Kafein Nedir? Faydaları ve Zararları Nelerdir?

Sabah uyandığımızda birçoğumuz güne yorgun ve uykulu başlarız. Özellikle soğuk kış sabahlarında sıcacık yataktan çıkıp işe ya da okula gitmek neredeyse hepimiz için bir eziyet olarak yorumlanmaktadır. Fakat gece sabaha karşı da uyumuş olsak da, bir gün önce çok fazla çalışıp vücudumuzu çok yormuş da olsak o yataktan çıkılmalı ve işe konulmalıdır. Bazı insanlar gözünü açar açmaz bir bardak çay içmek isterken, bazıları direkt kahveye sarılır. İşte uykumuzun açılmasını ve dikkatimizi toplamamıza yardımcı olan şey kahvenin içerisindeki kafein adı verilen bir maddedir.

Kafein, günlük hayatta tüketilen birçok üründe bulunan doğal bir maddedir. En sık bilinen kafein içeren ürünler, gün boyunca sıklıkla tüketilen çay ve kahvedir. Bunların yanı sıra çikolata ve asitli içeceklerde de bulunmaktadır. Günlük tüketilen gıdaların yanı sıra ağrı kesici ilaçlarda da  bulunmaktadır. Kafein içeren içecek ve yiyecekler aşırıya kaçılmadığı sürece faydalı olarak bilinir. Bu oranlar kişiden kişiye değişiklikler gösterse de günde 2 – 3 fincan kahve, 5 – 6 bardak çaydan daha fazlasını tüketmemek gerekir.

[renkbox baslik="Meyan Kökü Nedir? Nasıl Kullanılır? Faydaları ve Yan Etkileri Nelerdir?" link="https://bilgihanem.com/meyan-koku-nedir-nasil-kullanilir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2016/02/meyan-koku-hakkinda-bilgiler.jpg" renk="kahve" yenisekme="evet"][/renkbox]

Araştırmalara göre 1 bardak çayda 50 miligram, 1 fincan kahvede 100 miligram kafein bulunuyor. Kafein tüketiminin insan vücudundaki etkileri ise 250 miligram ve üzeri tüketimde ortaya çıkmaktadır. İnsan vücudunda sinir sistemini özellikle sinirsel iletimin gerçekleştiği sinapsları etkileyerek uyanıklığı artıran kafein, tüketilirken aşırıya kaçılmamalıdır. Yoğun iş veya sınav temposunda uyanık kalmamıza ve dikkatimizi toplamamıza yardımcı olan bu madde aşırıya kaçılmadığı sürece masumdur. Fakat eğer bir kahve bağımlısıysanız bu durum uzun vadede kalp-damar hastalıklarına yola açabilmektedir.

Kafein Nedir?

Aynı nikotin ve kokain gibi kafein de vücutta bağımlılık yaratan ve uyarıcı olan bir maddedir. Biraz bilimsel bir dille açıklayacak olursak; bir alkaloid olan bu madde matein ve guaranin olarak da bilinmektedir. İlk olarak 1819 yılında Alman asıllı kimyager olan Friedich Ferdinand Runge tarafından bulunmuştur.

Doğada 63 tane bitkide ve bitki tohumlarında bulunduğu tespit edilmiştir. Doğanın bize sunduğu diğer tüm mucizelerde olduğu gibi kafeinden de olabildiğinde yararlanılmıştır. Asıl etkisi beyne stimülan yani uyarıcı etki olan kafein çay, kahve, çikolata, kakao ve kola gibi asitli içeceklerde bulunmaktadır.

Özellikle sınav dönemlerinde veya uykusuz gecelerin sabahında uyanıklık hissi için tüketilen kahve ve çaylarda bulunan kafein vücutta sürekli kullanımda bağımlılığa yol açabiliyor. Vücut maddeye karşı bağımlılık kazandığında 1 fincan dahi tüketilmediğinde tepkiler vermeye başlıyor. Bu tepkileri baş ağrısı, yorgunluk, huzursuzluk, depresyon veya konsantrasyon bozukluğu olarak sıralamak mümkün. Bu belirtilerin görülme süresi 1 veya 2 hafta olarak kişiden kişiye değişkenlik gösteriyor.

Uzmanlara göre belirli durumlarda kişilerin kafein tüketmemesi gerekiyor. Fakat bir fincan kahve içmeden güne başlayamıyor, kafeinden asla vazgeçemiyorsanız en azından dozu azaltmanız gerekiyor. Özellikle kadınların günlük hayatta çikolata, kahve gibi kafein içeren ürünlere daha fazla düşkün olduğu gözlenmiştir. Ortalama olarak kadınlar günde 280 miligram kafein tüketiyor.

Kafeinden uzak durması gereken kişilerin başında hamileler veya hamileliğe hazırlanan anne adayları geliyor. Yapılan araştırmalarda kafein tüketimi arttıkça düşük riskinin de arttığı gözlemlendi. Bunun dışında yüksek tansiyon hastaları, çarpıntı şikayeti olanlar, midede yanma hissi olanlar, mesane problemleri olanlar ve panik ataklı kişilerin kafeinden uzak durması gerekiyor.

Kafein Vücuda Nasıl Etki Eder?

İçtikten kısa bir süre sonra uykumuzu kaçıran kahve veya çayın bu etkiyi nasıl yaptığını eminim hepiniz merak etmişsinizdir. Öncelikle belirtelim ki kafeinin sağladığı etkiler kalıcı değil geçicidir. Beyinde diğer bağımlılık yapıcı maddelerin etki ettiği noktalara temas ederler. Bu durumu bilimsel terimlerle basit bir dille anlatmaya çalışalım.

Gün içerisinde sinir sistemi vücudun adenozin seviyelerini denetlemek için özel reseptörler kullanır. Bu reseptörlerden geçiş yapan adenozin sayısı arttıkça gün sonuna doğru bir uyku hali meydana gelir. Çeşitli içecek veya gıdalardan alınan kafein bu reseptörlere bağlanır ve adenozin molekülleri reseptörlerden geçemez duruma gelir.

Söz konusu geçişe izin verilmediğinde de uyku hali yavaş yavaş azalmaya başlar. Fakat asıl etkisi şudur; adenozin reseptörleri tıkandığında devreye dopamin gibi nörotransmitterler girer. Dopamin seviyesinin artması vücuttaki enerji miktarının da artması demektir. Dopamin vücutta doğal olarak bulunan ve beyindeki zevk alma duygusunu tetikleyen bir kimyasaldır.

Kafein vücuda girdiği anda dopamin seviyesi yükselir, bunun sonucunda da adrenalin ve noradrenalin salınımı artar. Ancak bu hormonlar sürekli salınırsa bir süre sonra vücut yorulur. Damar hastalıkları ve sindirim sistemi gibi sorunlar da baraberinde gelir.

Kafeinin Faydaları Nelerdir?

Kafein tüketimine engel olan bir sağlık sorununuz yoksa günlük hayatta 2 – 3 bardak kahve veya 4 – 5 bardak çay tüketebilirsiniz. Bir fincan kahve veya bir bardak çaydaki kafein oranı ise koyuluğuna göre değişiyor. İçtiğiniz kahve veya çay koyulaştıkça kafein oranı da yükseliyor.

Sağlık sorununuz yoksa günde 1 fincan tüketeceğiniz kahve bile vücudunuz için faydalı olabilir. Özellikle normal dozlarda kafein tüketimi karaciğer hastalıklarına yakalanma riskini azaltıyor. Uyarıcı etkisi nedeniyle astım, prematüre apnesi, displesi gibi hastalıkların tedavisinde de kullanılıyor.

Atletler üzerinde yapılan bir araştırmaya göre ise, kilo başına 10 miligram kafein tüketiminde atletlerin performansının arttığı gözlemlenmiştir. Günde 2 – 3 fincan kahve tüketen erkeklerde ise safra taşı oluşumu azalmaktadır. Her ne kadar bağırsakları yumuşatsa da fazla kafein tüketimi ishale de yol açabilir.

Genel olarak doğal bir madde olan kafeinin faydalarını şu şekilde anlatabiliriz;

• Bilim insanlarının yaptığı bir araştırma, bazı ilaçların kafein ile tepkimeye girdiğinde etkisini daha da artırdığını ortaya koymuştur.
• Karaciğerde detoks etkisi yaratarak temizlenmesini sağlar.
• Günde 1-2 fincan şekersiz kahvenin diyabet hastalığına karşı koruyucu olduğu bilinmektedir.
• Dopamin hormonlarının salınımını sağlayarak beynin daha iyi çalışmasını sağlar. Aynı zamanda zindelik vererek yaratıcılık yeteneğinin daha kuvvetli olmasına yardımcı olur.
• Genellikle ileri yaşlarda meydana gelen parkinson ve bunama gibi sağlık sorunlarını önler.
• Uyarıcı etkisi nedeniyle astım, prematüre apnesi ve brankopulmonari displesi gibi hastalıkların tedavisinde de etkilidir.
• Metabolizmayı hızlandırıcı etkisi vardır. Bu nedenle zayıflamak isteyen kişilere şekersiz yeşil çay içmeleri önerilir.
• Hepatit C tedavisinde kullanılan peginterferon ve ribavirin ile birlikte tedavide etkili olduğu iddia edilmektedir.
• Birçok bitkinin kafein salınımı yaparak böcekleri öldürdüğü tespit edilmiştir. Yani sadece insanların değil diğer canlıların da kullandığı doğal bir maddedir.
• Zihnin geçici olarak daha berrak ve uyanık olmasını sağlar.
• Karbonhidratlarla birlikte alınırsa, egzersiz sonrası kas glikojen konsantrasyonlarını daha hızlı etkilediği belirtilmektedir.
• Saç dökülmelerini azaltır ve uzamayı hızlandırır.
• Göz kapağı spazmına karşı koruyucu etki gösterir.
• Rutgers Üniversitesi'nde yapılan bilimsel bir araştırma tüysüz farelerde cilt kanserini önlediğini ortaya koymuştur.

Kafeinin Zararları Nelerdir?

Her şeyin olduğu gibi kafeinin de faydalarının yanı sıra insan vücuduna olumsuz etkileri bulunmaktadır. Uykusuzluk problemlerinde veya psikolojide canlandırıcı etkisi olan kafein fazla tüketildiğinde, sinirlilik, yorgunluk veya depresyon gibi psikoloji üzerinde olumsuz etkiler ortaya çıkarabilir. Uykusuzluk hastalığını anlatırken aşırı tüketiminin  en önemli etkenler arasında olduğuna değinmiştik.

Yemek sırasında veya yemeğin arkasına tüketildiğinde insan vücudu için gerekli çinko, demir emilimi azalmaktadır. Aşırı tüketimde kalp ritmini bozduğu gözlemlenen kafein yüksek tansiyon hastalarında da tansiyon artışını tetiklemektedir. Midede asit salgısını artırdığı için gastrite yol açabileceği gibi mide yanmalarına da sebep olabilir.

[renkbox baslik="Himalaya Tuzu Nedir? Nasıl Kullanılır? Faydaları ve Yan Etkileri Nelerdir?" link="https://bilgihanem.com/himalaya-tuzu-nedir-nasil-kullanilir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2017/12/himalaya-tuzu-nedir-nasil-kullanilir-faydalari-ve-yan-etkileri-nelerdir.jpg" renk="turuncu" yenisekme="hayir"][/renkbox]

Ayrıca migreni de tetiklemektedir. Fakat migreni tetikleyen faktörler kişiden kişiye değişiklik gösterdiği için bu bilginin bilinmesini fakat genelleme yapılmamasını öneririz. Metabolizmayı hızlandıran ve bağırsakları çalıştıran kafeini çok veya gereğinden fazla dozda tüketen kişiler daha sık idrara çıkacaktır.

Bu nedenle vücuttan daha fazla mineral ve vitamin atılmaktadır. Sizin sağlığınızın yanı sıra evcil hayvanlarınız için de oldukça tehlikelidir. Metabolizmaları kafeini sindirmeye müsait olmayan evcil hayvanlarınız için ölümcüldür.