Sel Nedir? Nedenleri, Sonuçları, Çeşitleri ve Önleme Yolları Nelerdir?

Doğal afetlerin hepsi insan başta olmak üzere, tüm canlıların hayatını tehdit eden, genel düzeni bozan ve uzunca bir süre olumsuz şartların yaşanmasına sebep olan olayladır. Türleri ve meydana gelme şekilleri farklı olsa da hepsinin yarattığı olumsuz etkiler bir hayli fazladır. Bunlardan biri de çok fazla yağışların ve kar erimelerinin etkisiyle, su taşkınları yaşanmasına sebep olan sel olayıdır.

Sel ya da su taşkınları, insan hayatını derinden etkileyen doğa olaylarıdır. Özellikle kent yaşamının yoğun olduğu bölgelerde yaşandığında hem maddi hem manevi sonuçları ağır olmaktadır. Mevsimsel etkinin önem taşıdığı sel olayı, kış aylarında yağışların artış göstermesine dayalı olarak daha geniş hissedilir. Akım gücü kuvvetli olan seller, önüne aldığı tüm bina, araç, insan ya da hayvanları yok edebilmektedir. Bu durumda gerekli önlemlerin alınması da zorunludur.

[renkbox baslik="Heyelan Nedir? Nedenleri, Sonuçları, Çeşitleri ve Önleme Yolları Nelerdir?" link="https://bilgihanem.com/heyelan-nedir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2017/02/heyelan-hakkinda-bilgiler.jpg" renk="yesil" yenisekme="evet"][/renkbox]

Sel, sadece insan yaşamını değil doğal dengeyi de sarsmaktadır. Yeryüzü çökmeleri, erozyon oluşumu, tarım arazilerinin kaybı oluşacak sonuçlardan yalnızca birkaçıdır. Oluştuğu bölgede ekolojik dengeyi baştan aşağı değiştiren sel, bugün birçok önlem alınarak zararı hafifletilen doğa olaylarındandır. Sebepleri her ne kadar doğa temelli görünse de insan da sel oluşumuna neden olmaktadır.

Sel Nedir?

Bir bölgede toprağın bir süreliğine su altında kalması, buna bağlı olarak can ve mal kayıplarının ortaya çıkması durumuna sel denir. Akarsu, deniz, dere ya da okyanusların taşıyabileceğinden fazla su yüklenmesi sonucunda su kitleleri hareket etmeye başlar. Kendi sınırları olan yataklarından çıkarak taşkınlara ya da sellere neden olur.

Özellikle karların erimesi veya fırtınalı yağmurların yağması sel oluşumunu tetikleyen faktörlerdir. Zaman içinde ortaya çıkan seller olduğu gibi seylap adı verilen ani seller de görülmektedir. Gerekli önlemler alınmadığında sel felaketi, şehirleri bile ortadan kaldırabilir. Selin en çok yaşandığı yerler Güneydoğu Asya ülkeleridir.

Selin Nedenleri Nelerdir?

Selin oluşum nedenlerine göz atıldığında başlıca etkenin nehir yatakları olduğu dikkat çekiyor. Ani ve beklenmedik zamanda ortaya çıkan yağışlar bir de kar erimesi ile birleşirse nehir yataklarından taşarak çevreye zarar verir. Burada önemli olan yatakların, amaç dışı kullanılmamasıdır. Beklenmedik zamanlarda ortaya çıkan yağışlar sağlam bir alt yapı olduğunda sel oluşumuna neden olmaz fakat şehirleşme alt yapısı sağlam değilse sel kaçınılmazdır.

Çarpık kentleşme, akarsu kenarlarının ağaçsız olması, şiddetli rüzgarlar sebebiyle denizlerde oluşan dev dalgalar sel oluşumuna sebep olmaktadır. Tsunami gibi bir doğa olayı da selin nedenleri arasında sayılabilir. Sele neden olan faktörlerden bir diğeri de kar erimeleridir. Eriyen karlar dere yataklarında su ile buluştuğunda yataklar bunu taşıyamaz. Gerekli önlemlerin alınmaması halinde ortaya sel ve taşkınlar çıkar.

Sel Çeşitleri Nelerdir?

Suyun doğal ya da yapay olarak hazırlanan yatağından taşmasına sel adı verilir. Bazı seller birkaç gün aniden kendini gösterirken bazıları önceden haberlidir. Nitekim ani oluşan seller, şiddetli can ve mal kayıplarına sebep olurken önceden bilinenler gerekli önlemin alınmasıyla durdurulabilir. Süreleri bakımından ani ve uzun süreli olmak üzere ikiye ayrılan seller yapı bakımından dörde ayrılır.

• Dere ve nehir selleri; kış mevsiminde biriken karların ilkbaharda erimesi ile görülür. En doğal ve sık görülen bu sel türü, fırtınalarda ve şiddetli yağışlarda tehlikeli olabilmektedir.
• Dağlık alanlarda görülen seller; bilhassa engebeli arazilerde akışta olan suların taşması ile meydana gelir.
• Şehir selleri; en tehlikeli ve ağır bedeller ödeten sellerdir. Şehir içinde alt yapı yetersizliğinin neden olduğu bu sel türü, can ve mal kaybının ağır olmasıyla sonuçlanır.
• Kıyı selleri; mevsimlerin etkin olduğu bölgelerde kendini gösterir. Daha çok okyanus kıyılarında görülen bu seller nadir de olsa büyük kayıplarla kendini hatırlatır.

Sel Nasıl Önlenir?

Sel felaketleri için alınabilecek ilk ve en önemli önlem, akarsu yataklarına yerleşilmemesidir. Sel oluşumunun gerçekleşmemesi adına set kurulmalıdır. Yine akarsu kenarları ağaçlandırılarak, su taşkınlarının önüne geçilebilir. Ormanlık alanlar artırılmalı ve var olanlar korunmalıdır. Özellikle şehir alt yapılarında su geçişlerine izin verilecek sistemler kurulmalıdır.

Bu önlemlerle beraber bireysel alınacak önlemler de bulunmaktadır. Bunlardan en önemlisi ev tercihlerinde seçici olmaktır. Evinizi yüksek ve su kenarlarından uzak seçerseniz kendiniz için gereken önlemi almış olursunuz. Sel felaketi, seylap dışında bilinen, tahmin edilebilen bir felakettir. Bu nedenle meteorolojinin uyarıları dikkate alınmalı, tedbirli davranılmalıdır.

Selin Sonuçları Nelerdir?

Yaşanan tüm doğal felaketler hem ekolojik çevreye hem de insanlara zarar vermektedir. Sel sonrasında da doğal çevre ve ekolojik sistem zarar görür. Tarım alanları sular altında kaldığından, kırsal alanda yaşayanlar ekonomik açıdan darbe alır.

[renkbox baslik="Gel-Git (Med-Cezir) Olayı Nedir? Nasıl Oluşur? Özellikleri ve Çeşitleri Nelerdir?" link="https://bilgihanem.com/gel-git-med-cezir-olayi-nedir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2017/12/gel-git-med-cezir-olayi-nedir-nasil-olusur-ozellikleri-nelerdir.jpg" renk="yesil" yenisekme="hayir"][/renkbox]

Daha da önemlisi sel sularıyla taşınan, arabalar, evlerden çıkan eşyalar veya sökülüp gelen ağaçlar gibi daha birçok şey, tarım alanlarını kapatır. Bu da tarım alanlarının kullanılamaz hale gelmesine veya veriminin yok olmasına neden olur. Diğer bir doğa felaketi olan erozyon oluşumuna yol açar. Ve son olarak evler su altında kaldığından, can ve mal kaybı büyük olur.

Selin sonuçlarını detaylıca şu şekilde sıralayabiliriz;

• İnsanlar, hayvanlar ve tüm canlılar olmak üzere doğal yaşam zarar görür.
• Yıkılan evler, köprüler ve yollar sebebiyle ekonomik zararlar ortaya çıkar.
• Eğimi yüksek olan yerlerde toprak kaymaları meydana gelebilir.
• Selin meydana geldiği yerlerde doğal yapı ve toprağın katmanları bozulduğu için tarımda verim düşer
• Su kanalları tıkanır.
• Kara ve demir yolları kullanıma kapatılır.
• Limanlar zarar görür.
• Tarım ürünleri zarar gördüğü için kısa süreli gıda sıkntısı veya kıtlık yaşanabilir.
• Kırsal alanlarda yaşayanlar daha çok zarar görür ve çok büyük çaplı sellerde ekonomik sıkıntı çekilir.
• Sel sularının taşıdığı arabalar, ağaçlar ve benzeri eşyalar yolları tıkar, tarım alanlarını kapatır.
• Beraberinde başka doğal afetlerin yaşanmasına sebep olabilir.