Hz. Muhammed (SAV)’in soyundan gelmesi ve veli özelliğinin olmasından dolayı, geçmiş tarihte yaşamış önemli isimlerden biri olan Şeyh Hamid-i Veli, maddi ve manevi anlamdaki işlerini belirli bir kaideye koymuş biridir. Özellikle ahiret sevdasını dünya işlerinden ayrı tuttuğu namı ile günümüze kadar ulaşmış isimler arasındadır.
Somuncu Baba lakabıyla da bilinen Şeyh Hamid-i Veli, yaşadığı dönemde çok genç yaşlarda kendini ilim öğrenirken bulmuş ve bu özelliği ile de dönemin ileri gelen alimleri tarafından pek çok iltifata layık görülmüştür.
[renkbox baslik="Evliya Çelebi Kimdir? Hayatı ve Eserleri" link="https://bilgihanem.com/evliya-celebi-kimdir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2017/02/evliya-celebi-kisaca-hayati.png" renk="kahve" yenisekme="evet"][/renkbox]
Aynı zamanda yaşadığı dönemin Osmanlı Devleti zamanına denk gelmesi de, o dönemde kaleme alınmış birçok eserde Şeyh Hamid-i Veli adının geçmesine vesile olmuştur. Kendisi gibi önemli bir ilim adamı olan Şemseddin Hasan’ın oğlu olan Şeyh Hamid-i Veli, ahiret ve dünyevi için yaptığı işleri genel olarak gizli yapmaya çalışması ile bilinirdi.
Somuncu Baba (Şeyh Hamid-i Veli) Kimdir?
Dünyaya gözlerini 1331 yılında, Kayseri ilinin Akçakaya ilçesinde açan Somuncu Baba Hazretleri, ilme olan merakı nedeniyle çok küçük yaşlarda, ilk ilmi eğitimini babasından almıştır. Bundan dolayı babasının birçok övgüsüne mazhar olmuş ve bu durum Şeyh Hamid-i Veli’nin daha çok ilim aşkıyla yanmasına neden olmuştur. İlmini daha resmi merkezlerde devam ettirmek için, o dönemde ilmin merkezi sayılan Şam ve Erbil’e gitmiştir. Buralarda gerekli din eğitimini tamamladıktan sonra, tekrardan Anadolu’ya dönüş gerçekleştiren Somuncu Baba, Bursa’ya yerleşmeyi tercih etmiştir.
Somuncu Baba'nın Hayatı
İlim öğrenimini bitirdikten sonra Bursa’ya yerleşen ve burada kendine özel çilehane inşa eden Somuncu Baba, kendi elleri ile yaptığı çilehanesinde uzun süre inzivaya çekilmiştir. Kendisinin çilehanesinde geçirdiği süre içinde manevi anlamda istediği boyuta ulaştığını düşündüğünde, çilehanesinin hemen yanında bir fırın inşa etmiş ve burada insanlara somun ekmek pişirmiş ve sunmuştur. Zamanının büyük bölümünü insanlara somun ekmek yapıp dağıttığı için, bölge halkı tarafından zamanla Somuncu Baba lakabıyla anılmaya başlanmıştır. Ayrıca; Hamid-i Kayseri, Seyh Hamid-i Veli, Hamid-i Aksarayi, Somuncu Koca ve Ekmekçi Koca bilinen diğer isimleridir. Sahip olduğu hikmet ve alametlerini halkan gizli tutmaya özen gösterse de bu konuda başarılı olamamış ve Bursa Ulu Camii açılışı sırasındaki hutbe okuyuşu ile dönemin ileri gelenlerinden Yıldırım Bayezid Han’ın ilgisini ve övgüsünü kazanmayı başarmıştır.
Okuduğu bu hutbenin ardından namı giderek Bursa ilinde yayılmaya başlamıştır. Bu durumdan dolayı yanında yer alan öğrencisiyle birlikte Bursa ilini terk etmiş ve bir süre Adana'nın Ceyhan Nehri yakınlarda bir köyde yaşamıştır. Ardından hac vazifesini yerine getiren Somuncu baba, dönüşte Aksaray'a yerleşmiştir. Yine burada kaldığı süre boyunca ilim dünyasına pek çok öğrenci yetiştiren Şeyh Hamid-i Veli, 1412 yılında vefat etmiş ve Aksaray’da yer alan türbesine kendisinin yetiştirdiği ve öğrencisi olan Hacı Bayram-ı Veli tarafından cenaze namazı kıldırılmış ve defnedilmiştir. Ancak Somuncu Baba'nın türbesinin yeri hakkında çeşitli tartışmalar bulunmaktadır. Kimisi Aksaray'da olduğunu söylerken, kimisi Malatya'nın Darende ilçesinde olduğunu savunmaktadır.
Somuncu Baba'nın Eserleri
Çocukluk yaşlardan itibaren ilim alanında kendini yetiştirmiş ve pek çok talebede yetiştirmiş olmasına karşın bu alanda çok az sayıda eser bırakmıştır. Şerh-i Hadis-i Erba'in ve Zikir Risalesi Şeyh Hamid-i Veli’nin önemli eserleri arasında yer alırken, Silah’ul Müridin eseri de geride bıraktığı önemli eserlerinden biridir. Bursa ve İstanbul illerinde yaşadığı dönemlerde pek çok talebe yetiştirmiş olan Somuncu Baba’nın en önemli öğrencilerinden biri Hacı Bayram-ı Veli’dir. Ayrıca Molla Fenari ve Şeyh Bedrettin de Somuncu Baba'nın yetiştirdiği öğrencileri arasındadır. Talebeleri de kendisi kadar ünlü olan Şeyh Hamid-i Veli’nin öğrencileri arasında ayrıca, Şeyh Şücaüddin Karamani, Şeyh Muzaffer Larendevi, Yusuf Hakiki ve Halil Taybi gibi isimler de yer almaktadır. Yusuf Hakiki ve Halil Taybi, Somuncu Baba'nın öz oğullarıdır.
Somuncu Baba Hazretleri ile ilgili iki belge ye göre Kabri şerifleri Malatya Darende de bulunmaktadır.
1260/1844 tarihli temettuat tahrir kayıtlarına göre¸ Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri Darende’de medfundur. O tarihte şeyhlerden müteşekkil otuz altı haneden ibaret sahihü’n-neseb evladı da burada ikamet etmektedir. Padişah emri ile vergiden de muaf tutulmuşlardır.
1102/1609 tarihli bir tevcihatta¸ Şeyh Hamid-i Veli soyundan olup Şeyh Hamid-i Veli Camii’nde görev yapan bir imam¸ bir müezzin ve bir çerağdarın tayini bildirilmektedir. Tarih boyunca¸ Şeyh Hamid-i Veli Camii’ndeki görevliler Somuncu Baba Hazretleri’nin neseb-i âlîsinden olmuştur. Hatta cami haziresinde neseb-i âlîsinden büyük zâtlar medfundur.