Alkoller Hakkında Bilgi; Genel Özellikleri ve Çeşitleri

Alkoller, hidrokarbonlardaki hidrojenin –OH kökünün bağ kurması ile oluşan bileşiklerdir. Alkol bileşiğinin formülü genel olarak R – OH’ tır. Yanıcı ve tepkimeye giren bir madde olan alkol, Arapça kökenli bir kelimedir. Arapçada kuhl, kohl veya kohol kelimelerinden türetilmiştir.

Eski zamanlarda çok ince toz anlamında kullanılan bu kelime günümüzde –OH grubu içeren alifatik hidrokarbon türevleri için kullanılmaktadır. Alifatik karbonların merkezi sinir sistemi üzerindeki toksik etkisi uyuşturma şeklindedir. Bu etki alkolün molekül ağırlığının artmasıyla doğru orantılı olarak artmaktadır. Alkoller yapı olarak çok karmaşık bileşikler değildir.

[renkbox baslik="Arsenik Nedir? Özellikleri, Kullanım Alanları ve Çıkarıldığı Yerler" link="https://bilgihanem.com/arsenik-nedir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2017/05/arsenik-hakkinda-bilgi.jpg" renk="siyah" yenisekme="evet"][/renkbox]

Yapısında bulunan –OH yani hidroksil grubunun sayısına ve yerine göre alkoller farklı tip ve isim almaktadırlar. Alkollerin kimya sektöründeki yeri çok önemlidir. Günlük hayatta birçok alanda kullanılan ilaçlar, antifrizler, kolonyalar, yakıtlar, vernikler gibi kimyasal maddeler üretilirken alkole ihtiyaç duyulmaktadır.

Alkollerin Genel Özellikleri

Alkollerin özellikleri genel hatlarıyla fiziksel ve kimyasal özellikler olmak üzere iki sınıfta incelenmektedir;

Fiziksel Özellikleri; Alkoller sudan hafiftirler ve su ile her oranda karışabilirler. Küçük mol kütleli olanları genelde özgün bir kokuya sahiptir. Molekül kütleleri arttıkça kaynama noktaları yükselen alkollerin suda çözünme miktarları da aynı oranda azalmaktadır. Alkoller genellikle renksiz sıvı veya katıdırlar.

Kimyasal Özellikleri; Alkoller nötr bileşiklerdir, suda iyonlaşmazlar. Alkali metallerle reaksiyona girdikleri zaman asit gibi davranan alkoller, kuvvetli asitlerle reaksiyona girdikleri zaman ise baz görevi görürler. Alkol türleri içerisinde tersiyer alkoller en fazla bazik özellik gösteren alkoldür. Alkoller diğer bileşiklerle yer değiştirme, katılma, ayrılma, oksidasyon – redüksiyon yani yükseltgenme – ingirgenme reaksiyonu verirler.

Alkollerin Çeşitleri

Alkoller, molekülünün içinde bulunan -OH sayısına göre kendi aralarında ikiye ayrılırlar. Bunlar mono alkoller ve poli alkollerdir.

Mono Alkoller

Mono alkoller bileşik yapısında bir tane -OH barındıran alkol bileşiklerindendir. Kendi aralarında 3’e ayrılırlar.

• Primer(Birincil) Alkol: -OH grubunda iki tane hidrojen bulunuyorsa; bu alkol primerdir denilebilir. Primer alkolün diğer adı birincil alkoldür.
• Sekonder(İkincil) Alkol: -OH grubunda bir tane hidrojen bulunuyorsa; alkol sekonder alkoldür. İkincil alkol olarak da bilinir.
• Tersiyer (Üçüncül) Alkol: -OH grubunda hidrojen yoksa bu alkol için tersiyer alkol denilebilir. Üçüncül alkol olarak bilinir.

Poli Alkoller

Alkolün yapısında iki veya daha fazla -OH grubu bulunuyorsa; bu alkol poli alkol bileşiğidir.

• Etandiol Propantriol: Glikol ya da gliserin olarak bilinir. Örneğin; metanol (metil alkol), etanol (etil alkol).

Alkolün Elde Edilmesi, Alkol Nasıl Elde Edilir?

• Alken maddelerine H2O ilave edilmesi ile alkol elde edilir.
• Alkil halojenürlerin, seyreltilmiş NaOH ya da KOH çözeltisi ile beraber ısıtılmasından alkol elde edilir.
• Karboksilli, keton ve aldehit asitlerinin indirgenmesi yoluyla alkoller elde edilir. Yapılan bu reaksiyonlar tek yönlü değil çift yönlü olarak oluşurlar.
• Grignard bileşiği yöntemi kullanılarak alkoller elde edilir.
• Aldehit + R – MgX bileşiğinden sekonder alkol,
• Keton + R – Mg – X bileşiğinden tersiyer alkol,
• Formaldehit + R – MgX bileşiğinden primer alkol elde edilir.

Alkol Çeşitlerinin Reaksiyonları Nelerdir?

• Bütün alkoller K, Na gibi birçok alkali metalle reaksiyona girebilir. Reaksiyon sonucunda H2 ortaya çıkar.
• Eldeki iki mol mono alkol çeşidinden, 1 mol kadar H2O çıkartılırsa 1 mol eter elde etmiş olursunuz.
• Alkol yanma reaksiyonu olan bir bileşiktir.
• 1 mol alkol içinden, 1 mol su çıkartılırsa alken maddeler elde edilebilir.

Eter Nedir?

Alkol denildiği zaman eterin ne olduğu konusuna da değinilmesi gereklidir. Eterler ve alkoller benzer özelliklere sahip olmakla beraber; tam zıttı özellikleri de içerirler. Eter iki adet alkil grubun bir oksijen ile birleşmesi ile elde edilen bileşiklerin genel adıdır. Formül olarak genellikle CnH2n + O2 şeklindedir ve bu formül R – O – R olarak gösterilir. Eterler kendi aralarında ikiye ayrılır. Bunlar; basit eterler ve karışık eterlerdir.

• Basit Eterler: Alkil gruplarının ikisi de aynı olan eter çeşitleridir. Örneğin; R1 – O – R1
• Karışık Eterler: Alkil grupları basit eterlerden farklı olarak birbirlerinden farklıdır. Örneğin; R1 – O – R2. Karışık eterlerin adlandırılması esnasında alkil grubunun adı verildikten sonra eter kelimesi sona eklenir. Örneğin; Di metil eter metil etil eter ve etil propil eter gibi.

Alkol ve Eter Maddelerinin Karşılaştırılması

Alkol ve eterlerin ortak ve birbirinden ayrılan özellikleri şu şekildedir;

1. Alkol maddesinin molekülleri arasında hidrojen bağlılığı bulunur. Eterlerde ise moleküller arasında van der waals etkileşimi ile beraber dipol etkileşimi bulunur.
2. Alkol maddesi suda çözünür ve elde edilen çözeltiler elektrik iletimini sağlamaz. Eterler ise koku içeren polar çözücü maddelerdendir.
3. Alkoller ve eterler, homolog bir sıra oluşturabilirler.
4. Mono alkoller ve eşit karbonlu eterler yapı izomeridirler. Eterler ise bileşiklerin kararlı olan türlerindendir. Kolaylıkla tepkimeye girmezler.
5. Alkolde, eterde yakılabilen maddelerdendir.