İslam toplumu için Suudi Arabistan’ın büyük bir öneme sahip olduğunu herkes bilir. Hatta ülke tarihinin Hz. Muhammed’in (SAV) peygamber olmasıyla başladığı kabul edilmiştir. Bu nedenle de İslam dininin doğduğu topraklar olarak anılmaktadır. Şu an krallık ve şeriat anayasası ile yönetilen bir ülkedir. Kral ise 2015 yılından beri Selman bin Abdülaziz el-Suud’dur.
Petrol ekonomisine sahip olan ülkenin, en az 90 yıl daha sahip olduğu petrol gelirlerini sürdüreceği düşünülmektedir. Ülke gelirlerinin yüzde 90’ınından çoğunu ham petrol ve petrol ürünleri oluşturmaktadır. Petrolün keşfedilmesinden önce ise ekonomi, Mekke ve Medine’yi ziyarete gelen insanlara ve hurma satışına bağlıydı. Günümüze göre nispeten daha fakir bir ülke konumundaydı. Bugün ise petrolün getirdiği zenginliği yaşamaktadır.
[renkbox baslik="Çek Cumhuriyeti Para Birimi: Koruna Hakkında Bilgiler" link="https://bilgihanem.com/cek-cumhuriyeti-para-birimi-koruna/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2018/04/cek-cumhuriyeti-para-birimi-koruna-hakkinda-bilgiler.jpg" renk="kahve" yenisekme="evet"][/renkbox]
Suudi Arabistan riyali ise ülkenin resmi parasıdır. 2017 yılının başında Türk lirası karşısında daha değerli konuma gelmiştir. Ayrıca Amerikan dolarına sabitlenmiş dövizlerdendir. Suudi riyal ismiyle de anılmaktadır ve ülkenin adı geçen ilk paralar 1935 yılından basılarak kullanılmaya başlanmıştır. Öncesinde ise bölgenin diğer krallık ve hilafetlerin isimlerine göre paralar kullanıldığı bilinmektedir.
Suudi Arabistan Para Birimi Nedir?
Yüzde 90 petrole dayalı bir ekonomiye sahip olan Suudi Arabistan’ın para birimi riyaldir. Finans piyasalarında yüksek işlem hacimli minör dövizler arasında alır ve SAR kısaltması ile kullanılır. Resmi olmayan kısaltması SR iken alt birimi, halaladır. 1 riyal, 100 halalaya eşittir. Sembolü ise ﷼ şeklindedir. Merkez bankası, Suudi Arabistan Para Ajansı’dır (SAMA) ve dağıtımı ile kontrolünden sorumludur.
Şeriat ile yönetilen ülkede, ilginç yasaklar ve gelenekler söz konusudur. 2017 yılına kadar kadınların araba kullanması yasaktı. Üstelik ülkede bir sinema bulunmuyordu. Krallık tarafından atılan adımlarla modernleşme çalışmaları devam etmektedir. Ayrıca modernleşme hemen her alanda yapılmaktadır. Örneğin; SAMA, Ripple ile ödeme gerçekleştiren ikinci merkez bankası olmuştur. Birinci ise İngiltere Merkez Bankası’dır. (Ripple nedir öğrenmek için tıklayın.)
Suudi Arabistan Para Ajansı adıyla da bilinen merkez bankası, 4 Ekim 1952 tarihinde kurulmuştur. Görevleri; ulusal para basmak, mevduat bankalarını denetlemek, döviz rezervlerini yönetmek, fiyat ve döviz kuru istikrarını teşvik etmektir. Aynı zamanda finansal sistemin büyümesini ve sağlamlığını sağlamakla da görevlidir. Merkezi Riyad’da bulunan merkez bankasına bağlı SAMA Foreign Holdings, 700 milyon dolar ile dünyanın en büyük üçüncü varlık fonudur.
Riyal Nedir? Suudi Arabistan Riyali Hakkında Bilgi
Riyal, Suudi Arabistan’ın ortaya çıkmasından beri kullanılan bir birim olmuştur. Suudi Arabistan öncesinde Paradoks döneminde Akdeniz bölgesinin başlıca paralarından olduğu da bilinmektedir. Hatta Suudi riyal öncesinde Hicaz riyali kullanılmıştır. Kısaca riyalin önüne gelen isimler değişse bile hep var olan bir para olmuştur.
Suudi Arabistan’ın tarihinin, Hazreti Muhammed’in (SAV) peygamber olması ile başladığı kabul edilmiştir. Daha sonra ise Emeviler ve Abbasiler dönemleri ile devam etmektedir. Bu süreçte de hilafeti savunan bir devlet anlayışı ile yönetilmiştir. 1517 yılına gelindiğinde ise Kanuni Sultan Süleyman, Memlükler’in saltanatına son vermiş ve hilafet Osmanlı Devleti’ne geçmiştir. O sıralarda Osmanlı paraları ülkede kullanılmıştır. Kuruş ve lira isimlerine de bu nedenle rastlanmaktadır.
Birinci Dünya Savaşı’nın Osmanlı Devleti aleyhine sonuçlanmasıyla birlikte 1921 yılında Taif, Mekke, Medine, Cidde ve Hail şehirleri, İbni Suud yönetimine girmiştir. 1927 yılında ise İbni Suud yönetimi ile İngilizler arasında bir anlaşma yapılmıştır. Bu anlaşmaya göre; Necd ve Hicaz Krallığı, devlet olarak kabul edilmiştir. Bu dönemde de Hicaz riyali kullanılmaya başlanmıştır.
Hicaz riyali, Osmanlı 20 kuruşu temel alınarak 20 qirsh’e bölündü. Görüntü olarak da benzer olmalarına karşın, değer açısından birbirinden farklıydılar. Öyle ki; Osmanlı kuruşları 0,830 inceliğe sahipken, Hicaz qirshleri 0,917 incelikte üretildiler. Bu noktadan çıkılarak, ilk Suudi riyalleri, Hicaz riyalleri ile aynı özelliklere sahip olmuştur. Ama Osmanlı sikkeleri ile birlikte dolaşıma girmişlerdir.
Dolaşımdaki Osmanlı sikkeleri nedeniyle bir geçiş dönemi yaşanmıştır. Bu noktada 22 Osmanlı kuruşuna değinilmiştir. Sonuçta da qirshlere geçişte, 1 kuruş karşılığı 22 qirsh verilmiştir.
1932 yılında Necd ve Hicaz Krallığı’nın ismi, Suudi Arabistan Krallığı olarak değiştirilmiştir. Ülkenin adı geçen ilk paralar ise 1935 yılında basılarak kullanılmaya başlanmıştır. Ayrıca riyal gümüş içerikte üretilmiş ve Hint rupisi ile eşdeğer bir sikke haline gelmiştir. Qirsh sistemi ise 1960 yılında terk edilmiş ve 1963 yılında halala tanıtılmıştır.
Yaygın olarak kullanılan Suudi Arabistan riyali banknot ve madeni paraları:
- 5 riyal
- 10 riyal
- 50 riyal
- 100 riyal
- 500 riyal
- 25 halala
- 50 halala
- 1 riyal
- 2 riyal
Suudi Arabistan Para Ajansı, 1953 yılında 10 riyal değerinde Hac banknotları basmaya başladı. 1954 yılında 1 riyal, 1956 yılında ise 5 riyal basıldı. Sadece Hac için basılan bu banknotlar, ülkede geniş çapta kabul görmüştür. Ayrıca büyük çaplı finansal işlemlerde yer almaya başladılar. Sonuçta da SAMA, 15 Haziran 1961 yılında 1, 5, 10, 50 ve 100 riyal olmak üzere banknot basmaya başladı. 1 Şubat 1965 yılında da Hac banknotları piyasadan geri çekildi.
500 riyal değerindeki banknotlar, 1983 yılında basıldılar. 1986 yılının Haziran ayında ise riyal, Amerikan dolarına sabitlenmiştir. Buna göre; 1 dolar 3,75 riyale eşitlenirken, 1 riyal 0,2666 dolara eşit kabul edilmiştir. 1 Ocak 2003 tarihinde ise bu oranlar resmen kabul edilmiştir.
En Çok İşlem Gören Suudi Arabistan Riyali Pariteleri
Amerikan dolarına sabitlenen riyal, ülkenin ticaret ortaklarının dövizleri karşısında takip edilmektedir. Yani Birleşik Arap Emirlikleri dirhemi, Çin yuanı, Güney Kore wonu, Hint rupisi ve Japon yeni gibi dövizlere karşı değeri izlenmektedir. Bilgihanem.com olarak sizlere Euro, Hint rupisi ve Türk lirası karşısındaki değerleri ile ilgili tarihi seviyeleri vermek istiyoruz:
Euro – Suudi Riyal Paritesi (EUR/SAR)
Euro’nun Suudi riyal karşısındaki değeri, EUR/SAR paritesi ile takip edilmektedir. Paritenin yönünü Euro belirlerken, kar ve zarar riyal cinsinden hesaplanmaktadır. Euro baz, riyal ise karşıt dövizi oluşturmaktadır. Aynı zamanda iki döviz de ticari ilişkilerine bağlı olarak dalgalanma göstermektedir.
EUR/SAR paritesinin uzun vadeli fiyat hareketlerini incelediğimiz zaman, oldukça dalgalı bir seyir görüyoruz. Buna göre; son 5 yılın en yüksek seviyesi, 6 Mayıs 2014 tarihinde 1 Euro – 5,2230 riyal ile kaydedilmiştir. En düşük seviyesi ise 19 Aralık 2016 tarihinde 1 Euro – 3,9041 riyal ile görülmüştür.
1 yıllık fiyat değişimlerini incelediğimizde ise dalgalı bir yükseliş trendinin yaşandığı görülmektedir. Buna göre; son 1 yılın en yüksek seviyesi 1 Şubat 2018 tarihinde 1 Euro – 4,6899 riyal ile kaydedilmiştir. En düşük seviyesi ise 11 Mayıs 2017 tarihinde 1 Euro – 4,0744 riyal ile görülmüştür.
Suudi Riyal – Hint Rupisi Paritesi (SAR/INR)
Suudi riyalin Hint rupisi karşısındaki değeri, SAR/INR paritesi üzerinden takip edilmektedir. Riyal pariteleri arasında en yüksek işlem hacminin bulunduğu parite olarak tanınmaktadır. Bu nedenle bizler de diğerleri yerine Hint rupisi ile oluşturduğu pariteyi incelemek istedik.
SAR/INR paritesinde; riyal baz, rupi ise karşıt döviz konumundadır. Paritenin yönünü riyal belirlerken, değeri rupi cinsinden hesaplanmaktadır. İki ülke arasındaki ticari ilişkiler göz önüne alınarak paritenin geleceği hakkında yorum yapılmaktadır.
Paritenin uzun vadeli seyri incelendiği zaman; son 5 yılın en yüksek seviyesi, 8 Mayıs 2018 tarihinde 1 riyal – 17,93 Hint rupisi ile kaydedilmiştir. En düşük seviyesi ise 10 Mayıs 2013 tarihinde 1 riyal – 14,61 rupi ile görülmüştür. Ayrıca 1 ve 5 yıllık grafiklerin benzer fiyat hareketleri gösterdiği de söylenebilmektedir.
Suudi Riyal – Türk Lirası Paritesi (SAR/TRY)
Riyalin Türk lirası karşısındaki değeri, SAR/TRY paritesi veya riyal kuru üzerinden takip edilmektedir. Paritede riyal baz, TL ise karşıt konumdadır. Aynı zamanda paritenin yönünü riyal belirlerken, değeri TL cinsinden ifade edilmektedir.
SAR/TRY paritesinin uzun vadeli fiyat hareketleri takip edildiği zaman, 5 yıldır yükseliş trendi gösterdiği gözlemlenmektedir. Buna göre son 5 yılın en yüksek seviyesi, 8 Mayıs 2018 tarihinde 1 riyal – 1,1557 lira ile kaydedilmiştir. En düşük seviye ise 9 Mayıs 2013 tarihinde 1 riyal – 0,4792 lira ile görülmüştür.
Suudi riyalin ilk defa 2017 yılının başında Türk lirası karşısında değerli olmuştur. Türk lirasındaki değer kayıpları ve riyalin de yükselişe geçmesi ile yaşanmıştır. 11 Ocak 2017 tarihinde 1 riyal – 1,0348 lira olmuştur. Böylece Türk lirası ilk defa riyalin gerisinde kalmıştır. Ardından da yükseliş devam etmiştir.
Kısaca Suudi Arabistan Ekonomisi Hakkında Bilgiler
Dünyanın en büyük petrol ihracatçısı olan Suudi Arabistan ekonomisi, yüzde 90 oranında petrole bağımlı olmasıyla tanınmaktadır. Yenilenemez enerji kaynakları arasında yer almasına karşın ülkenin en az 90 yıl yetecek kadar petrol rezervine sahip olduğu tahmin edilmektedir. Tüm bunlara karşın 2018 yılında Suudi ekonomisinin bütçe anlamında sorunlar yaşayacağı tahmin edilmektedir. Sorunların başında ise ekonomik büyüme, enflasyon, asker ve güvenlik harcamaları gelmektedir.
Petrol fiyatlarında son yıllarda yaşanan gerileme nedeniyle büyüme rakamları düşüşe geçmiştir. Öyle ki; 2015 yılında yüzde 3,5 oranında büyüme yaşanırken, 2016 yılında yüzde 1,7 oranında gerçekleşmiştir. Petrol dışı sektörlerin ise durgunluk yaşaması sebebiyle hükümet yeni ekonomik politikalar üzerine odaklanmaya başlamıştır.
Suudi ekonomisinin petrole dayalı olması ve elindeki rezerv miktarı, diğer sektörlerin de buna göre şekillenmesine neden olmuştur. Petrole dayalı sanayilerin ekonomi içerisindeki ağırlığı ve toplam ihracat ile kamu gelirlerinin yüzde 90’ını kapsamaktadır. Dolayısıyla petrol fiyatlarında yaşanan dalgalanmalara bağlı olarak Suudi ekonomisinde düşüş ve yükselişler gözlemlenmektedir.
Ülkede kamu gelirlerinin yüzde 85 – 90 civarı petrolden elde edilirken, ihracat gelirlerinin yüzde 90’ı sektöre bağlıdır. Aynı zamanda hidrokarbon kaynaklarına ulaşılabilmesiyle birlikte petrol arıtma ve petrokimyasal üretim kapasitesinde artış yaşanmıştır. Petrokimya sektöründe son yıllarda yaşanan gelişmelerle birlikte ihtiyaç duyulan hammadde, “Master Gaz Sistemi” tarafından dağıtılan doğal gaza dayalıdır.
Ülkenin zenginliğinin büyük bir kısmı ise sermaye ve finans merkezi olan Riyad’da toplanmıştır. Aynı zamanda Krallık ailesinin geldiği Nejd bölgesi de zenginliği temsil etmektedir. Petrol ve doğal gaz yataklarının da ülkenin doğu kıyılarına yani Körfez’e toplandığı bilinmektedir. Turizm bölgeleri ise Hicaz bölgesinde yer alan Cidde Limanı, Mekke ve Medine’dir. (Mekke'nin fethi hakkında bilgi almak için buraya tıklayın.)
Suudi halkının refah düzeyi ise yüksek ithalata rağmen oldukça iyidir. Ülkede barınma sorunu bulunmamakla birlikte, genel olarak geniş ve serin evlerde yaşanmaktadır. Lüks arabalara ise sıklıkla rastlanmaktadır. Ülkede sağlık ve eğitim hizmetleri, hükümet tarafından karşılanırken; ev hizmetleri dahil tüm zahmetli işler yabancılar tarafından yapılmaktadır.
Hükümetin ekonomi ile ilgili öncelikli hedefi, tabii kaynaklara ve yabancı emeğe bağımlılığı azaltmaktır. Bu sayede geleceğe daha güvenli bir şekilde bakılabilecektir. Bu kapsamda, yerli sanayinin gelişmesi teşvik edilmekte ve yabancı işçi çalıştırılması konusuna sınırlar getirilmektedir. Yerli halka, yabancı işçi getirme ve kefil oldukları bu işçilerden kefalet bedeli alma izni verilmiştir.
Doğal kaynaklara bağımlılığın azaltılması için atılan adımlardan birisi de Kral Abdullah Şehri ismiyle yeni bir şehir oluşturma planı uygulanmış olmasıdır. 30 milyar dolar harcanarak oluşturulan bu şehrin, tam bir sanayi merkezi olması planlanmaktadır. Kral tarafından desteklenmektedir ve gelecek yıllarda buraya yapılacak yatırımlar için teşvikler sağlanması beklenmektedir.
Ülke petrol ihraç edip karşılığında ihtiyacı olan mal ve hizmetleri ithal etme şeklinde kaynaklarından yararlanmaktadır. Ayrıca ucuz enerji kullanımı ile de refah düzeyini artırmıştır. Ülkede ucuz petrol fiyatları sayesinde kapalı alanların serinletilmesi, asfalt yollar yapılması, deniz suyunun tatlı suya çevrilmesi ve elektrik kullanımını düşük maliyetlerle gerçekleştirme gibi özellikleri bulunmaktadır.
[renkbox baslik="Azerbaycan Para Birimi: Manat Hakkında Bilgiler" link="https://bilgihanem.com/azerbaycan-para-birimi-manat/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2018/03/azerbaycan-para-birimi-manat-hakkinda-bilgiler.jpg" renk="siyah" yenisekme="hayir"][/renkbox]
IMF verilerine göre; 2016 yılında Suudi ekonomisi GSYİH oranı 639,6 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Kişi başına milli gelir ise 56,366 dolardır. Ülkede aynı yıl enflasyon oranı yüzde 4,4 oranında gerçekleşirken, ekonomik büyüme yüzde 1,4 oranında yaşanmıştır.
Kısaca Suudi Arabistan Ticari İlişkileri
Suudi Arabistan’ın ticari ilişkileri temel olarak petrol ihraç edip, karşılığında ihtiyaç duyduğu malları ithal etme mantığına dayalıdır. Buna göre başlıca ticaret ortakları; Birleşik Arap Emirlikleri, Amerika Birleşik Devletleri, Çin Halk Cumhuriyeti, Güney Kore, Japonya ve Hindistan’dır.
Ülkenin başlıca ihracat kalemleri; ham petrol, organik kimyasallar, plastik ve mamulleridir. Başlıca ithalat kalemleri ise binek otomobiller, elektrikli ve elektronik ekipmanlar, ilaç şeklindedir. 2016 yılında ihracat oranı 213 milyar dolar oranında gerçekleşirken, ithalat 160 milyar dolar civarında hesaplanmıştır.
Türkiye ile ikili ticari ilişkilere bakıldığında ise başlıca ihraç ürünlerimizin; elektrikli makine ve cihazlar, halılar ve yer kaplamaları, mineral yakıtlar ve yağlar olduğunu görüyoruz. Başlıca ithal ürünlerimiz ise plastik ve mamulleri, organik kimyasallar, alüminyum ve mamulleri, mineral yakıtlar ve yağlar şeklindedir. Ülkemize gelen Suudi ziyaretçi sayısı, 2016 yılında 476.561 kişi olmuştur. Bu oran 2015 yılında ise 450.674 kişidir.
