Türkiye’nin Madenleri ve Çıkarıldıkları Yerler

Türkiye birçok konuda zengin bir coğrafyaya sahiptir. Bunlardan biri de madenciliktir. Türkiye madeni açıdan oldukça zengin bir konuma sahiptir, hatta bazı madenlerin varlığı bakımından dünyanın en önemli ülkeleri arasında yer almaktadır. Ancak bazı sebeplerden dolayı bazı madenlerin çıkarılması konusunda sıkıntı yaşamaktadır. Madenciliğin yapıldığı illerde genelde çıkarılan madenlerle ilgili iş kolu ve sanayi alanı oldukça gelişme göstermiştir.

Osmanlı Devleti zamanında 1815 yılında Bandırma’da bor, 1829 yılında Zonguldak’ta taş kömürü, 1848 yılında Bursa’da krom madenlerine rastlanmıştır. Cumhuriyet’in ilanından sonra ise Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü (1935 yılında) kurulmuştur. Bu kurumun açılmasıyla birlikte madencilik daha ciddi bir şekilde ele alınmaya başlanmıştır.

[renkbox baslik="Harita Nedir? Nasıl Oluşturulur? Çeşitleri, Elemanları ve Kullanım Alanları Nelerdir?
" link="https://bilgihanem.com/harita-nedir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2018/01/harita-nedir-cesitleri-ve-kullanim-alanlari-nelerdir.jpg" renk="yesil" yenisekme="evet"][/renkbox]

Ülkemiz jeolojik zamanlarının çeşitliliği ve farklı coğrafyaların özelliklerini taşıması sebebiyle çeşitli maden yataklarına sahiptir Bunlar arasında dünyadaki yeri açısından en zengin maden dünya rezervinin % 72’sini oluşturan bor mineralleridir.

Maden Nedir?

Maden en basit tanımıyla yer kabuğunda bulunan, ekonomik yönden değer taşıyan, mineral  ve fosillerdir. Bu madenler doğal bir şekilde, iç veya dış etkenler sebebiyle oluşur. Yer altından çıkarılan madenler tıp alanında, endüstride, sanayide, kimya sektöründe ve daha birçok alanda kullanılmaktadır. Ülkemizde en çok bor, linyit, krom, demir, bakır ve alüminyum gibi madenler çıkarılmaktadır. Türkiye'de yapılan çalışmalar, çok eski çağlardan bu yana maden yatakları yönünden zengin topraklara sahip olduğumuzu göstermektedir.

Madencilik Nedir?

Madencilik ise, az önce saydığımız bor, linyit, bakır ve demir gibi madenlerin, yer altından çıkarılıp işlenerek, ilgili alanlarda kullanılmasıdır. Madenciliği aslında bir bilim dalı olarak nitelendirebiliriz. Ekonomik açıdan değeri yüksek olan madenler, yerin çok altından, büyük çalışmalar neticesinde çıkarılır. Çıkarıldıktan sonra işlenir, projelendirilir ve kullanılmak üzere ilgili işletmelere yollanır. Bu işlemlerin hepsine birden madencilik denilmektedir. Madencilik ilk olarak Slovakya'da bir maden kuyusunun açılması sırasında uygulanmıştır. 1627 yılında burada karabarut denilen patlayıcı bir maden bulunmuş ve bir maden işletmesi kurularak, madenciliğin temelleri atılmıştır.

Türkiye’de Çıkarılan Madenler ve Çıkarıldıkları Yerler

Türkiye dünyadaki maden çeşitlerinden yarısından fazlasını bünyesinde bulundurmaktadır. Maden yatakları açısından çok zengin bir topraklara sahip olmamız bizim için çok büyük bir avantajdır. Ülkemizde bu kadar çok madenin çıkarılmasının sebebi ise farklı jeolojik zamanlarda meydana gelmesidir.

• Krom: Çok sağlam ve cila tutan bir maden olduğu için madeni eşya üretiminde sıkça kullanılmaktadır. Ayrıca paslanmayan ve dış ticarette en çok satışı olan madendir. Madeni eşya yapımı dışında çelik ürün üretiminde de kullanılır. Guleman, Milas, Fethiye, Dalaman, Denizli, Bursa, Aladağ’da çıkarılır ancak çıkarıldıkları yerde işlenmez. İşlenmek için Antalya ve Elazığ’da bulunan ferrokrom tesislerine ulaştırılır.
• Demir: Sanayi alanının en temel metali demirdir. Hemen her alanda kullanılan demir; Divriği, Çam dağı, Edremit, Torbalı, Simav, Bingöl ve Kahramanmaraş’ta çıkarılır. Demir denildiğinde akla ilk gelen bölge Doğu Anadolu Bölgesidir. Çıkarılan demir, Ereğli, Karabük ve İskenderun’daki fabrikalarda işlenir. Demir hakkında detaylı bilgi için tıklayın.
• Bakır: Çinko ve kurşun yataklarının bulunduğu yerlerde genellikle bakır madeni yatakları da bulunur. Bakır genel olarak elektrik sanayisinde kablo üretiminde kullanılır. Ayrıca mutfakta kullanılan malzemelerde de bakır sıkça kullanılan bir maddedir. Murgul, Ergani, Küre, Çayeli’nde çıkarılan bakır, yine Ergani, Murgul ve Samsun Karadeniz bakır işletme tesislerinde işlenerek piyasaya sürülür. Bakır hakkında detaylı bilgi için tıklayın.
• Boksit: Çok sık alanlarda kullanılan alüminyumun hammaddesi olan boksit, çok hafif bir madde olduğu için ev eşyası, otomobil ve hatta uçak yapımında da kullanılır. Seydişehir, Saimbeyli, Milas ve Akseki’de çıkarılmaktadır.
• Kömür: Kara elmas diye de bilinen kömür en önemli ve en çok bulunan yakıt kaynağıdır. Birçok çeşidi bulunan ve endüstri alanında da kullanılan kömür hakkında detaylı bilgi için tıklayın.
• Bor Mineralleri: Çeşitli birçok işleve sahip olan bor mineralleri, sanayide sayısız alanda kullanılır. Jet ve roketlerin yakıtlarında, deterjan üretiminde, elyaf ve kağıt sanayilerinde tercih edilmektedir. Türkiye bor rezervleri açısından, dünya üzerinde oldukça önemli bir yere sahiptir. Balıkesir’de birçok yerde, Bursa’da, Seyitgazi’de çıkarılan bor minerallerinin üretim miktarı, ithalattaki talebe bağlıdır. Bor madeni hakkında detaylı bilgi için tıklayın.
• Volfram: Uzay ve savaş ürünleri alanında sınırlı olarak kullanıldığı gibi bol miktarda da boya, elektrik sanayilerinde kullanılan çok kıymetli bir madendir. Türkiye’de yalnızca Bursa, Elazığ ve Malatya’da çıkarılmaktadır.
• Manganez: Demir madeninin içinde bulunan kükürt maddesinin yok edilmesi ve eldeki demirin, çelik olarak kullanılması amacıyla çıkarılır. Ereğli ve Borçka en çok çıkarıldıkları yerlerdir.
• Kükürt: Bağ alanlarında türeyen bakteri türlerinden kurtulmanın yolu kükürtlü bileşiklerden geçer. Dolayısıyla kükürt en çok bu alanda kullanılır ancak bunun dışında yapay gübre, tarım ilaçları, patlayıcı madde yapım aşamalarında da kullanılan bir maddedir. Isparta Keçiborlu, Kütahya Simav ve Sarayköy’de çıkartılır. Elde edilen kükürt işlenmek için Keçiborlu’daki kükürt işleme tesisinde toplanır ve buradan tekrar yayılır. Kükürt hakkında detaylı bilgi için tıklayın.
• Cıva: Madenler arasında doğada bulunan ve sıvı halde olan tek maden cıvadır. Tıp alanında, fotoğrafçılıkta, termometre üretiminde sık olarak kullanılır. İzmir’de Ödemiş ve Karaburun’da Konya’da, Niğde’de, Balıkesir’de çıkarılmaktadır.
• Zımpara Taşı: Mercek olarak kullanılan malzemelerin parlatılmasında, çıkarılan taşları ve madenleri cilalama aşamalarında sıkça kullanılan bir maddedir. Ayrıca çimento yapımında da kullanılmaktadır. Zımpara taşı; İzmir, Denizli, Manisa, Aydın ve Antalya’da çıkarılır.
• Fosfat: Çoğunlukla yapay gübre elde etmek amacıyla kullanılan madde; Mardin’de Mazıdağı’nda ve Kilis’te çıkarılmaktadır. Çıkarılan maden yine Mazıdağı fosfat işleme tesisinde işlenerek; buradan sanayi alanına ulaştırılmaktadır.
• Antimon: Genelde askeri malzeme yapımlarında kullanılır ve sık olarak cephane ve batarya üretiminde kullanıma uygundur. Hazırlanması için kurşunla karıştırılması gerekir. Kütahya’da Simav ve Gediz’de, Ankara’da, Bilecik’te, İzmir’de çıkarılır.
• Uranyum: Türkiye’de yalnızca Aydın ve Giresun’da çıkarılır.
• Mermer: Afyon ismi ile bütünlemiş olan mermer genel olarak yapılarda kullanılan bir malzemedir. En çok Afyon bölgesinde çıkarılsa da aynı zamanda; Bilecik, Gemlik ve Bandırma’da da çıkarılır.
• Çinko: Çinko kullanım alanı oldukça geniş bir madendir. Günlük hayatta birçok yerde karşımıza çıkan çinko, en çok da pillerin kaplamasında kullanılmaktadır. Çinko hakkında detaylı bilgi için tıklayın.
• Kurşun: Kurşun da günlük hayatta fazlasıyla kullanılan bir madendir. Yüksek ısı karşısında kolayca eriyip şekil alabilen kurşun, çok eski çağlardan bu yana insanlar tarafından kullanılmaktadır. Kurşun hakkında detaylı bilgi için tıklayın.