Bor Nedir? Kullanım Alanları ve Türkiye’de Bor Madeni Çıkarılan Yerler

Bor elementi dünya üzerinde sadece bazı bölgelerde yoğun olarak bulunmaktadır. Bunun dışında gelen dağılımına baktığımızda çok fazla bulunan bir maden olduğu söylenemez. Elemental olan bor, doğal olarak bulunmamaktadır. Endüstri alanında saf bor güçlükle elde edilmektedir. Bor bileşikleri genellikle çamaşır tozlarında beyazlatıcı etkisiyle ve cam sanayinde kullanılmaktadır. Biyoloji alanında boratlar, sofra tuzu derecesinde toksiktir ve etkilerini memeliler üzerinde gösterir.

Ancak etkiler eklem bacaklı canlılarda daha belirgin olarak görülmektedir. Bordan elde edilen boraks ve borik asit, nükleer alanda, savunma sanayilerinde, hava taşıtları yakıtlarının üretiminde, kâğıt ve elyaf sanayiinde kullanılmaktadır. Dünyanın en zengin bor yatakları, Türkiye’de bulunmaktadır.

[renkbox baslik="Ponza (Topuk) Taşı Nedir? Nasıl Kullanılır? Ne İşe Yarar?" link="https://bilgihanem.com/ponza-topuk-tasi-nedir-nasil-kullanilir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2017/05/ponza-tasi-nedir-nasil-kullanilir.jpg" renk="mavi" yenisekme="evet"][/renkbox]

Özellikle Karadeniz Bölgesi’nin belli alanlarında ve iç bölgenin batı kısımlarında bol miktarda çıkarılır. Bor yataklarının zenginliği bakımından ülkemizden sonra gelen ülke Amerika’dır. Türkiye’de doğal olarak çıkartılmasının dışında üretimi de yapılmaktadır.

Bor Nedir?

Bor sembolü B olan ve 5 atom numarasına sahip yarı metal bir kimyasal elementtir. Element hali doğada doğal olarak bulunmaz. Endüstriyel alanda zor şekilde elde edilir. Günlük hayatta birçok kullanım alanına sahiptir. Türkiye’de bor bol miktarda elde edilmektedir.

Borun Kullanım Alanları Nelerdir?

Sanayi alanında sayısız biçimde kullanılmaktadır. Bor minerallerinden elde edilen boraks ve borak asit gibi ürünler çeşitli alanlarda kullanılmaktadır.

• Savunma Sanayiinde Kullanımı: Tank zırhlarında ve kurşun geçirmeyen yeleklerin üretiminde kullanılmaktadır. Boron Carbide bileşeninin sertlik skalasına bakıldığında 9,5’luk bir dereceye sahiptir. Elmas taşından sonra en sert malzemelerden biri kabul edilir.
• Cam Sanayiinde Kullanımı: Sade bor, şişe camında ve pencere camında nadir olarak kullanılmaktadır. Bunun dışında özel cam üretimlerinde borik asit vazgeçilmezdir. Isı izolasyonunun gerek olduğu camlara da bor ilave edilmektedir.
• Optik Cam Elyafında Kullanımı: Optik camlarda kullanılan bor, ışık fotonlarının etkili biçimde transferini mümkün kılar. Elyaf sanayinde üretilen yeni elyaf sayesinde 140 milyon kadar baytı, 27 km uzağa çekebilmektedir.
• Seramik Sanayiinde Kullanımı: Seramik sanayiinde emaye ürünlerin viskozitesini azaltan aynı zamanda da doygunlaşma ısısını düşüren borik asit kullanılır. 1997 yılında seramik endüstrisinde borat tüketimi 69.000 civarında olmuştur. Seramiğin çizilmesini önlemektedir.
• Temizlik Ürünleri Sanayiinde Kullanımı: Deterjan ve sabun gibi temizlik maddelerinde mikropları öldürücü madde olarak ve suyu yumuşatıcı etkisi nedeniyle kullanılmaktadır. Ayrıca beyazlatıcı etkili deterjanlarda da bor bulunur.
• Tarım Alanında Kullanımı: Bor mineralleri, bitki örtüsünde gelişmeyi sağlamasından dolayı ya da aksine gelişmeyi önlemek için kullanılır. Değişik ölçülerde çeşitli bitkilerin temel besin maddesi olabilir. Bor eksikliği olan bitkiler, üzüm, zeytin, pamuk ve tütündür. Böyle durumlarda içeriğinde boraks içeren gübreler kullanılmaktadır. Bor, çeşitli bileşiklerle beraber otların temizlenmesi için ya da toprağın steril hale getirilmesi için de kullanılmaktadır.
• Atık Temizlemede Kullanımı: Atık su içerisindeki cıva, gümüş, kurşun gibi çeşitli ağır metallerin sudan uzaklaştırılması için kullanılmaktadır.
• Yakıt Üretiminde Kullanımı: Sodyum tetraborat bileşimi, yakıtlarda katkı maddesi olarak kullanılır. Yıllar önce Amerika’da uçak yakıtı olarak kullanılmıştır.
• Sağlık Alanında Kullanımı: BNCT isimli borlu madde, kanser tedavilerinde kullanılır. Beyin kanserleri başta olmak üzere, çeşitli birçok kanserin tedavisinde hasta hücrelerin seçilmesini ve imha edilmesini sağlamaktadır. Normalde sağlıklı insanlarda belli düzeyde bor bulunmaktadır. Hatta kimi ülkelerde tablet şeklinde satışa sunulmuştur.

Türkiye’de Bor Çıkarılan Yerler

Dünyanın en zengin boraks madenleri, Türkiye’de bulunmaktadır. Türkiye’nin orta ve batı bölgelerinde, Eskişehir Seyitgazi’de, Kütahya’da, Balıkesir Sultançayırı ve Bigadiç’te çıkarılmaktadır. Ülkemizde büyük oranda boraks üretimi 1968 yılında Bandırma’da yapılmıştır. Boraks üretiminde öğütülmüş kalsine, kolemanit gibi çeşitli maddeler reaksiyona sokulur ve ortaya çıkan tepkime sonucunda CaCo3 çamuru meydana gelir. Çamurun süzülmesiyle elde edilen çözelti kristallendirilirek, kurutulur.