Tevfik Fikret, 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren tanzimat edebiyatının ruhuyla yetişen ve bu ruhu Türk edebiyatına kazandırmaya çalışan, aydın, yenilikçi, değişimci ve çağdaş bir isimdir. 1867 ve 1915 yılları arasında yaşayan unutulmaz kişi; Türk şair, yayıncı ve öğretmen gibi unvanlara sahiptir. Osmanlı İmparatorluğu’nun dağılma sürecinde parlayan bir isim olan Tevfik Fikret başta Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere birçok kişiyi görüşleri ve idealist fikirleriyle etkilemeyi başarmıştır.
Mustafa Kemal Atatürk’ü bile aydın görüşü ve batılı anlayışı ile kendisine hayran bırakan, idol almasını sağlayan bir isim... Tevfik Fikret. Yaşamı, öğretileri, hayatı ve ileri görüşlülüğü sayesinde Türkiye Cumhuriyeti’nin batılılaşmasını sağlayan en öncü isimler arasında gelmektedir. Osmanlı İmparatorluğu’nun tam dağılmaya yüz tuttuğu döneme gençliği ve orta yaşları denk gelen Tevfik Fikret pek çok siyaset ve edebiyat insanını, idealleri, vazgeçmeyen tavrı ve devrimci kişiliği ile etkilemiştir.
[renkbox baslik="Mehmet Rauf Kimdir? Hayatı ve Eserleri" link="https://bilgihanem.com/mehmet-rauf-kimdir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2016/08/mehmet-rauf-kimdir-hayati-eserleri.jpg" renk="mavi" yenisekme="evet"][/renkbox]
Bir devrin kapanıp başka bir devrin açıldığı o yıllarda, bu tür önemli tarihi olayları yazan en usta isimlerden birisidir. Devirlere yön veren, yine kendi kalemi ve sözleridir. Sadece siyasi konularda değil, ülkesinin gelişmesine yönelik her konuda kalem oynatmış bir yazardır. Özellikle eğitim yönünün ağır basmasından dolayı kariyeri boyunca, pek çok çocuk şiirine ve hikayelerine yer vermiştir.
Tevfik Fikret Kimdir?
24 Aralık 1867’de İstanbul’da doğan ve 1915’de henüz 47 yaşındayken hayata gözlerini yuman, unutulmaz şair, lider ve öğretmendir. Asıl adı Mehmed Tevfik'tir. Henüz 12 yaşındayken kolera yüzünden kaybettiği annesi içinde, hayatı boyunca bir yara olarak kalmıştır. Arabistan’a sürgüne gönderilen babası ise 19 yıllık esaret hayatından hiç dönemeyerek, orada hayatını kaybetmiştir. Küçük kız kardeşi ile yalnız kalan Tevfik, anneannesinin yanında büyümüş sonrasında ise kendine rol model olarak öğretmenlerini almıştır.
Öğretmenleri sayesinde kendisini keşfeden Tevfik Fikret, tanzimat edebiyatı ile başlayan kariyerini Türk edebiyatı ile bitirmiştir. Türk edebiyatının gelişmesindeki en önemli isimlerden birisidir. Yahya Kemal ve Ahmet Haşim gibi pek çok isme hem eserleri, hem de yaşayış tarzı ile büyük örnek olmuştur.
Tevfik Fikret’in Hayatı
Hayatta her şeyin öğrenimle hal olabileceğini düşünen Tevfik Fikret, eğitim hayatına ilk olarak Mahmudiye Rüşdiyesi'nde başladı. Burada ilk öğrenimini tamamladıktan sonra şimdiki adı Galatasaray Lisesi olan Mektebi Sultan-i okulunda 11 yıl eğitim gördü ve burayı birincilikle tamamladı.
Bu lise onun hayatında bir dönüm noktası yaratmıştır. Hocaları arasında Recaizade Mahmut Ekrem ve Muallim Naci gibi isimlerin bulunduğu Galatasaray Lisesi, onu şiir ile tanıştıran ilk yer olmuştur. Özellikle Recaizade Mahmut Ekrem’in oldukça etkisinde kalan Tevfik Fikret ilk şiirini o yıllarda yazmıştır ve şiiri hocalarının desteği ile Tercüman-ı Hakikat’te yayınlanmıştır. İlk zamanlar “Nazmi” mahlasıyla yazan Fikret zaman içerisinde kendi adını kullanmaya başlamıştır.
Birçok görevde memurluk yapan Tevfik Fikret, Ticaret Mekteb-i Alisi’nde Fransızca ve hat dersleri verdi. Kuzeniyle bir evlilik yapan aydın isim 1914 yılında Mirsad adındaki derginin yaptığı şiir yarışmasına katıldı. Bu yarışmada birinci olunca adı edebiyat çevresinde hızla duyuldu. 1892 yılında kendi okuduğu okul olan Mekteb-i Sultani’ye Türkçe öğretmeni olarak atandı.
Her zaman devrimci ve batılı ruhu ile ön plana çıkan Fikret, 1894 yılında Malumat dergisini çıkaranların arasında yer aldı. Ertesi yıl hükümetin memur maaşlarında kesinti yapmasını protesto etmek için görevinden ayrıldı. 1896 yılında ise Servet-i Fünun Dergisi’nin Yazıişleri Müdürlüğü görevine getirildi. Dergi Tevfik Fikret’in çalıştığı dönemde Edebiyat-ı Cedide’nin yayın organı kimliğini kazandı.
Yine aynı sene bu kez de Robert Koleji’nde Türkçe öğretmeni olarak görev yapmaya başladı. Fikirleri ve attığı adımlar nedeniyle birkaç kez gözaltına alındı. Bu gelişmelerin etkisiyle bir süre sonra dergideki işinden ayrıldı. 1906 yılında Robert Koleji’nin hemen yanına yaptığı evine eşi ve oğluyla birlikte yerleşti.
Bundan iki yıl sonra İkinci Meşrutiyet ilan edilecekti. Tevfik Fikret bu akımın en ateşli ve en ses getiren savunucularından biri oldu. Bu dönemde Hüseyin Cahit Yalçın, Hüseyin Kasım Kadri gibi isimlerle birlikte Tahin adındaki gazetesini kurdu.
Bir süre sonra Mekteb-i Sultani’nin müdürlüğüne getirildi. Fakat bu kez de 31 Mart Olayı’nı protesto etmek için görevinden ayrıldı. Öğrencilerinin ısrarıyla görevine geri dönen Fikret, 8 ay daha çalıştıktan sonra bu kez de yeni Maarif Nazırı Emrullah Efendi ile anlaşamayınca, bir daha dönmemek üzere görevinden tamamen ayrıldı.
Küçük yaşlardan itibaren şiir yazmaya başlayan, başlarda Türk şairler olmak üzere daha sonra Fransız şairlerden etkilenen Tevfik Fikret, en küçük ayrıntıların bile göz ardı edilmediği ve üzerinde durulduğu, kendi özgü bir üslup yarattı. Fikret’in tarzı o dönemde tüm edebiyat ve şiir dünyası üzerinde etkili oldu. Toplumsal sorunlara ağırlık veren şiirlerinin yanında daha sıradan konuların işlendiği ve günlük konuşma diline yakın yazılmış şiirleri de bulunuyordu.
Kaynaklar oğlu Haluk’un, Tevfik Fikret’in şiirleri üzerinde büyük etkisi olduğunu belirtmektedir. Öyle ki, 1911 yılında yayınlanan şiir kitabı ola Haluk’un Defteri’nde yer alan şiirlerin, yazdıkları tüm eseler arasın en iyimser ve umutlu şiirler olduğu söylenmektedir.
Tevfik Fikret’in Eserleri
Hem günlük hem de biçimsel olarak kusursuza yakın şiirler yazmayı kendine hedef edinen Tevfik Fikret hayatı boyunca hep yeniliği benimsemiştir. Esas amacı her zaman yalnızca kendisini geçmek olmuştur. Bu nedenle o güne kadar kimsenin sahip olmadığı bir estetik zevke ve şiir tarzına sahip olan Fikret, sonraki yıllarda onlarca şairin eserlerinin mimarı haline gelmiştir.
Her zaman kendisi ile rekabet içerisinde olan Fikret, ayrıntılar üzerinde durarak ilerleyebileceğine inanmış ve bu nedenle tüm çalışmalarını büyük bir titizlilikle gerçekleştirmiştir. Bu hassas tavır, kendisine ait bir üslup oluşturmasına sebep olmuştur.
Şiirlerinde doğa ile iç içeymiş algısı yaratmak için, sanki sözlerini ağaçların üzerine yazarmış gibi bir uyum kurmuştur. Bu uyum tüm eserlerinde doğal metaforlar ile inanılmaz bir ahenk duyulmasına yol açmıştır. Konu bakımından öğretici eserler yazmasına rağmen, biçiminden ödün vermemiş, adeta sözlerini resmetmiştir. Bir resmin renkleri tonlarına göre ayırdığı gibi, sözleri vurguları ile bütünleşmiştir.
Oldukça karamsar eserleri olmasına rağmen oğlu Haluk’un etkisi ile özellikle gençleri bilgilendirmek ve yetiştirmek amaçlı, pek çok yol gösterici, iyimser şiirleri de bulunmaktadır. Hiç şüphesiz en önemli eserleri oğlu Haluk ile ilgili olan eserleridir. Haluk’un Defteri iyimserliği ile bilinmesine rağmen, Hasta Çocuk adlı eserinde adı geçen çocuk kendi oğlu Haluk’tan başkası değildir. Bu eser Servet-i Fünun kuşağının kafiye tercihi açısından ilk önemli örnektir.
[renkbox baslik="Abidin Dino Kimdir? Hayatı ve Eserleri" link="https://bilgihanem.com/abidin-dino-kimdir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2017/12/abidin-dino-kimdir-hayati-ve-eserleri.jpg" renk="yesil" yenisekme="hayir"][/renkbox]
Şiirlerindeki karamsarlık pek çok insan tarafından ustaca bulunmaktadır ve neredeyse hemen hemen hiç aşk şiiri yoktur. Bazı insanlar tarafından aşk şiiri denilerek kabul edilen, bazıları tarafından ise aşk şiiri değil denilerek reddedilen en önemli eseri Tesadüf’tür.
Eserleri yıllar boyunca uyak ve içerik bakımından tartışmalara sebep olmuştur. Özellikle Servet-i Fünun dergisinde basılan eserleri o dönemin insanları tarafından kafiye seçimi bakımından eleştirilmiştir. Diğer önemli eserlerinden bazıları şunlardır; Rübab-ı Şikeste, Tarih-i Kadim, Haluk'un Defteri, Şermin, Hasta Çocuk, Millet Şarkısı, Sis, Balıkçılar, Haluk'un Çocukluğu ve Bir İçim Su'dur.
