Zakkum Nedir? Çeşitleri ve Özellikleri Nelerdir?

Bilimsel adı Nerium oleander olan zakkum çiçeği herdem yeşil bitkilerdendir. Yol kenarlarında, otobanlarda, tarlaların etrafında sıklıkla görebiliriz. Büyük ağaçlar halinde olan zakkum pembe ve beyaz gibi renkleriyle adeta görsel bir şölen sunmaktadır. Bahçelerde süsleme amacıyla kullanılan zakkum, kokusuyla da en çok tercih edilen bitkiler arasındadır.

Görsel anlamda her yıl ihtişamlı kalabilmeyi başarabilen ve her zaman yeşil olmaları ile bilinen zakkum ağacı, Akdeniz, Marmara ve Ege bölgelerinde yetişmektedir. Kıyı bölgelerinde kendiliğinden yetişme özelliğinde olan zakkum, sıcak ve kuru iklimlerde yetişme özelliği sergilemektedir. Çalı bitkileri arasında yer alan ve Mayıs aylarında çiçek açmaya başlayıp, Ekim ayına kadar çiçekleri ile birlikte görsel bir zenginlik oluşturan bitkilerdir.

[renkbox baslik="Vanilya Nedir? Nasıl Kullanılır? Faydaları ve Yan Etkileri Nelerdir?
" link="https://bilgihanem.com/vanilya-nedir-nasil-kullanilir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2017/03/vanilya-hakkinda-bilgiler.jpg" renk="pembe" yenisekme="evet"][/renkbox]

Bir dal üzerinde birkaç tane olmak üzere açan, şekli huni ve çanağı andıran zakkum çiçeği rengi ve kokusu ile oldukça hoştur. Zakkumlar genellikle orta ya da hızlı büyüme özelliği gösterir. Diğer yandan doğal olarak tüm toprak yapılarında büyüyebilirler. Sahil kesimlerinde sıkça rastlanılan zakkum, rüzgara ve kire karşı dayanıklı bir türdür.

Zakkum Nedir?

Faydaları kadar güzelliği ile de bilinen zakkum, Marmara, Akdeniz ve Ege bölgelerinde yetişmeye meyilli bir bitkidir. Zakkum ağacının boyu yaklaşık beş metre kadar uzayabilir. Çiçekleri pembe renkte olan bu ağacın meyveleri ise kapsül şeklinde olup zehirli bir yapıya sahiptir. Arapçada "Şeceretü’z-zakkûm" anlamına gelen bitki aynı zamanda yemek, içmek, oburca tüketmek anlamlarını da içerir.

Kış aylarında yapraklarını dökmeyip, uzun süre yeşil yapraklı kalabilirler. Soğuk hava şartlarına karşı dayanıklı olsa da, verimli bir zakkum ağacı için gölge ve kuru yerler gerekir. Zakkum çiçeğinin ağaç üzerindeki yoğunluğunu artırmak için belirli aralıklarla dal uçlarından budama yapılması gerekir. Zakkum, zehirli bir bitki olmasından dolayı, dalı ve çiçeğini kullanırken son derece dikkatli olmak gerekir.

Bilimsel adı Nerium oleander'dir. Susuzluğa en dayanıklı bitki türlerinden biridir. Gövdesi dik ve koyu renktedir. Mızrak şeklindeki yaprakları karşılıklı şekilde dizilmiştir. Alüvyonlu toprakları sever ve daha çok sıcak iklimlerde yetişir. Zakkum yapraklarının içeriğinde; C vitamini, reçine, glikoz ve oleandrin gibi maddeler bulunur. Oleandrin maddesi ilaç sektöründe kullanılmaktadır.

Zakkumun Çeşitleri Nelerdir?

Zakkum bitkisi, genel özellikleri ile şık bir bitki özelliğinde olsa da, zehirli olması diğer süs bitkilerinden ayrılmasına neden olmaktadır. Farklı çiçek renkleri bulunan zakkumun en sık rastlanan türü pembe çiçekli olanlardır. Çiçek ve yapraklarının yanı sıra, bakla biçiminde meyve de veren zakkum, zehirli kısımları kullanılmaya çalışıldığında zehir saçan bir bitkidir. Büyük beyaz çiçekleri olan zakkum çiçeği ve kırmızı katmerli çiçek çeşitleri zakkumun en önemli çeşitleri arasındadır. Zakkum çeşitlerinin herhangi birini süs bitkisi olarak yetiştirmek için, yaz aylarında alınan zakkum filizini suda bir müddet bekletip filizlendirerek yetiştirilmesi mümkündür.

Zakkumun Özellikleri Nelerdir?

Zakkum görsel açıdan son derece güzel ve alımlı bir bitki olsa da zehirli olması, zakkumun evlerde yetiştirilmesi için cesaret gerektirmesine neden oluyor. Sulak alanlarda yetiştiğinde boyları 5 metreye kadar uzayabilen ve arada budandığında daha da verimli büyüyen bir cinstir. Ayrıca toprak bakımından seçici bir bitki olmaması, zakkumun her yerde yetişmeye elverişli olmasına sebep olmaktadır.

Kışın eksilere düşen soğuklara karşı bile dirençli olması, zakkumun her mevsim korunaklı bir şekilde yetiştirilmesini sağlamaktadır. Güneşli havaları çok seven ve verimli yetişmek için toprakta gübre istemeyen bir bitkidir. Ancak zakkum saksıda yetiştirilecekse toprağa bir miktar koyun gübresi karıştırmakta fayda vardır.

Yeni ekilmiş zakkumların en az 2 yıl sonra budanması gerekmektedir. Hemen budama yapıldığında büyümesi olumsuz şekilde etkilenecektir. Daha çok sonbahar aylarından sonra yapılması önerilir. Yaz aylarında ise solmuş ve cansız kalmış dalların budanması bitkinin daha sağlıklı olması için iyi olacaktır. Eğer yetiştirdiğiniz zakkum bodur tipte ise budamayı dip kısımlardan yapmalısınız.

Zakkumun Faydaları Nelerdir?

Dalları ve çiçekleri ile zehirli bir bitki olması, zakkumdan fayda görülmeyeceği anlamına gelmemelidir. Doktor önerisi ve kontrolü dahilinde kullanıldığında sağlık için son derece faydaları mevcuttur. Öncelikle kalbi kuvvetlendirici etkisinin yanı sıra, cilt hastalıklarına karşı dışarıdan sürüldüğünde oldukça faydalı bir bitkidir. İdrar söktürücü özelliği ve kalp rahatsızlıklarını tedavi edici özelliği başlıca yararları arasındadır.

Ayrıca zakkum üzerine yapılan araştırmalarda kansere dahi etkili olduğu saptanmıştır. Özellikle deri kanseri olan hastalar için zakkum özünden elde edilen doğal ilaçların kullanılması önerilmektedir. Zakkumun sağlık için kullanım şekli kurutulduktan sonra olmalıdır. Azar azar kaynatılarak kullanılması önerilen zakkum bitkisi, ciltteki hastalıklar için haricen kullanılırken, zeytinyağı ile karıştırılarak da kullanımı uzmanlar tarafından tavsiye edilmektedir.

Bunlar dışında cüzzam, mide ülseri ve hemoroid tedavilerinde denenmiştir. Yaprağında bulunan maddeler yüzyıllardır kalp hastalıklarında, ritim bozukluklarında kullanılmaktadır. Ancak halk arasında en çok merak edilen konu kansere çare olup olmadığıdır. Bugüne kadar zakkumun kanseri önlemesi ve tedavisi adına sayısız araştırma yapılmıştır.

Farklı kanser türleri üzerinde yapılan birçok çalışma zakkum yaprağının içindeki maddelerin, kanser hücrelerinin ölümünü tetiklediğini ortaya çıkarmıştır. Fakat insan üzerinde etkisi henüz kesin bir şekilde kanıtlanamadığından kullanımı konusunda yasal bir karar bulunmamaktadır.

Zakkum kanseri önlediğine dair ilk görüşün 1973 yılında Genel Cerrah Dr. Ziya Özel tarafından ileri sürüldüğü biliniyor. O dönemde yapılan bu açıklama pek çok kanser hastası için umut ışığı olurken, bilim insanlarını da araştırmaya yöneltti. Yapılan çalışmalarda olumlu yanıt alan da oldu, zarar gören de. Dr. Ziya Özel yurt içinde başlattığı çalışmaları yurt dışına taşıdı.

[renkbox baslik="Gelincik Çiçeği Nedir? Özellikleri ve Çeşitleri Nelerdir?
" link="https://bilgihanem.com/gelincik-cicegi-nedir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2017/03/gelincik-cicegi-hakkinda-bilgi.jpg" renk="kirmizi" yenisekme="hayir"][/renkbox]

1992 yılında çalışmalarının bir nebze de olsa karşılığını aldı. Bir nebze diyoruz çünkü üzerinde çalıştığı ilaç piyasaya kanser ilacı olarak değil de, bağışıklık sistemini düzenleyici bir takviye olarak sürüldü. Çünkü zakkumdaki maddelerin, bağışıklık sistemi üzerinden kansere fayda sağladığı konusunda hem fikir olunmuştu. Söz konusu ilaç aradan geçen onca yıla ve üzerinde birçok deneme yapılmasına rağmen, kanser tedavisinde kullanılmak üzere onay alamamıştır.

Kuran-ı Kerim'de Zakkum

Türkçede acı ve zehir anlamına gelen zakkum, İslam dinine göre cehennemde olduğuna inanılan, öldürücü bir ağaçtır. Zakkum ağacı hakkındaki bu tür rivayetler aslında söylem olmaktan öte ispatı olan bilgilerdir. Çünkü Kuran-ı Kerim'de birkaç sure ve ayette zakkum kelimesi net bir şekilde geçmiştir. Bu ayetlerden bazılarını sizlerle paylaşmadan geçmeyelim;

"Şüphesiz zakkum ağacı günahkarların cehennemdeki yiyecekleridir. Zakkum ağacı erimiş maden gibidir. İnsanların karnında tıpkı sıcak suyun kaynaması gibi kaynar" (Ed-Duhan, 44/43-46)

"İkram olarak bu mu daha hayırlıdır? Yoksa, zakkum ağacı mı? Şüphesiz biz onu, zalimler için bir bela kıldık. O, cehennemin dibinden çıkan bir ağaçtır. Onun tomurcukları şeytanların başları gibidir. Cehennemlikler bunlardan yerler ve karınlarını bunlarla doyururlar. Sonra onlara, zakkum ağacının üzerine içecekleri, kaynar su karıştırılmış içkiler verilir" (es-Saffat, 37, 62-67)

"Sonra siz, ey doğru yoldan sapan ve hakkı yalanlayanlar! Siz, cehennemde mutlaka zakkum ağacından yiyeceksiniz. Karınlarınızı onunla dolduracaksınız. Üzerine de susuz devenin içişi gibi kaynar su içeceksiniz" (el-Vakıa, 56/51-55).

Bunlardan başka; "Cehennem zakkumundan bir damla yeryüzüne damlatılmış olsa, insanların hayatını zehir ederdi" (el-Müsned, Kahire 1313, I, 301) cümlesi de zakkum ağacının ne denli zehirli olduğunu biz Müslümanlara açıklar niteliktedir.