Trablusgarp Savaşı, henüz yeni bir devlet haline gelen İtalya’nın, İngiltere ve Fransa gibi diğer Avrupa ülkelerine özenerek kendisi için yeni sömürge kaynakları arayışına girmesi üzerine çıkmıştır. Trablusgarp günümüzde Libya adıyla bilinmektedir. Akdeniz’e kıyısı olan bir bölge olduğu için, denizden donanma ordusuyla gelen İtalyanlar için kolaylıkla ulaşılacak bir nokta olmuştur. O dönem yeterli donanma gücü bulunmayan Osmanlı topraklarına erişmesi hiç de zor olmamıştır.
Aslında İtalya, Trablusgarp’a saldırmadan önce Habeşistan’a saldırmış ancak o cephede yenilgiye uğrayıp amacına ulaşamamıştır. Bunun üzerine şu gerçeği anlamıştır; tek başına başka bir kıtada varlığınızı sürdüremezsiniz.
[renkbox baslik="Sakarya Meydan Muharebesi" link="https://bilgihanem.com/sakarya-meydan-muharebesi/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2014/12/sakarya-meydan-muharebesi-hakkinda-bilgiler.jpg" renk="kahve" yenisekme="evet"][/renkbox]
Bu olay üzerine diğer devletlerle iş birliğine girmeye çalışmış, yeni sömürge topraklarını araştırmış ve sonuçta Trablusgarp’ı ele geçirmeye karar vermiştir. Genel itibariyle Trablusgarp Savaşı’nın ortaya çıkması bu şekilde gerçekleşmiştir.
Trablusgarp Savaşı’nın Nedenleri (Sebepleri) Nelerdir?
Yukarıda anlattığımız olaylar dışında, Trablusgrap’ın İtalya tarafından hedef seçilmesinin en önemli sebeplerinden biri de konum itibariyle İtalya’ya yakın bir bölgede bulunmasıdır. Ayrıca savunmasız bir yer oluşu ve yeterli sayıda Osmanlı askerinin orada bulunmaması da, Trablusgarp’ı kolay bir lokma haline getirmiştir. Trablusgarp Osmanlı'nın Kuzey Afrika'da fethettiği yerler arasında devlete en çok bağlı olan eyaletti. Sanayi Devrimi'nin ardından endüstrileşme ve sömürgeleşme hız kazanmıştı. Büyük ülkeler gücün tamamen kendisinde olmasını istiyordu. İtalya'da Osmanlı'da kalan son toprağı olan Trablusgarp'ı almak istiyordu. Kuzey Afrika'da yer alan Trablusgarp o dönemde Osmanlı Devleti'ne aitti.
Trablusgarp Savaşı (1911-1912)
Habeşistan’ı ele geçirme mücadelesinde tek kaldığı için başarıya ulaşamayan İtalya, Trablusgarp’ı işgal ederken öncelikle yanına güçlü devletleri çekmiştir. Bu amaçla 1909 yılında Rusya ile bir iş birliği gerçekleştirmiş ve Racconigi Antlaşması’nı imzalamıştır. Bu antlaşmaya göre İtalya Rusların boğazı ele geçirmesine destek verecek; Rusya ise bunun karşılığında İtalya’nın Trablusgarp’a girmesini sağlayacaktı.
Ayrıca Trablusgarp halkını yanına çekmek isteyen İtalya; Trablusgarp halkına yeterli hizmet veremeyip o bölgeyi geliştirmediği için Osmanlı Devleti’ne bir ültimatom çekmiştir. Böylece topraklarını savunmaya çalışacak olan Trablusgarp halkının direncini kırmak istemiş ve onları kendi safına çekmeyi planlamıştır. Bununla birlikte, o bölgede yaşayan İtalyanlara Osmanlı’nın kötü davrandığını belirterek, dünya kamuoyunu kendi safına çekmeyi amaçlamıştır. Bunun üzerine Osmanlı Devleti, İtalya ile bir görüşme talebinde bulunmuştur. Fakat bu talebi görmezden gelen İtalya, derhal Osmanlı’ya karşı saldırıya geçmiştir.
Savaşın patlak vermesi üzerine, Mustafa Kemal “gazeteci” kılığına bürünerek bölgeye gitmiş ve halkı İtalya’ya karşı harekata geçirmeyi planlamıştır. Mustafa Kemal ve Trablusgarp halkı, savaş meydanında gerçekten büyük başarılar kazanmış ve Trablusgarp’ı İtalya’ya teslim etmemiştir. Ancak ne yazık ki Mustafa Kemal’in ve Trablusgarp halkının savaş meydanında verdiği mücadele, Osmanlı ve İtalya heyetleri anlaşma masasına oturduğu zaman görmezden gelinmiş ve İtalya savaş meydanında ele geçiremediği Trablusgarp’ı masada Uşi Antlaşması ile kazanmıştır.
Trablusgarp Savaşı'nın Sonuçları Nelerdir?
Mustafa Kemal komutasındaki Trablusgarp Halkı’ndan bu denli bir direniş beklemeyen İtalya, süre uzadıkça Trablusgarp’ı işgal etme ümidini yitirmişti. Savaş harcamalarından dolayı maddi krize giren İtalya, bu çatışmayı bir an önce bitirmek istiyordu. Bu sıralarda, Osmanlı’yı zor durumda bırakmak için savunmasız halde Ege’de bulunan 12 Adaları işgal etmişti. 12 Adalar’da hem asker hem de yeterli sayıda halkın bulunmaması, İtalya’nın elini kolunu sallayarak buraları işgal etmesine yol açmıştır.
Bu süreçte 1. Balkan Savaşı patlak vermiş, Osmanlı iyice zor duruma düşünce İtalyanların isteğini red edemeyerek masaya oturmuş ve Uşi Antlaşması’nı imzalamıştır. İşte bu anlaşmayla İtalya, savaş meydanında ele geçiremediği Trablusgarp’ı masa üzerinde ele geçirmiştir. Osmanlı Hükümeti’nin emriyle Türk ordusu, Trablusgarp’tan geri çekilmiştir.
Uşi Antlaşması (18 Ekim 1912)
Trablusgarp’ın İtalya’ya verilmesiyle, Osmanlı Devleti’nin Kuzey Afrika’daki varlığı tamamen sona ermiştir. 12 Adalar, Balkan Savaşı’ndan sonra geri alınmak şartıyla İtalya’ya verilmiş, ancak daha sonra geri alınamamıştır. İtalya ilerleyen yıllarda II. Dünya Savaşı’nın bitiminde 1947 yılında 12 Adalar’ı Yunanistan’a vermiştir. Günümüzde çok kullanılan bir yanlışı da burada düzeltmek isteriz, zannedildiği gibi 12 Adalar’ı Yunanlılara veren İsmet İnönü değil, İtalya’dır.
Ayrıca Trablusgarp’ın hazineye olan borcunu İtalya’nın ödemesine ve oradaki Müslüman halkın Osmanlı Halifesi’ne bağlı kalmasına karar verilmiştir. Bunun dışında İtalya, kapitülasyonları kaldırmak için uğraşan Osmanlı’ya yardım edeceğine dair söz vermiştir. Bu gelişmelerin sonrasında İtalya, Ege Denizi’ne yerleşerek Osmanlı’nın buradaki varlığını büyük ölçüde kırmıştır. Böylece Avrupa için kolay bir lokma haline dönüşmesine sebep olmuştur.
