Uluslararası Para Fonu (IMF) Nedir? Kuruluşu, Amacı ve Görevleri Nelerdir?

Parasal konularda küresel işbirliğini artmak gibi önemli görevlere sahip olan Uluslararası Para Fonu (IMF), 187 üye devletin oluşturduğu bir organizasyondur. Kökenleri, ülkelerin para birimlerinin birbirine dönüşümünde yaşanan sorunların çözülmesi amacıyla yapılan Bretton Woods anlaşmasına dayanmaktadır. Resmi olarak ortaya çıkışı ise 1945 yılının Aralık ayında, 29 üyesi tarafından anlaşma maddelerinin imzalanması ile olmuştur.

140'ı aşkın ülkeden gelen personeli ile IMF, büyük ölçüde küresel ekonomideki göreli büyüklüklerine dayanan bir kota sistemi yolu ile üyelerini temsil etmektedir. Birleşmiş Milletler'in uzmanlaşmış kurumlarından birisidir. Aynı zamanda kendi tüzüğü, yönetim yapısı ve mali kaynakları bulunmaktadır. Kendisinden ilk borç alan ülke ise Fransa olmuştur. Üye sayısı ise Afrika'nın bağımsızlığını ilan edip üyelik başvurusu yapması ile artmıştır.

[renkbox baslik="Amerikan Doları Hakkında Bilgiler" link="https://bilgihanem.com/abd-para-birimi-amerikan-dolari/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2018/05/abd-para-birimi-dolar-hakkinda-bilgiler.jpg" renk="kirmizi" yenisekme="evet"][/renkbox]

IMF'nin en temel misyonu, üç yolla uluslararası sistemde istikrarın sağlanmasına yardım etmektir. Bu yollar; küresel ekonomiyi ve üye ülkelerin ekonomilerini izlemek, ödemeler dengesinde zorluk yaşayan ülkelere borç vermek, üyelere pratik yardımlar sunmaktır. Zaten ekonomik açıdan zora düşen ülkelerin IMF'ye başvuru yapıp yapmayacağı hemen merak edilir duruma gelmektedir. Örneğin; ülkemizin ABD ile yaşadığı gerginlik sonrasında başvuru yapacağı söylentileri çıkmış; ama Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından yalanlanmıştır.

Uluslararası Para Fonu (IMF) Nedir?

Uluslararası para fonu, uluslararası mali sisteminin düzenli işlemesini sağlayan önemli bir kuruluştur. Uluslararası alanda International Monetary Fund olarak bilinir. IMF şeklinde kısaltılarak gösterilir. IMF, ihtiyacı olan ve zor durumun son sınırında olan ülkelere kredi verir. Ancak bu her ülkeye kredi vereceği anlamına gelmez.

IMF’nin işleyişi; IMF’ye üye olan ülkeler için kota belirlemektir. Bu kotayı belirlerken ülkelerin yurt içi hasılası ve dış ticaretteki hacmi temel olarak alınır. Genel olarak parayla ilgisi olan bir anlamı olduğunu da az çok çıkartmak mümkün. Çünkü genellikle borç alınmasıyla ya da IMF’ye olan borçların kapatılmasıyla ilgili haberlerde karşınıza çıkmıştır. IMF, International Monetary Fund olarak açılımı yapılan, uluslararası para fonunun İngilizce kısaltmasıdır. Birçok ülke IMF’den kredi almak ister çünkü bu durum diğer ülkelerin gözünde de güvenilirlik bakımından bir puan önde olması anlamına gelir.

IMF’den kredi alan ülke borç verilebilir konumuna gelmiş güvenilir bir ülkedir. Ancak IMF’den borç almak öyle her an yapılabilecek bir uygulama değildir. Ülkenin ödemede zorluk çektiği birçok ödeme bilançosu olması gerekir. Ülke son derece zor durumdayken IMF’den borç isteyebilir. Ayrıca ülkenin borcunu geri ödeyebilecek kapasitede olması önemlidir. IMF kendini garantiye almadan ülkelere borç veremez.

Uluslararası Para Fonu'nun Kuruluşu

IMF, 1945 yılında ABD’de kurulmuştur. Bretton Woods kasabasında kurulan IMF, 1947 yılında gerçek anlamda çalışmaya başlamıştır. Kuruluşunun amacı, uluslararası piyasada para işleyişini bir sisteme sokmak, belli bir düzen içinde ilerlemesini sağlamaktır. Ayrıca çeşitli şartlarla ihtiyacı olan ülkelere borç verir.

Kuruluşunun, uluslararası alanlardaki ticaret, döviz ve parayla ilgili tüm konularda önemli olduğunu ve gerekli olduğunu belirtmek gerekir. Ayrıca bilinenin aksine IMF’nin verdiği krediler çok yüksek miktarlarda değildir ama yine de ülkeler IMF’den borç almak konusuna çok önem verirler. IMF’den kredi almak uluslararası arenada kredi notu kazanmak gibi bir durumdur ve ülkelerin diğer ülkelerden borç alabilmesi bakımından önemlidir.

IMF; 1944 yılının Temmuz ayında, Amerika'nın New Hampshire Eyaleti'nin Bretton Woods isimli kasabasında gerçekleşen Birleşmiş Milletler toplantısında kurulmuştur. Bu toplantı, ülkelerin birbiri ile ticari ilişkilerinin artması ile başlayan para birimi dönüştürülebilirliği konusunda yaşanan sorunların çözülmesi için yapılmıştır. Bu toplantıda 1930'larda yaşanan Büyük Bunalım'a katkıda bulunan rekabetçi devalüasyonların yarattığı kısır döngünün tekrarını önleyecek bir ekonomik işbirliği çerçevesi inşa etmek için kurulmuştur.

Organizasyonun resmi olarak ortaya çıkması ise 1945 yılının Aralık ayında gerçekleşmiştir. 29 üyesi tarafından anlaşma maddelerinin imzalanmasıyla birlikte oluşmuştur. 1 Mart 1947 yılında ise fiilen faaliyete geçmiştir. Kurulmasının üzerinden birkaç ay geçtikten sonra Fransa, IMF'den borç alan ilk ülke olmuştur. Kuruluşun üye sayısı ise 1950'li yılların sonlarında ve 1960'larda birçok Afrika ülkesinin bağımsızlığını ilan edip, üyelik başvurusunda bulunması ile artmıştır.

IMF'nin evrensel bir kurum haline gelmesi ise 1989 yılında Berlin Duvarı'nın yıkılması ve 1991 yılında Sovyetler Birliği'nin dağılması ile olmuştur. Günümüzde ise 200'e yakın üye ülke bulunmaktadır. Uluslararası parasal işbirliğini artırma hedefi bulunan IMF'nin, mali istikrarı güvence altına almak ve dünya genelinde yoksulluğu azaltmak gibi amaçları da vardır. Aynı zamanda yüksek istihdam oranları ve sürdürülebilir büyümeyi desteklemek de hedefleri arasındadır.

Uluslararası Para Fonu’nun Görevleri Nelerdir?

• Uluslararası mali düzenleri sağlamak için ödeme bilançosu açığı olan ülkelere kısa vadeli ve uzun vadeli kredi imkanı vermek.
• Ülkelerin resmi kurumlara veya ticari bankalara borçlarını ödeyemediği durumlarda taraflar arasında ara buluculuk yapmak.
• Ülkelerin kur politikalarını dikkatle takip etmek ve gözetlemek.
• Ülkeleri dış ticaret politikalarını uygularken çeşitli yöntemlere özendirmek ve dış ticaretin artmasını sağlamak.
• Ülkelerin ihtiyaç duyduğu teknik yardımları sağlamak.
• Ekonomik trend analizlerine ve ülke temelindeki deneyimlere dayanarak hükümetlerle merkez bankalarına tavsiyelerde bulunmak.
• Küresel, bölgesel ve bireysel ekonomilerle piyasaların izlenmesine dayanarak araştırmalar, istatistikler, tahminler ve analizler üretmek.

Uluslararası Para Fonu Kredisi Almak için Gerekli Şartlar Nelerdir?

IMF kredileri temel şartlılık ilkesine diğer bir deyişle performans kıstasına dayanır. IMF kredi isteyen ülkelerden bazı şartları yerine getirmesini ister. Bu şartlar:

• Ülkenin kamu giderlerini kısıtlayacak önlemler alması gerekir.
• Ülke gelen vergilerin artış göstermesi için çeşitli uygulamalar sağlamalıdır.
• Paraya olan talepte azalma olması sağlanmalıdır.
• Ülkeye ait para biriminin değerinin düşürülmesi sağlanmalıdır.

Üye ülke, ödemeler dengesi ihtiyacına sahipse IMF'den mali yardım talep edebilir. Yani ileriye yönelik yeterli bir rezerv tamponunu muhafaza ederken net uluslararası ödemelerini karşılamak için uygun koşullarda yeterli finansman bulamıyorsa üyesi olduğu IMF'nin yardımını alabilir.

Alınan bu borç, ülkenin ödemeler dengesini düzeltmesi ve güçlü ekonomik büyüme için gerekli koşulları yeniden tesis etmek için yapmak zorunda olduğu yenilik ve politikalara uyumu kolaylaştıran bir tampon görevi görmektedir. Borç verme araçları ise;

• Stand-by düzenlemeleri; IMF'nin ödemeler dengesi sorunları yaşayan yükselen pazar ülkelerine yönelik başlıca borçlanma aracı olarak bilinir.
• Genişletilmiş fon kolaylığı; ülkelerin düzeltilmesi daha uzun sürebilecek yapısal sorunlardan kaynaklanan ödemeler dengesi zorluklarını ele almasına yardımcı olduğu aracıdır.
• Esnek ve İhtiyati Kredi Hattı; güçlü temellere ve sağlam politikalara sahip olan, ödemeler dengesinde yakın bir baskı altında olmayan ülkeler için kullanılan araçlardır.
• Düşük gelirli ülkelere borç verme; ödemeler dengesi sorununun mahiyetine bağlı olarak değişen çeşitli kredilerdir. İmtiyazlı finansman koşullarının sunulduğu bu düzenlemelerde, faiz oranı halihazırda yüzde sıfırdır.

Uluslararası Para Fonu'nun Amaçları Nelerdir?

• Uluslararası ticaretin dengeli şekilde gelişimine ve üye olan devletlerin en yüksek büyüme hızına ulaşmalarına imkan sağlamak.
• Ödemeler sırasında oluşabilecek güçlüklerin dengesini kurmak ve çözümde yardımcı olmak.
• Dış ticaret uygulamalarında önemli olan döviz kontrolünü sağlamak.
• Milli para birimlerinin dolar ve altın türünden olan değerini tespit etmek ve fon tarafından tescil edilmesini sağlamak.
• Üye olan ülkelerin, altın mukabilinde döviz alabilmeleri ve satabilmeleri, ülkelerin altın satmaları gibi konuları değerlendirmek.

[renkbox baslik="Banka Nedir? Nasıl Kurulur ve İşlemleri Nelerdir?" link="https://bilgihanem.com/banka-nedir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2016/02/banka-nedir-nasil-kurulmus-islemleri-nelerdir.jpg" renk="kahve" yenisekme="hayir"][/renkbox]

IMF'nin Kaynakları Nelerdir?

Uluslararası Para Fonu'nun kaynakları, ülkelerin üye olduklarında ödedikleri sermaye taahhütleri yani kotalardan gelmektedir. Bu kotalar, her bir üye ülkenin ekonomisinin büyüklüğünü yansıtmaktadır. Ayrıca kotalar, her bir üyenin sahip olduğu eşit birim oy sayısı ile birlikte ülkelerin oy gücünü belirlemektedir.

Kaynaklardan birisi de IMF'nin iki devamlı çok taraflı borçlanma düzenlemesine sahip olmasıdır. Bunlar; Genişletilmiş Yeni Borçlanma Düzenlemeleri (NAB) ve Genel Borçlanma Düzenlemeleri'dir (GAB). Halihazırda bu kapsamdaki toplam borçlanma kapasitesi 367,5 milyar SDR (Special Drawing Rights – Özel Çekme Hakları) yani yaklaşık olarak 580 milyar dolardır.

IMF'nin altın kaynakları ise 90,5 milyon troy onstur. Yani 2814,1 metrik ton büyüklükte ve yaklaşık 145 milyar dolar değerindedir. Bu altın miktarı ile dünyanın en büyük üçüncü resmi altın rezervinin sahibidir.