Borsalar, bulundukları ülkelerin finansal araçlarına da bünyesinde yer veren kurumsal piyasalardır. Yani ülkenin ünlü tarım ürünlerinden doğal kaynaklarına kadar birçok finansal aracı, özel borsalarda alınıp satılabilmektedir. Çünkü borsaların kurulum amaçları ve görevleri arasında da bu maddeler yer almaktadır. Bunlar dışında sermaye piyasasına konu olan birçok ürün, borsada gerekli işlem koşullarında yatırımcılar tarafından alınıp satılmaktadır.
Borsa dendiği zaman birçok kişi sadece hisse senetleriyle işlem yapıldığını düşünebilir. Buna karşın hisse senetleri dışında daha birçok sermaye piyasası aracı borsada işlem görmektedir. Tahvil, bono, kira sertifikaları, vadeli işlem sözleşmeleri, varant gibi yatırım araçları ile borsada yatırım yapılabilmektedir. Bunların hepsi ayrı bir gruba aittir ve sahip oldukları özellikleri nedeniyle portföy çeşitliliği sağlarlar.
[renkbox baslik="Borsa Güvenilir mi? Borsaya Para Yatırılır mı?" link="https://bilgihanem.com/borsa-guvenilir-mi-para-yatirilir-mi/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2014/12/borsa-guvenilir-bir-piyasami.jpg" renk="yesil" yenisekme="evet"][/renkbox]
Eğer hisse senedi dışındaki yatırım araçları ile işlem yapmak istiyorsanız mutlaka onları tanımalı, özellikleri ve fiyat hareketleri hakkında bilgi sahibi olmalısınız. Bilgihanem.com olarak burada kısaca ne oldukları hakkında bilgiler vereceğiz. Yatırım araçlarını iyice tanıyıp, gelecekte hangi seviyeye ulaşacakları hakkında bilgi sahibi olduktan sonra da kazançlı pozisyonlar oluşturabilirsiniz. Elbette borsaya tam anlamıyla hakim olmanız gerektiğini unutmamalısınız.
Kıymetli Evraklar
Borsada işlem yoğunluğu fazla olan yatırım araçlarından biri kıymetli evraklardır. Bu tür yatırım araçları şirketlere borç verme ya da ortak olma şeklinde gerçekleşir. Fakat bu işlemleri online olarak, çok kolay bir biçimde yapabilirsiniz. Kıymetli evrakların altında da hisse senetleri, bono ve tahvil yer alır. Bunların özelliklerini ve etki alanlarını açıklayalım.
Hisse Senetleri
Hisse senetleri şirket ortaklığını temsil eder. Yani bir hisse senedine yatırım yaparsanız, şirketin karına ve zararına ortak olursunuz. Borsada da işlem hacmi en yüksek kıymetli evraktır. Hatta eminim birçoğunuz borsayı hisse senetleriyle duymuşsunuzdur. Yüksek risk içerseler de kazançları bir o kadar yüksektir. Çünkü hem hisse değerinin artışından hem de şirketin karlılığından pay alırsınız. Bunun için yapmanız gereken ise doğru şirket ve hisseyi seçmektir.
Seçiminizi yaparken şirketin geçmiş ve gelecek yatırımları ile ekonomik verilerini dikkate almalısınız. Bunların yanında faaliyette bulunduğu sektör geleceği, iş yaptığı diğer şirketler ve ülkeler ile ilgili araştırmalar yaparak, hisse senedi değerlemesini gerçekleştirirsiniz. Sizin için fiyatı yükselecek bir yapıya sahipse yatırım aracı olarak seçiminizi yaparsınız.
Tahvil
Uzun vadeli bir borç senedidir. Şirketten tahvil aldığınızda, borç vermiş olursunuz ve vadesi geldiğinde faizi ile paranızı geri alırsınız. Bu yüzden güvenli yatırım araçları arasında yerini alır. Tahvilin vadesi bir yıldan fazladır.
Yatırımcıların tercihi genelde devlet tahvilleri üzerinedir. Çünkü riski sıfırdır. Herhangi bir şirketin tahvilini almayı planlıyorsanız da araştırma yapmayı ve paranızı geri alma ihtimalinizi iyi değerlendirmelisiniz. Bu şekilde yaptığınız yatırımlar size kazanç sağlayacaktır.
Bono
Tahvilde işlevler ne ise bonoda da aynıdır. Bu yüzden tahville çok karıştırılır. Tek bir farkı vardır o da vadedir. Bonoların vadeleri, tahvillerin aksine maksimum bir yıldır. Bir yıldan uzun olamaz. Bu yüzden kısa vadeli borç senedi olarak adlandırılır.
Tahvilde olduğu gibi hazine bonolarına ya da şirketlerin bonolarına yatırım yapabilirsiniz. Eğer tercihinizi şirketlerden yana kullanacaksanız, borç vermeyi düşündüğünüz firmayı araştırmanız ve takip etmeniz önemlidir.
Dövizler
Yatırım piyasalarında işlem hacmi ve kazandırıcı özelliği yüksek olan yatırım araçları arasında dövizler de yer alır. Dövizler ülke para birimlerini ifade eder. Karşılıklı gelerek pariteleri oluşturur. Sıkı bir piyasa takipçisi olarak kazançlarınızı gerçekleştirebilirsiniz.
Ülkemiz borsasında işlem gören döviz çeşidi azdır. Bunlar; Amerikan doları, Euro ve Türk lirasıdır. Bunlar dışında bir dövize yatırım yapmak istiyorsanız yurt dışında bulunan borsaları kullanmanız gerekir. Peki, Borsa İstanbul’da bulunan dövizlere yatırım yaparken nelere dikkat etmelisiniz şimdi ona bakalım.
EUR/USD Paritesi
Avrupa ülkelerinin ortak kullandığı para birimi olan Euro ve Amerikan doları karşılıklı olarak değerlenir. Ekonomi yönünden güçlü olan bu iki para birimine yatırım yaparken, mutlaka global ekonomi hakkında bilginiz olmalıdır. Avrupa Birliği'ne bağlı ülkelerin gelişmeleri ile Amerikan ekonomisinin gelişmeleri takibinizde olmalıdır.
ECB (Avrupa Merkez Bankası) ve FED (Amerika Merkez Bankası) 'in yaptığı açıklamalar, uyguladığı politikalar özellikle dikkat etmeniz gereken konulardır. Bunun yanında yaşanan sosyal ve politik durumları da göz önünde bulundurarak oluşacak fiyatlar hakkında bilgi sahibi olursunuz. Yatırımlarınıza da buna göre yön verirsiniz.
USD/TRY Paritesi
Dolar ile Türk lirasının karşılıklı gelmesinde ise en önemli etkenler iki ülkenin bütün alanlar kapsamında arasında bulunan ilişkilerdir. Ayrıca FED’in açıklamaları ve politikaları da paritenin seyri hakkında önemli bilgiler verir. Bu yüzden ülkemizin ve ABD’nin ekonomik, ticari, sosyal ve politik durumlarını göz önünde bulundurarak yatırımlarınızı gerçekleştirmelisiniz.
EUR/TRY Paritesi
Her paritede olduğu gibi burada da Euro Bölgesi ve Türkiye ilişkileri önemlidir. Yurt içi ve yurt dışı yaşanan gelişmeler paritenin değerinde değişimlere yol açar. Euro Bölgesi, Türkiye’nin önemli ihracat pazarıdır. Bu yüzden politika yapıcılar, ticari gelişmeler, yaşanan sosyal olaylar iki taraf açısından da değerlendirilmeli ve yorumlanmalıdır. Böylelikle yatırımlarınızı başarılı bir şekilde gerçekleştirebilirsiniz.
Emtialar
Emtia yatırımı borsada güvenli araçların arasında yer alır. (Emtia Nedir?) Etki alanlarının kolay araştırılır olması ve fiyatlarında genel olarak uzun vadede yükselişler göstermesi, çoğu yatırımcıyı bu araçlara iter. Çeşitliliğine baktığımızda ise ticaretin gerçekleştiği birçok malı görebiliriz. Bunlar da emtiaların altında bir gruba ayrılmıştır.
Kıymetli madenler, tarım ürünleri, enerji grubu, hayvansal ürünler, orman ürünleri, gıda maddeleri, hammaddeler, kimyasallar, sanayi metalleri şeklinde gruplandırılırlar. Bu grupların altında da en çok işlem gören araçları inceleyelim.
Altın
Emtiaların içerisinde en çok işlem gören yatırım araçlarından biri de kuşkusuz altındır. İnsanların altına olan güveni her yatırım piyasasında yer almasını sağlamıştır. Altının fiziki olarak yatırımı yapılabilir ancak; bu durum birçok sorun oluşturduğundan, yatırımcılar tarafından daha çok online ticareti tercih edilmiştir. Bu sebeple borsada yatırımcılar tarafından portföylerinde bulundurduğu ilk araçlar arasında gelir. Altın tüm dünya açısından önemli olduğu için araştırmalarını makro düzeyde gerçekleştirmelisiniz.
Petrol
Dünya açısından altın gibi stratejik öneme sahip olan diğer bir emtia da petroldür. Petrolün giderek azalan bir özelliğe sahip olması, uzun vadede fiyatlarının artışını sağlar. Bu yüzden çoğu yatırımcı petrole yatırım yapar ve yükselen fiyatlarından kazanç sağlamak ister. Dünya açısından önemli olduğu ve birçok alanda kullanıldığı için fiyatlarının değişimleri, global gelişmelerdendir. Bu yüzden küresel olarak yaşanan tüm durumları araştırmak ve yatırımları ona göre oluşturmak önemlidir.
Gümüş
Değerli madenlerden altından sonra gelen yatırım aracı gümüştür. Gümüşün kararan bir özelliği olduğu için fiziki olarak yatırım yapılması oldukça zor ve kazançsızdır. Bu yüzden yatırım piyasalarında işlem hacmi geniştir. Fiyatının düşük olması da, teminatı az olan yatırımcılar için tercih sebebidir. Gümüş yatırımlarında da fiyatların değişimi için öncelikli bakmanız gereken FED politikalarıdır. Sonra da dünyanın gümüş arz ve talebini kontrol etmenizde fayda vardır.
Bakır
Kullanım alanı oldukça geniş bir yatırım aracıdır. Bakır metalinin fiziki olarak yatırımını genelde sektörlerde bulunan kişiler yapar. Borsada yer alması ise tüm yatırımcıların portföylerine eklemesine neden olmuştur. Böylelikle fiyatlarında yaşanan değişimlerden kazanç sağlanması mümkün kılınmıştır. Bakır birçok sektörde kullanıldığı için fiyat değişimlerinde sektörlerin yaşadığı gelişmeler ve değişimler göz önüne alınmalıdır.
Tarım Ürünleri
Borsada işlem gören birçok tarım ürünü vardır. Bunların içerisinde işlem hacmi yüksek olanlar ise buğday, mısır, kakao, pamuk gibi emtialardır. Bunların yatırımını fiziki olarak yapmak hem masraflı hem de kazançsız olmaktadır. Bu sebeple borsada yapılan online işlemler sayesinde fiyatlarında oluşan değişimlerden kar elde etmek mümkündür.
Tarım ürünlerinin fiyatlarını etkileyen seçeneklerin en başında ise iklim koşulları gelir. Bunun yanında yaygın hastalıklar, arz ve talep oranları da fiyat değişimlerine sebep olur. Bunların araştırılması ve takip edilmesi önemlidir.
Borsa Endeksleri
Borsa endeksleri birden fazla yatırım aracını içerisinde barındıran ve bunların fiyat, maliyet, performans gibi veriler elde ederek işlemlerin yapılmasıdır. Endeks içerisinde bulunan bir firmanın kötü performans sergilemesi demek yatırımınızın kötüye gittiği anlamına gelmez. Aynı şekilde bir şirketin çok iyi değerlere gelmesi, yatırım fonunun yükseleceği anlamına da gelmez.
Tabi ki bu endeksler içerisinde etkili olan şirketler vardır fakat endekslerin değeri toplu şekilde belirlenir. Bu yüzden güvenli yatırım yapmak isteyen kişilerin tercihleri arasında borsa endeksleri yer alır. Ülkemiz borsasında BIST 100 Endeksi, BIST 50 Endeksi, BIST 30 Endeksi gibi fonlar bulunmaktadır. Bunların içerisinde bulunan yatırım araçları belli şartlara göre seçilmiş ve işleme sunulmuştur.
Vadeli İşlem Sözleşmeleri
Borsa İstanbul çatısı altında faaliyet gösteren Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası aracılığıyla birer türev araç olan sözleşmelere yatırım yapabilirsiniz. Bu sözleşmelere konu olan yatırım araçları; USD/TRY, EUR/TRY, EUR/USD, RUB/TRY, CNH/TRY, hisse senetleri, gram altın, ons altın, elektrik, hurda çelik, pamuk, buğday, yabancı endeks, yatırım fonu şeklinde sıralanabilir. Bu yatırım araçlarıyla doğrudan işlem yapmak yerine, şartları belirlenmiş vadeli işlem sözleşmeleri ile yatırım yaparsınız.
Vadeli işlem sözleşmelerinin çeşitli avantajları bulunmaktadır. Bunların başında; spekülasyondan yararlanma, arbitraj yapma ve riskten korunma gelir. Her zaman bildiğimiz dolar ve altın gibi yatırım araçlarının dayanak varlık olarak işlem gördüğü vadeli işlem sözleşmeleri ile bugünden gelecek fiyatları üzerine işlem yapabilirsiniz.
Varant
Dayanak varlığın, belli bir tarihten önce, belli bir fiyattan alınıp satılmasına imkan veren enstrümanlara varant denir. Her varantın, önceden belirlenmiş bir vade bitimi vardır. İşleme girilen tarih ile vade bitimi arasında dayanak varlığın fiyatı ve vade değeri değişiklik gösterir. Buna göre de alım veya satım varantı alınır. Alım varantı, dayanak varlıkla doğru orantılı; satım varantı ise ters orantılı hareket etmektedir.
Borsada iyi alternatifler arasında yer alan varantlar, riskli bir yatırım aracı grubudur. Bunun nedeni ise seans içerisinde yatırım yapılan paranın hepsini kaybettirme veya birkaç katını kazandırma özelliğine sahiptir. Hisse senedi ve dövizlere göre daha riskli olan varantlar, doğru seçildikleri zaman daha az risk içermektedir. Vade bitimine az bir süre kalmış olan varantların daha az riskli oldukları bilinmektedir.
Sertifikalar
Varantlara benzer özelliklere sahip olan sertifikalar, ihraççıyı yatırımcıya karşı mali yükümlülük altına sokan finansal enstrümanlardır. Yatırımcısına önceden belirlenen koşulların oluşması durumunda alacak hakkı veren menkul kıymet niteliği taşımaktadır. Turbo, iskontolu, prim ödeyen ve endeks olmak üzere 4 türü bulunan sertifikaların Borsa İstanbul Pay Piyasası altında işlem görebilmeleri için kurumsal ürünler pazarı altında Sertifika Pazarı kurulmuştur.
Sertifikalarda dayanak varlık, BIST 30 endeksinde yer alan payları ve endeks kapsamında birden fazla paydan oluşan sepeti ifade etmektedir. Sertifikalarda piyasa yapıcılık söz konusudur ve yetkilendirilmiş üyeler tarafından sorumlu oldukları pazarın dürüst, düzenli çalışmasını sağlarlar. Ayrıca likiditeye katkıda bulunma amacıyla yürütülen özellikli bir alım – satım faaliyeti olarak da tanımlanırlar.
Borsa Yatırım Fonları
Kısaca BYF olarak karşımıza çıkan borsa yatırım fonları; bir endeksi baz alan ve onun performansını yatırımcılara yansıtan, payları ise borsada işlem gören yatırım fonlarına verilen isimdir. Bir endekse dayalı olarak çıkarılırlar. Endekste yer alan menkul kıymetlere, endeksteki ağırlıkları oranında yatırım yapılmaktadır.
BYF'ler, yetkili aracı kurumları tarafından yatırımcıdan toplanan nakit ile baz alınan endeksteki menkul kıymetlerin satın alınmasıyla oluşturulmuş portföyler şeklinde de tanımlanmaktadır. Bu nedenle borsanın en önemli portföy yatırımı konusu olarak görülmektedir. BYF'ler sayesinde bir endeksin ve sektörün performansı da takip edilmektedir. Hisse senetlerinden daha likit ve kolay alınıp satılma özellikleri vardır. Risk dağılımı konusunda ise en risksiz yatırım araçlarıdır.
Borçlanma Araçları
Borçlanma araçları; devlet iç borçlanma senetleri (DİBS), Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası likidite senetleri, gelir ortaklığı senetleri, gelire dayalı senetler, özel sektör tahvilleri, finansman bonoları, varlık ve ipotek teminatlı menkul kıymetler, varlığa ve ipoteğe dayalı menkul kıymetler şeklinde sıralandırılmaktadır.
[renkbox baslik="Borsaya Yeni Başlayanlar İçin Tavsiyeler" link="https://bilgihanem.com/borsa-tavsiyeleri/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2015/01/yeni-baslayanlara-borsa-onerileri.jpg" renk="siyah" yenisekme="hayir"][/renkbox]
Borsa İstanbul'da Borçlanma Araçları Piyasası aracılığıyla işlem görürler. DİBS'ler ise en çok kullanılan yatırım araçlarıdır. Devlet iç borçlanma senetleri ise devlet tahvilleri ve hazine bonolarına verilen genel bir isimdir.
Kira Sertifikaları
Her türlü varlık ve hakkın finansmanını sağlamak için varlık kiralama şirketi tarafından ihraç edilen sertifikalara verilen isimdir. Sahiplerinin, bu varlık ve haklardan elde edilen gelirlerden payları oranında hak sahibi oldukları menkul kıymetlerdir.
Bahsi geçen haklar; kira sertifikaları ihracına dayanak her türlü haktır. Varlık ise kira sertifikası ihracına dayalı haklar haricinde her türlü varlıktır. Varlık kiralama şirketi ise kira sertifikasını ihraç etmek için anonim şirket şeklinde kurulmuş sermaye piyasası kurumudur.
