Macaristan; kökenlerinin 9. yüzyıla kadar dayandığı düşünülen eski yerleşim bölgelerinden birisidir ve Hıristiyan bir uygarlıktır. Yaklaşık 150 yıl boyunca farklı dönem ve bölgelerinde Osmanlı Devleti'nin hakimiyeti söz konusu olmuştur. Avusturya – Macaristan İmparatorluğu olarak sürdürdüğü varlığını ise Birinci Dünya Savaşı'yla birlikte kaybetmiştir. İkinci Dünya Savaşı'nda da Macaristan büyük kayıplar veren, Nazi desteği ile Yahudi sürgünleri gerçekleştirilen bir ülke olmuştur. Bu nedenle de tarihi açıdan oldukça önemli bir ülkedir.
Macaristan, 1989 yılında Sovyetler Birliği'nin çökmesiyle özgürlükçü ve çoğulcu bir demokrasi modeli benimsemiştir. 2004 yılında da Avrupa Birliği üyesi olmuştur. Para birimi olan Macar forinti ise AB üyeliği ile kullanımdan kaldırılmamıştır. Euro'ya geçiş çalışmaları yürütülmesine karşın henüz tam geçiş için bir tarih verilememektedir. Euro'ya geçememiş ülkelerin yaşadıkları sorunlarla benzer nedenler, forintin terk edilmesini engellemektedir.
[renkbox baslik="Romanya Para Birimi: Rumen Leyi Hakkında Bilgiler" link="https://bilgihanem.com/romanya-para-birimi-rumen-leyi/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2018/03/romanya-para-birimi-rumen-leyi-hakkinda-bilgiler.jpg" renk="yesil" yenisekme="evet"][/renkbox]
21 tane sıfırı bulunan ve 1946 yılında yüksek enflasyon nedeniyle basılan banknotu ile sürekli genel kültür yarışmalarına konu olmaktadır. Macar Bankası tarafından basılan 100 milyon milyar (sekstrilyon) pengo olarak anılmaktadır ve sürekli bulmacalarda sorulmaktadır. Para büyük gibi görünmesine karşın sadece 20 Amerikan sentine eşittir. Pengo para birimi, daha sonraları forint olarak değiştirilmiştir.
Macaristan Para Birimi Nedir?
İhracat odaklı ekonomisi ve gelişmiş ulaşım ağı ile ünlü olan Macaristan'ın para birimi forinttir. Macar forinti şeklinde telaffuz edilir ve uluslararası kısaltması HUF şeklindedir. Macarcada Magyar forint şeklinde göreceğiniz para birimi, Macar Ulusal Bankası tarafından kontrol edilmektedir. Tam olarak bir sembolü bulunmasa bile "ft" olarak yazıldığını görebilirsiniz.
Macar para birimi düşük değerlidir ve kendinizi bir anda zengin olmuş hissedebilirsiniz. Elbette öğrenci, turist veya iş için Macaristan'a gidecekseniz ülkedeki enflasyondan da haberdar olmanız gerekmektedir. Yüksek enflasyon ile yıllar boyunca savaşan ülke, henüz istenen aralıklara ulaşamamıştır. Bu kapsamda Macar Ulusal Bankası'nın para politikaları ve AB desteği, şimdiye kadar kalıcı çözümler üretememiştir. Bu konunun en acı ve komik yüzü ise 1946 yılının Temmuz ayında basılan 21 sıfırlı ve 1 sekstrilyon diye okunan pengodur.
2013 yılında tarihinin en zayıf anlarını yaşayan Macar forinti, Euro karşısında değer kayıplarını artırmıştır. 12 Mart 2013 tarihinde Euro karşısında 9 ayın en düşüğünü, 1 Euro – 307 forint eşitliği ile görmüştür. Ülke vatandaşları bu nedenle büyük sıkıntılar çekmiş, işsizlik artmış ve dövizle borçlanan aileler ödemelerini yapamaz duruma gelmiştir. Avrupa Birliği, Macaristan'ı yeni anayasası nedeniyle eleştirmiş ve Macar ekonomisine dair belirsizlikler artmıştır. Aynı zamanda AB ile Macaristan arasında sürekli bir çatışma yaşandığını da ek bilgi olarak bilmelisiniz.
Forint Nedir? Macar Forinti Hakkında Bilgi
Macar forinti, 1 Ağustos 1946 tarihinde yürürlüğe girmiştir ve öncesinde pengo kullanılmıştır. Aynı zamanda 1 forint 100 fillere ayrılarak alt birimlerini oluştururken, 1999 yılından beri filler kullanımda değildir. Tarihinde birçok savaş gören Macaristan, İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra ekonomisini ve para birimini bir süre istikrarda tutabilmiştir. Ardından bu istikrar bozulmuş ve yüksek enflasyon sorunu ile karşılaşılmıştır.
Forint kelimesi, fiorino d'oro isimli 1252 yılında Floransa'da basılan altın sikkelerden gelmektedir. O tarihten kullanılan altın sikkeler dışında; 1325 yıllarında florentinus isimli ve Charles Robert'ın başka ülkelerden örnek alarak bastırdığı sikkeler de kullanılmıştır. 1868 – 1892 yılları arasında kullanılan forint ise Avusturya'da gulden ve florin olarak bilinen, Avusturya – Macaristan İmparatorluğu'nda kullanılan para birimi olmuştur. Ülkenin tarihi açıdan zenginliği, para birimlerinin de zenginliğine neden olmuştur.
1945 – 1946 yılları arasında pengonun hiperenflasyonla neredeyse değersiz hale gelmesiyle Macar Komünist Partisi yönetime geçmiştir. 1948 – 1949 yılları arasında da komünistlerin tam iktidar hale gelmesinden sonra pengonun 21 sıfır silinerek forint kullanılmaya geçmiştir. Ama bu hayali bir döviz kuru olmuştur ve bir süre sonra da terk edilmiştir. Şimdi yalnızca bulmacalara konu olmaktadır.
Yaygın kullanılan Macar forinti banknot ve madeni paraları:
- 500 forint
- 1000 forint
- 2000 forint
- 5000 forint
- 10.000 forint
- 20.000 forint
- 5 Ft
- 10 Ft
- 20 Ft
- 50 Ft
- 100 Ft
- 200 Ft
1990'ların başında piyasa ekonomisine geçiş yapan Macaristan, forintin olumsuz etkilenmesine neden olmuştur. 1991 yılında enflasyonda yüzde 35 ile zirve görüldükten sonra 2001 yılında tek haneye düşürülebilmiştir ve ardından forintin tamamen dönüştürülebilir olduğu ilan edilmiştir. 2004 yılından beri AB üyesi olmasına karşın tıpkı Polonya zlotisi gibi kullanılmaya devam edilmektedir ve hükümetin uzunca bir süre daha Euro'ya geçme planı bulunmamaktadır. İşaret edilen en yakın tarih ise 2020 yılıdır.
En Çok İşlem Gören Macar Forinti Pariteleri
Macaristan para birimi, AB ülkesi olması sebebiyle Euro karşısındaki değeri sürekli takip edilmektedir. Aynı zamanda ülke ile sıkı ticari ilişkileri bulunan ülkelerin de kendi paralarının Macar forinti karşısındaki değerini takip ettikleri bilinmektedir. Buna ek olarak ülkenin enflasyon oranları ve merkez bankasının para politikaları da dikkatli bir şekilde takip edilmektedir. Bilgihanem olarak; Amerikan doları, Euro ve Türk lirası karşısındaki değerini incelemek istedik:
Amerikan Doları – Macar Forinti Paritesi (USD/HUF)
Amerikan dolarının, Macar forinti karşısındaki değeri USD/HUF paritesi ile gösterilmektedir. Macar forinti paritede karşı döviz konumundadır ve ters orantılı bir hareket söz konusudur. Yani forintin değer kazanmasıyla parite düşerken, değer kaybetmesiyle yükselmektedir. Amerikan doları ise parite ile doğru orantılı hareket etmektedir.
USD/HUF paritesinin 5 yıllık fiyat değişimlerini incelediğimiz zaman; en yüksek seviyenin 15 Aralık 2016 tarihinde 1 USD – 299,879 HUF eşitliği ile kaydedildiği görülmektedir. En düşük seviye ise 28 Ekim 2013 tarihinde 1 USD – 212,348 HUF eşitliği ile kaydedilmiştir. Bu seviye sonrasında da paritede yükseliş trendi hakim olmuştur.
Euro – Macar Forinti Paritesi (EUR/HUF)
Euro'nun, Macar forinti karşısındaki değeri EUR/HUF paritesi ile takip edilmektedir. Euro, paritedeki baskın dövizdir ve doğru orantılı hareket eder. Yani Euro değer kazandığı zaman, parite de yükselmektedir. Forintin değer kazandığı durumlarda ise parite düşüş göstermektedir.
EUR/HUF paritesinin 5 yıllık fiyat değişimlerine baktığımızda; en yüksek seviyenin 15 Ocak 2015 tarihinde 1 EUR – 322,998 HUF ile kaydedildiğini görüyoruz. En düşük seviye ise 27 Mayıs 2013 tarihinde 1 EUR – 289,286 HUF ile kaydedilmiştir. Düzensiz bir dalgalanma olmasına karşın yüksek seviyeler korunmaktadır.
Türk Lirası – Macar Forinti Paritesi (TRY/HUF)
Türk lirasının, Macar forinti karşısındaki değeri TRY/HUF paritesi ile gösterilmektedir. Forint, parite ile ters orantılı hareket ederken, karşıt konumdadır. Türk lirası ise doğru orantılı hareket eder ve değer kazandığında, parite de değer kazanır.
TRY/HUF paritesinin 1 yıllık fiyat değişiminde; en yüksek seviyenin 16 Nisan 2017 tarihinde 1 TRY – 81,125 HUF ile kaydedildiği görülmektedir. En düşük seviyenin ise 2018 yılının Şubat ayından sonra kaydedilmeye başladığı görülmektedir. Parite 1 TRY – 65 HUF'a kadar gerilemiştir. Bu düşüşte, Türk lirasının küresel çapta değer kaybediyor olması büyük bir etkendir.
Kısaca Macaristan Ekonomisi Hakkında Bilgiler
Macaristan'ın oldukça gelişmiş bir ulaşım ağı bulunmaktadır ve ekonomisi ihracata dayalıdır. Doğal kaynak açısından fakir olan ülkede, boksit ve doğalgaz bulunmaktadır. Endüstriyel ekonomisi ise geliştirmiştir ve kimyasal, plastik, gübre, alüminyum önemli yere sahiptir. Bunlar dışında; inşaat sektörü, bilgisayar ve telekomünikasyon ağları gelişmiştir. Kökenlerinin ilk Türk devletleri arasında yer alan Avarlar'a dayandığı ve 9. yüzyıla kadar uzanan bir tarihi olduğu bilinmesi, şehirciliğin gelişmesini sağlamıştır.
Ülke, çok yüksek insani gelişmişlik endeksi ve vasıflı işgücü ile yüksek gelirli karma bir ekonomi yapısına sahiptir. Dünyanın 57. büyük ekonomisi konumundayken, satın alma gücü paritesi bakımından kişi başına gelirde de 57. sırada yer alır. Dış ticarete ağırlık vermiştir ve dünyanın 35. en büyük ihracatçısı konumundadır. Ülkede üretkenlik kapasitesinin yüzde 80'ininden fazlası, refah ekonomisine, yüzde 39,1'i fon sağlayan genel vergi ile özel sermayedir. Aynı zamanda Orta ve Doğu Avrupa'nın en büyük elektronik üreticisidir.
2008 küresel krizinden en fazla etkilenen ülke olan Macaristan, 2009 yılında yüzde 6,8 oranında ekonomik küçülme yaşamıştır. Bundan sonra toparlanması uzun süren ülkenin 2010 ve 2011 yılları arasında yüzde 1 büyüdüğü; ama 2012'de yüzde 1 küçüldüğü görülmüştür. Beklenen canlanma henüz görülememiştir ve bu durum para birimine de yansımaktadır.
[renkbox baslik="Rusya Para Birimi: Ruble Hakkında Bilgiler" link="https://bilgihanem.com/rusya-para-birimi-ruble/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2018/02/rusya-para-birimi-ruble-hakkinda-bilgiler.jpg" renk="turuncu" yenisekme="hayir"][/renkbox]
2017 IMF verilerine göre Macaristan'ın GSYİH oranı, 132.034 milyon dolardır. Kişi başına milli gelir ise 13.460 dolardır. Ülkenin 2017 yılında yüzde 3,2 oranında büyüdüğü de bilinenler arasında yer almaktadır.
Kısaca Macaristan'ın Ticari İlişkileri
Macaristan'ın başlıca ticaret ortakları; Almanya, Romanya, Avusturya ve Slovakya'dır. Bu ülkeler ile başlıca ihracat kalemleri; otomobil, kara taşıtları için aksam ve parça, motorlar, ilaç, elektrikli cihazlar şeklindedir. Başlıca ithalat ürünleri ise kara taşıtları için aksam ve parça, otomobil, ham petrol, izole edilmiş tel, kablodur.
Türkiye'nin başlıca ihraç ürünleri; otomobil, station wagonlar, kara taşıtları için aksam ve parçalar, demir ile çelikten eşyalardır. İthal ürünleri ise otomobil, azot gruplu bileşikler, manyetik ve optik okuyucular, canlı büyükbaş hayvanlardır.
Türkiye ile Macaristan arasındaki ikili ilişkilerde ticaret hacmimiz 2015 yılında yüzde 5,7 oranında artmış ve 2 milyar 133 milyon dolara ulaşmıştır. O dönemdeki ihracatımız yüzde 16,8 oranında yükseliş kaydetmiş ve ithalatımız da yüzde 0,3 oranında artmıştır.
Son olarak 30 Haziran 2017 itibariyle ülkemizde 79 Macar sermayeli şirket faaliyet göstermektedir. Bu şirketlerin 2002 – 2017 aralığındaki yatırım miktarı ise 23 milyon dolardır. Aynı dönemde Türk şirketlerin Macaristan yatırımları, 45 milyon dolar olarak hesaplanmıştır.
Evet tarihteki savaşların etkisi olabilir tabi.