Harita Nedir? Nasıl Oluşturulur? Çeşitleri, Elemanları ve Kullanım Alanları Nelerdir?

Haritalar en genel ifadeyle dünya üzerinde bulunan herhangi bir noktanın konumunu gösteren materyallerdir. Harita okumayı bilen bir kişi, dünya genelinde tüm ülkelerin, şehirlerin, akarsu ve ova gibi yeryüzü şekillerinin nerede olduğunu görebilir.

Haritalar bu açıdan farklı türlere ayrılmaktadır. Görmek istediğiniz şey bir dağ ise fiziki haritaya göz gezdirilir, akarsu ve denizleri görmek isterseniz coğrafi haritalara göz gezdirmeniz yeterlidir. Dünyanın kağıt üzerine alınabilecek kadar küçük olmaması, haritaların ölçeklenme yapılarak hazırlanmasına sebep olmaktadır.

[renkbox baslik="Dere Nedir? Nasıl Oluşur? Özellikleri Nelerdir?" link="https://bilgihanem.com/dere-nedir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2017/05/dereler-hakkinda-bilgi-960x560.jpg" renk="mavi" yenisekme="evet"][/renkbox]

Ölçeklendirme sayesinde dünyanın her yerine hakim olabilmek, bilgi edinmek mümkündür. Yalnızca kağıt üzerinde değil teknolojinin gelişmesiyle bilgisayarlar, cep telefonları üzerinde de haritalar bulunmaktadır. Gittiğiniz yeri bilerek ve görerek bulabilmeniz de yine haritalar sayesinde mümkündür. Harita bu açıdan yaşamı kolaylaştırma özelliğine de sahiptir.

Harita Nedir?

Harita, dünya üzerinde herhangi bir konumu belirleyebilen ölçeklendirilmiş belgelerdir. Harita, zaman içerisinde insan hayatında oldukça önemli bir yere sahip olmuştur. Kuş bakışı açısı kullanılarak, belli ölçüler dahilinde meydana getirilen haritalar, kartografya bilimi dahilinde meydana gelmektedir.

Harita çizmek alelade yapılan bir şey değildir. Bu nedenle önce dikkat edilmesi gereken kurallar öğrenilmeli daha sonra eğitimi alınmalıdır. Üniversitelerin ilgili alanlarında eğitim gördükten sonra harita üzerine donanımlı adımlar atabilmek mümkündür.

Harita oluştururken bir yerin enlemi, boylamı, yükseltisi ve daha pek çok detayı hesaba katılmaktadır. Gereken bilgi edinildiğinde harita, doğru şekilde oluşturulmuş olacaktır.

Harita Nasıl Oluşturulur?

Elinize aldığınız her çizime harita demek çok da doğru değildir. Bu nedenle bir çizimin harita olabilmesinin şartları vardır. Haritanın her şeyden önce kuş bakışına sahip olması gerekmektedir. Bunun yanında belli bir oranda küçültülmüş olması önemlidir. Dünyanın kağıda sığdırılabilmesi için harita ölçeklerinin olması mecburidir. Bununla beraber harita denildiğinde akla gelen bir başka koşul düzlemdir. Düzlemin üzerine aktarılan çizimler harita olarak nitelendirilmektedir.

Harita oluştururken ölçeksiz, kabataslak çizimler yapılmışsa bu durumda harita değil kroki demek çok daha sağlıklı olacaktır. Kuş bakışı profil oluşturulamamış daha çok yandan çizim gerçekleşmişse bu da harita değil profil olarak adlandırılmaktadır.

Haritanın Elemanları Nelerdir?

Haritaların oluşabilmesi için gereken koşullar vardır. Bu koşullar doğru şekilde oluşturulduğunda kusursuz bir harita ortaya çıkacaktır. Bunlardan biri de elemanlardır. Harita üzerinde bulunması gereken elemanlardan ilki haritanın çizim amacına uygun bir başlıktır. Harita neyi vurguluyorsa başlık da ona göre olmalıdır. Bir ülkenin fiziki haritası çizilmişse harita başlığı da fiziki harita olacaktır.

Bir başka eleman ise sağ alt köşede yer alan küçültme ölçeğidir. Küçültme ölçeği harita hakkında ciddi manada bilgi verecektir. Bunun yanında harita yönünü tarif eden bir adet yön işareti, lejand olarak bilinen harita anahtarı da kullanılması gereken diğer elemanlar arasında yer almaktadır. Bunlarla beraber coğrafi koordinatlar olarak bilinen paralel ve meridyenler de harita elemanı olarak bilinmektedir.

Harita Çeşitleri Nelerdir?

Haritalar temelde 2 ana dala ayrılmaktadır. Birincisi ölçeklerine göre haritalar, ikincisi ise konularına göre haritalardır. Ölçeklerine göre haritaların amacı sayısal kurallar doğrultusunda harita oluşturmaktır. Ölçeklere bir diğer ismiyle küçültme oranlarına bağlı olarak haritalarda çeşitlendirme yapılmaktadır.

Konularına göre harita çeşitlerinde ise haritaların ne anlattığına bağlı olarak isimlendirme yapılmaktadır. Siyasi, turistik, gezi, coğrafi ve daha pek çok harita çeşidi bu gruba dahil edilmektedir. Harita neyi konu almışsa ismi de ona bağlı olarak oluşturulmaktadır.

Ölçeklerine Göre Haritalar

Ölçeklerine göre haritalar; büyük, orta ve küçük ölçekli olmak üzere 3 ayrı gruba ayrılmaktadır. Büyük ölçekli haritalarda ayrıntılar ne kadar fazlaysa, küçük ölçekli olanlarda bir o kadar azalmaktadır.

Büyük ölçekli haritalar

1/20.000 ile 1/100.000 arasına ölçüm değerlerine sahiptir. İzohipslerin baz alınarak çizildiği bu özel haritalar çoğunlukla askeri amaçla tercih edilmektedir. Askeri amaçla oluşturuldukları için nadiren bulunduklarını söylemek doğru olacaktır.

Orta ölçekli haritalar

1/100.000 ile 1/1.000.000 arasında sayısal değere sahip olan haritalardır. Bu tür haritalarda daha çok büyük yerleşim yerleri, dağlar, akarsular görünmektedir. Orta ölçekli haritalarda daha çok en büyük dağ ve akarsular yer almaktadır. Küçükler detaylıca belirtilmemektedir.

Küçük ölçekli haritalar

1/1.000.000 ve daha küçük ölçüme sahip olan haritalardır. Duvarlarda kullanılan haritalar bu gruba dahil kabul edilmektedir. Kullanılan hemen her haritanın küçük ölçekli olduğunu söylemek doğru olacaktır çünkü oldukça yaygın biçimde kullanılmaktadır.

Konularına (Fonksiyonlarına) Göre Haritalar

Konularına göre haritalar, haritanın hazırlanış amacına uygun olarak planlanan haritalardır. Bu nedenle genel haritalar ve özel haritalar olmak üzere ikiye ayrıldıkları bilinmektedir.

Genel Haritalar

Genel haritalar; toplumun geniş kısmı tarafından kullanılan haritalardır. Topoğrafya, fiziki, siyasi, idari, duvar haritaları bu gruba dahil edilmektedir.

• Topografya Haritaları: Büyük ölçekli haritalar olup, eş yükseklik eğrileri kullanılarak yeryüzü şekillerini gösteren haritalardır. Akarsular, göller, denizler ve bunların yanında mezarlıklar, maden ocakları, köprüler, yollar, su kanalları ve sınırları göstermektedir.
• Fiziki Haritalar: Topografya haritalarından faydalanılarak hazırlanır. Yeşil, sarı ve kırmızı renklerle yükseltiler, mavi renkle genellikle derinlikler gösterilir.
• Siyasi (İdari) Haritalar: Ülkeleri, şehirleri, idari bölünüşlerini göstermektedir.
• Beşeri ve Ekonomik Haritalar: Dil, din ve ırkların dağılışları ile nüfus yoğunluğu, maden, tarım ve endüstri tesislerinin dağılışını gösteren haritalardır.
• Atlas Haritaları: Ülke ya da kıtaların coğrafi özellikleriyle ilgili harita çeşididir. Genellikle küçük ölçekli olan haritalardır.

Özel Haritalar

Araziden yararlanma haritaları, ekonomi, hidrografya, jeomorfoloji, izoterm, nüfus haritaları bu grupta yer almaktadır. Ayrıca özel haritalar grubunda turistik geziler için hazırlanmış olan haritalar, şehir tanıtım haritaları gibi bölgesel haritalar da bulunmaktadır.

Haritaların Kullanım Alanları Nelerdir?

Haritalar, insan doğasını doğrudan etkileyen materyaller olarak bilinmektedir. Bunun temel nedeni yaşanılan alanlar hakkında detaylı bilgi edinme fırsatı vermeleridir. Ulaşım sektöründe bir yerden bir yere giderken kullanılan haritalar aynı zamanda tren yolu, karayolu, denizyolu gibi alanlarda inşaat ve yenilikler için bilgi vermektedir.

[renkbox baslik="Pusulanın İcadı: Pusula Nedir? Ne Zaman, Kim Tarafından Bulundu?" link="https://bilgihanem.com/pusulanin-icadi-pusula-nedir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2016/12/pusulanin-icadi.jpg" renk="kahve" yenisekme="hayir"][/renkbox]

Yön bulma konusunda en büyük yardımcılar haritalardır, bilmediğiniz bir yere giderken haritalarla işinizi kolaylaştırabilirsiniz. Araziler hakkında bilgi edinme fırsatı sunan haritalar aynı zamanda arazinin bulunduğu bölge hakkında da fikir edinmenizi sağlar. Çevrede bulunan dağlar, ovalar, akarsular ve şehirler detaylı bilgi edinmenize yardımcı olabilir.