müzikleri kullanılmıştır.
1988’de yine bir Zülfü Livaneli filmi olan Sis'te ünlü yönetmen Elia Kazan’la birlikte rol almıştır. Bu filmde ülkemizin yakın zamanlarda yaşadığı iki farklı siyasal toplumsal dönemden enteresan kesitler yer almaktadır.
1989’da rol aldığı Ada ise ona Türkan Şoray, Orhan Alkan, Nilüfer Açıkalın gibi isimlerle aynı sahneyi paylaşma fırsatı vermiştir. Türkan Şoray’la başrolü paylaştığı Ölü Bir Deniz ve 1990 yılında da Piano Piano Bacaksız adlı filmlerde rol almıştır.
Televizyonda ise tarihi bir Türk dizisi olan Yunus Emre (1989); Hale Soygazi ve Uğur Polat’la başrolleri paylaştığı ve Zeynep Avcı’nın senaryosunu yazdığı Cahide (1989) ve Aydan Şener ile birlikte Tutku (1996) dizilerinde oynamıştır.
Ziya Öztan’ın yönetmenliğindeki Kurtuluş (1994) filminde savaş dönemi ele alınıp objektif bir anlatım kullanılmıştır. Bu eser çok ilgi görmekle birlikte Türk sineması için bir başyapıt niteliği taşır. Savaş Dinçel, Yavuz Bingöl gibi isimlerle birlikte oynadığı Cumhuriyet (1998) adlı eserlerde Mustafa Kemal Atatürk’e hayat veren sanatçı buradaki oyunculuğuyla da beğenilmiştir.
Üstlendiği bu rolle ilgili düşüncelerini, “Mustafa Kemal rolünün benim hayatımda çok ayrı bir yeri var. Ziya o teklifi bana getirdiğinde karşılıklı titredik ‘Ne yapacağız’ diye. Korktuk. Ben ona hiçbir zaman sadece bir rol olarak bakmadım, büyük bir sorumluluktu çünkü. Gerçekten çok heyecanlandım, çok ürktüm. Tamam, saçı boyayacağız, bıyığı form vereceğiz, lens takacağız ama bütün bunları yapalım bir görelim. Eğer içimize siniyorsa yola çıkalım, sinmiyorsa bitirelim. Sen hemen başka bir şey düşün dedim. Fotoğraflar çok önemliydi. Sigara içişi, kahve fincanını tutuşu, bakışı, duruşu… Emrederken bile teşekkür eden bir karakter.” şeklinde dile getirmiştir.
Tarihimizle ilgili gerçeklere parmak basan Cumhuriyet, izleyiciler tarafından ‘Her Türk’ün izlemesi gereken filmlerden biri’ olarak nitelendirilmektedir. Kurtuluş ve Cumhuriyet, sinemada film olarak yayınlanmakla birlikte aynı zamanda televizyonda dizi olarak da yayınlanmıştır.
Tiyatro faaliyetleri dışında şiir okuma ve yazmaya da ilgi duyan sanatçı, birçok televizyon yapımlarında da rol almıştır. 1999 yılında Türkiye’nin en uzun soluklu televizyon dizisi olan Bizimkiler’in yönetmeni olan Yalçın Yelence yönetmenliğindeki Duruşma adlı filmde avukat Rafet karakterini canlandırmıştır.
Nazım Hikmet Kültür ve Sanat Vakfı’nın başkanlığını yapmakta olan ünlü tiyatrocu, Nuran Duru ile dünya evine girip 1983 yılında boşanmıştır. Bu evliliğinden günümüzde oyunculuk yapmakta olan Doğa Rutkay (d. 30 Ekim 1978) adında bir kızı vardır. Daha sonraları Çiğdem Rutkay ile evlilik yapmıştır.
2004 yılında popüler bir dizi olan ve ATV’de yayınlanan Avrupa Yakası adlı dizide Çapkın Bülent karakterini canlandırmıştır. Yaşamı boyunca birçok ödüle layık görülen Rutkay Aziz, Evler Evler adlı eserle En İyi Oyuncu, Sis adlı filmle Türkiye Sinema Yazarları Derneği En İyi Erkek Oyuncu ödülünü almıştır.
2012’de Antalya Altın Portakal Film Festivali’nin açılış gecesinde ödülünü alırken yaptığı konuşmayla adeta milyonların sesine tercüman olmuş, olağanüstü geri dönüşler almıştır. Konuşmasının bu derece ilgi görmesinin nedenini kendisi de bir takım düşünce ve duygulara ortak olmasına bağlamıştır.
Rutkay Aziz’in Eserleri
Rutkay Aziz hayatını sanata adayarak geçirdiği için birçok sinema filmi, televizyon dizisi ve tiyatro oyununda yer almıştır. Aynı zamanda kendi yönettiği oyunların da sayısı azımsanamayacak kadar çoktur. Şimdi bu önemli kişinin tüm eserlerine detaylarıyla göz atalım:
Rutkay Aziz’in Yönettiği Tiyatro Oyunları
Rutkay Aziz, Ankara Sanat Tiyatrosu’nda birçok oyun yönetmiştir. 30 kadar tiyatro oyununu burada yönetmesi dışında, İstanbul Şehir Tiyatrosu’nda ve Aysa Prodüksiyon Tiyatrosu’nda da birer oyun yönetmiştir.
- 403. Kilometre (İsmet Küntay, 1972)
- El Kapısı (Bilgesu Erenus, 1972)
- Ana (Maksim Gorki, 1974)
- Nereye Payidar (Bilgesu Erenus, 1975)
- Komün Günleri (Bertolt Brecht, 1976)
- Zengin Mutfağı (Vasıf Öngören, 1977)
- Sakıncalı Piyade (Uğur Mumcu, 1977)
- Tak-Tik (Bertolt Brecht, 1978)
- Oyun Nasıl Oynanmalı (Vasıf Öngören, 1979)
- Sınırda (Muzaffer İzgü, 1980)
- İyi Bir Vatandaş Aranıyor (Ataol Behramoğlu, 1980)
- Rumuz Goncagül (Oktay Arayıcı, 1981)
- Yaz Misafirleri (Maksim Gorki, 1982)
- Güneyli Bayan (Bilgesu Erenus, 1983)
- Galile’nin Yaşamı (Bertolt Brecht, 1983)
- Bir Ceza Avukatının Anıları (Faruk Erem, 1984)
- Rumuz Goncagül (Oktay Arayıcı, 1985)
- Bir Halk Düşmanı (Henrik Ibsen, 1985)
- Zengin Mutfağı (Vasıf Öngören, 1986)
- Silahşörün Gölgesi (Sean O Casey, 1987)
- Sonuncular (Maksim Gorki, 1987)
- Kayıplar (Riel Dorfman, 1988)
- Sacco ile Vanzetti (Howard Fast, 1988)
- Mefisto (Klaus Mann, 1989)
- Yolcu (Nazım Hikmet, 1991)
- Yer Demir Gök Bakır (Yaşar Kemal, 1993)
- Sakıncalı Piyade (Uğur Mumcu, 1993)
- Ay, Carmela! (Jose Sanches Sinisterra, 1994)
- Pazar Keyfi (G. Mitchelle, 1994)
- Jan Dark Davası (Bertolt Brecht, 1994)
- Akrep (oyun) (Eşber Yagmurdereli, 1998)
- Memleketimden İnsan Manzaraları (Nazım Hikmet, 2001) – İstanbul Şehir Tiyatrosu
- Benim Meskenim Dağlardır (Sabahattin Ali, 2003)
- Adalet Sizsiniz (Ümit Denizer, 2012) – Perdeci Oyuncular, Aysa Prodüksiyon Tiyatrosu
Rutkay Aziz’in Rol Aldığı Tiyatro Oyunları
Tiyatroya nasıl başladığıyla ilgili sorulara “Bakırköy Lisesi’nde felsefe hocam Neriman Hanım beni tiyatroyla tanıştırdı, tiyatroya yöneltti. Bende o ışığı gördü. Onun sayesinde oldu, beni motive etti. O zamanlar bizim akşam gazetemiz vardı, liseler arası yarışmalar yapardı. Orada en iyi erkek oyuncu seçilince hayatım değişti açıkçası. Tiyatro benim yaşamımda soyut bir şey değil. Tiyatro ile beraber ben insanı, emeği, demokrasiyi, özgürlüğü, barışı, savaşsız bir dünyayı sevdim. Tiyatro bana bunları öğretti, beni biçimlendirdi, bu da benim için önemliydi. Sırf tiyatro değil yani olay” şeklinde cevap vermiştir.
Sanatçının Ankara Sanat Tiyatrosu’nda rol aldığı oyunlar sırasıyla aşağıda listelenmiştir:
- Nafile Dünya (Oktay Arayıcı, 1970)
- Sait Hop Sait (Aziz Nesin, 1970)
- Hitler Rejimini Korku ve Sefaleti (Bertolt Brecht, 1971)
- Evler Evler (İsmet Küntay, 1972)
- 403. Kilometre (İsmet Küntay, 1972)
- El Kapısı (Bilgesu Erenus, 1972)
- Ana (Maksim Gorki)
- Dimitrof (Hedda Zinner, 1974)
- Komün Günleri (Bertolt Brecht, 1976)
- Sakıncalı Piyade (Uğur Mumcu, 1977)
- Tak-Tik (Bertolt Brecht, 1978)
- Oyun Nasıl Oynanmalı (Vasıf Öngören, 1979)
- Ferhat ile Şirin (Nazım Hikmet, 1979)
- Hikaye-i Mahmut Bedrettin (Mehmet Akan, 1980)
- Rumuz Goncagül (Oktay Arayıcı, 1981)
- Güneyli Bayan (Bilgesu Erenus, 1983)
- Galile’nin Yaşamı (Bertolt Brecht, 1983)
- Rumuz Goncagül (Oktay Arayıcı, 1985)
- Bir Halk Düşmanı (Henrik Ibsen, 1985)
- Silahşörün Gölgesi (Sean O Casey, 1987)
- Ayak Takımı Arasında (Maksim Gorki, 1990)
- Adalet Sizsiniz (Ümit Denizer, 2012) – Perdeci oyuncular, Aysa Prodüksiyon Tiyatrosu
Rutkay Aziz’in Rol Aldığı Filmler
Değerli sanatçı, tiyatro dışında birçok filmde de rol almıştır. Birçoğu unutulmazlar listesine giren bu filmler şu şekilde:
- Yol, 1981 (Seslendirme)
- Yer Demir Gök Bakır, 1987 (Taşbaş)
- Ada, 1988 (Eser’in eski eşi)
- Sis, 1988 (Ali Fırat)
- Ölü Bir Deniz, 1989 (Ragıp)
- Gizli Yüz, 1990 (Saatçi)
- Piano Piano Bacaksız, 1992 (Kerim)
- Cumhuriyet, 1998 (Mustafa Kemal Atatürk)
- Duruşma, 1999 (Avukat Rafet)
- Gülüm, 2002 (Salim)
- Halk Düşmanı, 2004 (Serdar)
- Hicran Sokağı, 2007 (Hakkı Necip)
- Vesaire Vesaire, 2008 (Arda)
- Takiye: Allah’ın Yolunda (Hüseyin Çelik)
- Yol Ayrımı, 2017 (Altan)
Rutkay Aziz’in Rol Aldığı Dizileri
Bizimkiler gibi unutulmaz dizilere de imzasını atan Rutkay Aziz, televizyon ekranlarının unutulmaz isimlerinden olmuştur. İşte rol aldığı diziler:
- Bizimkiler, 1989-2002 (Cenap)
- Cahide, 1989 (Ziya Öztan)
- Geçmiş Bahar Mimozaları, 1989 (Okan Uysaler)
- İçimizden Biri: Yunus Emre, 1989 (Yunus Emre)
- Yazlıkçılar, 1993 (Ferit)
- Gözlerinde Son Gece, 1996
- Kara Melek, 1996-1999
- Kurtuluş, 1996 (Mustafa Kemal Atatürk)
- Tutku, 1996 (Selçuk)
- The Sopranos, 1999 (Türkçe Seslendirme)
- Savunma, 2001 (Arda)
- Her Şey Aşk İçin, 2002
- Yaz Gülü, 2002 (Fuat)
- Hayat Bilgisi, 2002-2004 (Tekin Şahiner)
- Avrupa Yakası, 2004-2009 (Bülent Onaran)
- Aşkın Mucizeleri, 2004 (Sunucu)
- İstanbul Şahidimdir, 2004 (Cemal)
- Şölen, 2007 (Cumhur)
- Gurbet Kuşları, 2008 (Fikri Sönmez)
- Sırat, 2011 (Galip Sancaktar)
- Yalan Dünya, 2013-2014 (Timur Alsancak)
- Poyraz Karayel 3. Sezon, 2016
- Kayıtdışı, 2017
Rutkay Aziz’in Aldığı Ödüller
Değerli sanatçının aldığı ödüller de şu şekildedir:
- 48. Altın Portakal Film Festivali Sanatta Sosyal Sorumluluk Ödülü
- 'Evler Evler' adlı oyun ile En İyi Erkek Oyuncu Ödülü
- 'Sis' filmiyle Türkiye Sinema Yazarları Derneği En İyi Erkek Oyuncu Ödülü
Rutkay Aziz’in Sözleri
Arif Keskiner’in sahip olduğu Çiçek Bar’da Birgül Kopuz’un yaptığı bir röportajda erkekler üzerine şunları söylemiştir:
“Erkekler ağlamaz derler ama ne ilgisi var. Bal gibi ağlar. İnsana dair hiçbir duygu, hiçbir durum yabancı değil bu hayatta.”
Aynı röportajı bu sözleriyle sonlandırmıştır:
“Eğer sizi beğenen insanlar varsa daha bir ürkek, daha bir sorumlu olarak yaşamaya başlıyorsunuz, daha hatasız olmak istiyorsunuz.”
[renkbox baslik="Rıfat Ilgaz Kimdir? Hayatı ve Eserleri" link="https://bilgihanem.com/rifat-ilgaz-kimdir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2016/09/rifat-ilgaz-hayati-hakkinda-bilgi.jpg" renk="kahve" yenisekme="hayir"][/renkbox]
Antalya Altın Portakal Film Festivali’nde yaptığı unutulmaz konuşmadan bir parça:
“Neden bu noktaya geldik, bu apolitikliğin nedeni nedir dersek, bunun mimarı 12 Eylül darbesi ve Özallaşma sürecidir.”
Aynı festivaldeki şu sözleri de geceye damga vurmuştur:
“Gerçek sanatçılar ülkesinin ve dünyanın gerçeklerine tanık olmakla yükümlüdür.”
Sanatçının Cumhuriyet ve demokrasi üzerine söylediği şu sözler de unutulmaz olmuştur:
“Adalet Sizsiniz. Atatürk; Cumhuriyet demek, demokrasi demek, insan hakkı demek, büyük devlet adamı demektir. Ata'nın manevi değerleri bizim kutsalımızdır.”
