Ekonomik kuruluşların başında gelen bankalar, mevduat kabul eden ve bunu en verimli şekilde çeşitli kredi işlemlerinde kullanma amacı güden yerlerdir. Aynı zamanda faaliyetlerinin esas konusu düzenli bir şekilde kredi almak veya vermektir. Bankalar; para, kredi ve sermaye konularına giren her işlemi yapar ve düzenler. Ayrıca bu işlemleri, hem kişiler hem de işletmeler için yapar.
Banka için en iyi tanım ise "faizle para alıp veren kuruluşlar" şeklinde yapılabilir. Tarihleri Mezopotamya'ya dayanan ve adını İtalyancadan alan bankalar, yüzyıllardır insan ile para arasındaki ilişkide hep var olmuşlardır. Günümüzde dünyanın her yerinde bankacılık sistemi hem bireylere hem de işletmelere finansal hizmet sağlamaktadır. Üstelik bu hizmetlerin kapsamı, teknolojik gelişmelerin sektöre yansımasıyla genişlemektedir.
[renkbox baslik="Bankalarda Bireysel Hesap Nasıl Açılır?" link="https://bilgihanem.com/bankalarda-bireysel-hesap-nasil-acilir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2016/03/bankalarda-bireysel-hesap-acmanin-sartlari.jpg" renk="kahve" yenisekme="evet"][/renkbox]
Bugün para ile ilgili herhangi bir konuda hemen kapısını çaldığımız bankalar, belki de birçoğumuzun bildiğinden daha önemlidirler. Onlarsız bir finansal yaşam düşünülemez ki; maaşımızı bile onlar sayesinde alabiliyoruz. Gündelik hayatın gereklilikleri arasında sayabileceğimiz bankaları daha yakından tanımak için bu yazıyı hazırladık. Şimdi nasıl kurulduklarına ve yaptıkları başlıca işlemlere göz atalım.
Banka Nedir?
Bankalar BDDK (Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu)’na bağlı olarak işlemlerini gerçekleştirmektedirler. Kuruluşları da bu kurulun düzenlediği kanunlara uyum sonucunda oluşur. BDDK'nın kurumları denetleme ve düzenleme yetkisi vardır. Bu sebeple güvenilirliğini kazanmıştır.
Ticari, ekonomik ve finansal faaliyetlerin bulunduğu, para akışı, kredi, iskonto, kambiyo gibi işlemleri yapabilen, değerli eşyaların alım, satım ve saklanmasının gerçekleştiği bireysel, ticari ve devlet kurumlarının işlemlerini gerçekleştiren kurumsal alana banka denilmektedir. Kelimenin aslı İtalyanca ‘banca’ kelimesinden, dilimize banka olarak geçmiştir.
Bankaların Görevleri Nelerdir?
Bankaların birçok görevi bulunmaktadır. Öncelikli olarak aracılık hizmeti vermektedir. Yani topladıkları mevduatları, kredi türleri ile isteyen kişi veya kurumlara aktarırlar. Aynı şekilde ihtiyacı olmayan kişilerden yani mevduat gibi işlemler yapan kişilerden, ihtiyacı olan kişilere belli kurallar çerçevesinde aktarımını sağlarlar. Bu durum da bankalarda bulunan kaynağın aktarım görevini bize gösterir.
Kısaca bankaların görevlerini sıralandıracak olursak;
- Aracılık,
- Kaynaklara aracılık sağlama,
- Kişilerin ve kurumların maddi varlıklarının rasyonel bir biçimde kullanımını sağlama,
- Kaynak kullanımını iyileştirme,
- Kısa süreli fonları, uzun süreli fonlar haline getirme,
- Kaydi para veya banka parası yaratma,
- Ulusal ve uluslararası ticareti geliştirme,
- Para politikasının etkinliğini artırma,
- Gelir ve servet dağılımını etkileme.
Bankaların uluslararası ticareti kolaylaştırması ve geliştirmesi de görevlerinin arasındadır. Para politikalarının da etkinliğini artırarak, gelir ve servet dağılımını etkiler. Bu görevlere baktığımızda, bankaların ekonomi içerisinde önemli bir yerinin olduğunu anlayabiliriz.
Kısaca Bankaların Tarihi Gelişimi
Ülkemizde güvenilir finans kurumu denildiğinde kuşkusuz akla ilk gelen bankadır. Hayatımızdaki para akışının sağlanmasına olan katkısı büyüktür. Para ile ilgili herhangi bir işlem için her insan bankaların kapısından mutlaka girmiştir. Bireysel olarak önemi ne kadar büyükse, ticari şirketler için de önemi kat kat daha büyüktür. Geçmişine baktığımızda ise 3000 yılı aşan bir süreç karşımıza çıkar. Öncelikli olarak Sümerler devrinde ilk bankacılık işlemlerinin başladığını görebiliriz.
O dönemde banker adı verilen kişiler, sokak köşelerinde masa kurarak, madeni paraların değişimi, ölçümü, saklanması gibi işlemleri yaparlarmış. Yapılan bu işlemler de bankacılığın amacıyla aynı olduğu için ilk bankacılık işlemleri olarak adlandırılır. Zamanla gelişmeler göstererek günümüze kadar gelmiş, belli kurallar ve denetimler çerçevesinde, bir kurum adı altında işlemlerini sürdürmektedir.
Bilinen en eski banka, Mezopotamya'daki Kızıl Tapınak olarak kabul görmüştür. Banka işlemleriyle ilgili en eski kaynaklara ise Hamurabi yasalarında rastlanır. Bu yasalarda; işlemlerin nasıl yürütüleceğine, borçların tahsil edilmesine, komisyonların belirlenmesine dair hükümler bulunmaktadır. Bundan sonraki yüzyıllarda ise zengin ailelerin bankacılık işleriyle ilgilendikleri görülmeye başlanır.
Modern bankacılık etkinlikleri ise ilk olarak 1609 yılında Amsterdam Bankası'nda görülmüştür. 1637 yılında ise Venedik Bankası kurulmuştur. Bu bankalar, sarraf dükkanları ve kasaların gelişmeye başlaması ile ortaya çıkmıştır. 19. yüzyıla gelindiğinde ise bankalar, ekonomik ve ticari faaliyetlerin en önemli yardımcısı haline gelmiştir. Türk bankacılık tarihine baktığımızda ise Osmanlı Dönemi'ne kadar gitmek gerekmektedir. Ülkemizde ilk banka 1847 yılında İstanbul Bankası adıyla kurulmuştur.
Ülkemizde Cumhuriyet öncesinde 1911 – 1923 tarihleri arasında milli sermayeye sahip 21 banka kurulmuştur. Ama bunlar yabancı bankaların kredi piyasasına egemen olmasıyla faaliyetlerini zorlukla sürdürebilmiştir. Bunların sadece 18 tanesi Cumhuriyet dönemine geçebilmiştir. Cumhuriyetin ilanıyla birlikte ekonomik kalkınmaya önem verilmiş ve sınai – ticari hayatın canlandırılması için ulusal bankacılık geliştirilmeye başlanmıştır. Bu kapsamda da Türkiye İş Bankası ve Türkiye Sanayi ve Maadin Bankası kurulmuştur.
Bugün ülkemizde 50’ye yakın bankacılık hizmeti sunan kuruluş vardır. Bunların hepsi kuruluş biçimlerine ve işlemlerine göre farklılıklar gösterebilmektedir. Fakat hemen hemen her bankada, işlem seçenekleri ve amaçları aynıdır. Farklı olan ise bankacılık işlemlerinde kullanılan fiyatlar ve oranlardır. Bu sebeple de insanların banka tercihleri çeşitlilik gösterir.
Bankalar Nasıl Kurulur?
Bankaların BDDK’ya bağlı olarak çalıştıklarından bahsetmiştik. Kurul’un belli şekil ve şartları yerine getirildiğinde, kuruluş aşamasını gerçekleştirebilmektedirler. Bankaların yaptığı işlemler, bir nevi ekonomiye ve topluma hizmet etmektir. Bunun için de kuruluşlarından faaliyet gösterdikleri süre boyunca denetim altında bulunur. Ülkemizde bankalar A.Ş. (Anonim Şirket) olarak kurulmak zorundadır. Bu durumda da anonim şirketlerin kurulurken sağlamak zorunda kaldığı tüm durumlar geçerlidir. Bunun yanına ek olarak BDDK’nın getirdiği şartlar mevcuttur.
Ana sözleşmenin Bankalar Kurulu’nun 5411 numaralı kanunun 7. Maddesine göre yapılan sözleşmenin kanun hükümlerine ve belirtilen faaliyet alanın organizasyon yapısına göre uyumlu olması gereklidir. Aynı zamanda ilk üç yıllık mali planlama ve örgütsel düzenlemesini, iç kontrol, denetim birimlerini gösteren bir rapor sunması gereklidir. Kurulan kurumun denetimini engelleyecek herhangi bir durum olmamalıdır. Yönetim kurulu da hükümlerde belirtilen niteliklere göre belirlenmelidir.
Ek şartlarda öncelikle kurucuların sağlaması gereken duruma bakalım. Hükümler gereği kurucunun müflis ve konkordato olmaması gereklidir. Yani; borçlarını ödeyemeyecek duruma gelerek, bunu ilan etmiş olmaması demektir. Aynı zamanda tasviyeye maruz kalmış para ve sermaye şirketlerinde %10 ya da daha fazla pay sahibi olmamalıdır.
Vergi kaçakçılığı, dolandırıcılık, resmi ihalelerde fesatlık yapma, yüz kızartıcı suç, hüküm giyme gibi durumlardan yargılanmamış olması gereklidir. Banka kurucu veya ortağı olmak için gereken parasal güç ve itibara sahip olmalıdır. Tüzel kişi ise ortaklık yapısının şeffaf ve açık olması önemlidir.
Bankacılık İşlemleri Nelerdir?
Bankalar kendi aralarında özelliklerine göre türlere ayrılır. Ticaret bankaları, yatırım bankaları, kalkınma bankaları, özel amaçla kurulmuş bankalar, kıyı bankaları, uluslararası bankalar ve tabi ki bankaların anası olan Merkez Bankası olarak sıralayabiliriz. Bankacılık işlemleri bu özelliklere göre değişse de başlıca işlemler çoğunda gerçekleşmektedir.
Bankacılık sisteminin kendini internete entegre etmesiyle birlikte, yapılan işlemler daha hızlı ve kolay gerçekleşmektedir. Çoğu işlemi yapabilmeniz için bir hesabınız bulunması gereklidir. Para aktarım, kart uygulamaları, kredi seçenekleri, vadeli mevduat seçenekleri, gayri nakdi değerler, yatırım araçları, kasa özelliği gibi seçenekler bankacılık işlemleri arasında en çok kullanılanlardandır.
Bu işlemlerin arasında da para aktarma, bankacılığın en çok kullanılan işlemlerindendir. Para aktarımı karşımıza EFT, havale ve virman olarak gelir. EFT (Elektronik Fon Transferi); para alışverişinin gerçekleşmesini sağlayan, farklı bankalar arasında olan para transferine denir. Havale aynı bankalar arasında yapılan para transfer işlemidir. Virman ise banka şubesinin içerisinde bulunan hesaplar arası para aktarımdır. Bu işlemler sayesinde, internetinde vermiş olduğu kolaylıkla para transferleri hızlı bir şekilde yapılmaktadır.
Para saklama özelliği de birikim yapmak isteyen kişiler için fazla kullanılan bir işlem çeşididir. Hesaplarınız üzerinde elinizde bulunan paraların güvenle saklanmasını sağlamaktadır. Sadece paraların değil kasa hizmeti ile istediğiniz, değerli gördüğünüz her şeyi saklayabilirsiniz. Böylelikle bankanın görevlerinden olan saklama hizmetini kullanmış olursunuz. Bunun yanında, hesaplarınızda bulunan paralar üzerinde kullanabileceğiniz vadeli mevduat işlemleri vardır. Her ürüne göre farklı seçeneklerle karşımıza çıkan vadeli mevduatların amaçları aynıdır. Hesaptaki parayı bir süre bankaların kendinde kalmalarını sağlamak ve karşılığında hesabın sahibine faiz olarak ücret ödenmesidir.
İhtiyaç sahiplerine kredi sağlama özelliği de en çok kullanılan işlemlerindendir. Özellikle bizim ülkemizde kullanım ihtiyacı ve miktarı çok fazladır. Bireysel müşterilerin yanında ticari müşteriler de faaliyetlerinin devamlılığını sağlamak amacıyla kullanım gösterirler. Kredi kullanımı kişilere göre değişiklik gösterebilmektedir. Belli kriterlerin yerine getirilmesi sonucunda, kullanım işlemi gerçekleştirilerek ihtiyaç sahiplerini bulur.
Kart uygulamaları da alışverişi, para saklama, çekme ve yatırma işlemlerini kolaylaştırmaktadır. Bu konuda hemen herkesin bilgisi az ya da çok vardır. Yine de biz kısa bir bilgilendirme yapalım. Kredi kartı; belli bir limit verilerek insanların alışverişlerini gerçekleştirmelerini sağlar. Düzenli aralıklarla yapılan alışverişlerin karşılığı bankaya ödenir.
[renkbox baslik="İnternet Bankacılığı Nedir? İşlemler Nasıl Yapılır?" link="https://bilgihanem.com/internet-bankaciligi-nedir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2016/02/internet-bankaciligi-nedir-nasil-islemler-yapilir.jpg" renk="mavi" yenisekme="hayir"][/renkbox]
Kredi kartlarında taksit, internet üzerinde kullanım, puan türü uygulamaları gibi avantajlar verir. Banka kartlarında ise para çekme, yatırma ve içerisinde bulunan para kadar alışveriş yapmayı sağlar. Böylelikle yanlarında nakit para taşımak istemeyen kişiler, kartların şifreli olmasından dolayı güvenle taşıyabilir ve ödeme aracı olarak kullanabilirler.
Gayri nakdi değerler ise çek, bono, teminat mektubu gibi ürünleri kapsar. Para niteliği taşır ve ticaret yapmaya olanak sağlar. Daha çok şirketlerin kullandığı bu ürünler, ticari alanda büyük kolaylık gösterir ve garanti verir. Yatırım araçları ise birikimlerini değerlendirmek isteyen kişiler için seçenek olmaktadır. Böylelikle çeşitli yatırım seçenekleriyle de bankalarda işlemler yapılmaktadır.
İktisat öğrencisiyim, inanmayacaksınız ama yazının müthiş işime yaradı.