İnsan vücudu hem fiziksel hem de ruhsal anlamda sağlıklı olabilmek için bir takım mineral ve vitaminlere ihtiyaç duyar. Bu vitaminlerin her birinin ayrı bir görevi ve hayati önemi vardır. Çoğunu günlük yediğimiz besinlerden alabiliyoruz. Ancak bazı kişilerde beslenme düzenine veya yaşam koşullarına bağlı olarak vitamin eksikliği görülebiliyor.
Her vitamin ayrı bir işleve sahip olduğu için eksikliğinin yarattığı sorunlar da değişiklik gösteriyor. Biz bu yazımızda sizlere B1 (tiamin) vitamini eksikliğinde ortaya çıkan beriberi hastalığından bahsedeceğiz. B grubu vitaminler suda eriyenler arasında yer almaktadır. Konumuz olan B1 vitamininin fonksiyonu, karbonhidratlardan enerji üretimini sağlamaktır. Üretilen bu enerji beyin ile sinir ve sindirim sistemi için gereklidir.
[renkbox baslik="Grip Nedir? Nedenleri, Belirtileri, Korunma Yolları ve Tedavisi
" link="https://bilgihanem.com/grip-nedir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2018/05/grip-hakkinda-bilgiler.jpg" renk="mavi" yenisekme="evet"][/renkbox]
Genel olarak; kuruyemiş, et, balık, süt ve süt ürünleri, baklagiller, meyve ve sebzeler B1 vitamini içermektedir. Meyve ve sebzeler arasında özellikle; ıspanak, kereviz, erik, domates, patates, elma, nar, kavun, limon, mısır, lahana ve kirazın içerisinde daha çok bulunmaktadır. Günlük beslenme düzenimizde bu saydığımız gıdalara yer verdiğimizde beriberi hastalığının oluşma ihtimalini en aza indirmiş oluruz. Fakat söz konusu vitaminin seviyesi çok düşükse bu kez devreye hekim tarafından önerilen takviye ilaçlarlar girecektir.
Beriberi Hastalığı (B1 Vitamini Eksikliği) Nedir?
Vücutta B1 vitamini (thiamine) eksikliğinde ortaya çıkan hastalığa beriberi adı verilmektedir. Dünya genelinde daha çok Asya ülkelerinde görülen hastalık, doğrudan beslenme düzeni ile ilişkilidir. Beyin, sinir sistemi ve kaslar olmak üzere vücudun her bölgesini etkilemektedir.
1890'lı yıllarda Christiaan Eijkman adındaki bir doktor, kümes hayvanlarına sadece pirinç yedirerek beriberi hastalığına benzer semptomları saptamıştır. Pirinçle beslenmenin azaltılması halinde ise hastalığın belirtilerinin ortadan kalktığını fark etmiştir. Eijkman'ın bu çalışması beriberinin beslenme düzeni ile yakından ilişkisi olduğunu ortaya çıkarmıştır.
Peki, B1 vitamini vücudumuzda hangi görevleri üstlenir ve ne işe yarar ki eksikliğinde bu tür bir hastalık ortaya çıkmaktadır? B1 vitamini diğer adıyla tiamin; karbonhidrat metabolizmasında rol oynamaktadır. Karbonhidratları parçalayarak vücuda enerji veren glikoza dönüşmesini sağlar. Bu sayede kalp ve merkezi sinir sisteminin enerji ihtiyacı karşılanmış olur. Normal bir insanın günlük alması gereken ortalama B1 vitamini miktarı 1 - 1,5 miligramdır.
B1 vitamini eksikliği işte bu sebeple sinir sistemi ve kalp hastalıklarına yol açmaktadır. Bu görevinin dışında; kan dolaşımını düzenler, öğrenme ve kavrama kabiliyetini yükseltir, damar sertliğini önler, sigara ve alkolün getirdiği olumsuz etkilere karşı koruyucudur, kan şekerini düzenlemektedir. Bu kadar önemli görevleri olan vitaminin eksikliği de elbette vücutta bir takım hasarların oluşmasına yol açacaktır. Beriberinin kuru, ıslak (yaş) ve infantil olmak üzere üç türü vardır.
Beriberi Hastalığının Nedenleri Nelerdir?
Beriberinin nedeni az önce de bahsettiğimiz gibi B1 vitamini eksikliğidir. Bu vitamin başta sinir sistemi olmak üzere vücudun birçok bölümünde gereklidir. Çok yüksek oranda eksik olması durumunda iştahsızlık, kaslarda güçsüzlük, bulantı, sindirim sistemi sorunları ortaya çıkabilmektedir. Mutlaka tedavi edilmesi gereken hastalık üzerine düşülmez ve eksikliği giderilmezse hayati tehlikesi olan sorunların doğmasına sebep olabilir.
Bunlardan birisi de Wernicke Korsakoff sendromudur. 19. yüzyılda tanımlanan bu hastalık doğrudan tiamin eksikliğine bağlı olmasının yanında, daha çok alkol bağımlılarında görülmektedir. Psikolojik bir sorundur ve çok ciddi hafıza bozuklukları ile seyreder.
Genel olarak B1 vitamini eksikliği görülebilecek kişileri ise şu şekilde sıralayabiliriz; çok sık alkol tüketenler, doğum kontrol hapı kullananlar, yaşlı kişiler, karbonhidrat oranı yüksek olan gıdalarla beslenenler, yoğun stres altında olanlar, obezite, hipertiroidi, AIDS gibi hastalıkları olanlar, diyaliz hastaları, uzun süreli ishal ve idrar söktürücü ilaç kullananlar ile hamile ve emziren kadınlardır. Beriberinin görülme ihtimali saydığımız bu kişilerde daha fazladır.
Beriberi Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
Bu hastalığın belirtilerini genel olarak; enerji kaybı, kaslarda zayıflık, iştahsızlık, yorgunluk hissi, depresyon benzeri bunalımlı ruh halleri, kabızlık gibi sindirim sistemi sorunları, kaslarda kramp, bacaklarda uyuşukluk, unutkanlık, kilo kaybı, göz sağlığının bozulması şeklinde sayabiliriz. Fakat bunların haricinde türlerine göre beriberi hastalığının belirtilerini aşağıdaki gibi sınıflandırabiliriz;
Kuru Beriberi Belirtileri
Bu türde daha çok iskelet ve kas sistemi etkilenmektedir. Semptomlarını aşağıdaki gibi saydığımız kuru beriberinin çok şiddetli vakalarında felçlik, bir deri bir kemik kalıncaya kadar aşırı zayıflama ve yataktan çıkamayacak kadar halsiz olma durumları oluşur. Kuru beriberinin belirtileri genel olarak şu şekildedir;
- Ellerde ve ayaklarda karıncalanma benzeri uyuşukluk
- Konuşma güçlüğü
- Unutkanlık ve zihin karışıklığı
- Tendon reflekslerde zayıflık
- Alt bacaklarda güçsüzlük ve kas becerilerinde zayıflık
- Kusma
- İstemsiz göz hareketleri
Yaş Beriberi Belirtileri
Islak beriberide semptomlar daha çok kalp-damar sistemi üzerinde görülür. Kalbin vücuda yeteri miktarda kan pompalayamaması sonucu ortaya çıkan yaş beriberi belirtileri şunlardır;
- Nefes darlığı
- Kalp atış hızında artış
- Damar genişlemesi
- Kalp yetmezliği
- Alt bacaklarda ödem
- Paroksismal noktürnal dispne
İnfantil Beriberi Belirtileri
Anne sütü ile beslenen bebeklerde görülür. Eğer annede B1 vitamini eksikliği varsa bu durum bebeğe de yansıyacaktır. Bebek genel olarak huzursuzdur ve gelişim bozuklukları görülür. Belirtileri ise şu şekildedir;
- Kusma
- Kilo kaybı
- Ödem
- Asabiyet hali
- Huzursuzluk
- İshal
- Ses kısıklığı ve boğukluk
- Ciltte solgunluk
- Kalp ve damar sisteminde bozukluk.
Beriberi Hastalığı Nasıl Önlenir?
Bir hastalığın oluşma ihtimalini en aza indirmek için ona sebep olan etkenlerin ortadan kaldırılması gerekmektedir. Konumuz olan hastalık B1 vitamini eksikliğinden kaynaklandığı için yapılacak tek şey vücuttaki yokluğunu geri doldurmak olmalıdır. Çünkü insan vücudundaki tüm vitamin ve mineraller muhteşem bir sistemin parçaları halinde işlemektedir. Ne azı ne de fazlası iyi değildir.
Eksikliğinde nasıl ki bu tür sağlık sorunları ortaya çıkıyorsa, çok fazla olması halinde de başka hastalıklar doğabilir. Bu nedenle belirli periyotlarla kan tahlili yaptırmalı ve vücudumuzdaki değerlerin ne durumda olduğunu öğrenmeliyiz. Eğer tiamin yani B1 vitamini yok denecek kadar az ise doktorunuz gerekli takviye ilaçları vererek bu eksikliğin ortadan kalkmasını sağlayacaktır.
[renkbox baslik="Pnömokonyoz Nedir? Nedenleri, Belirtileri, Korunma Yolları ve Tedavisi
" link="https://bilgihanem.com/pnomokonyoz-nedir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2018/04/pnomokonyoz-hakkinda-bilgi.jpg" renk="sari" yenisekme="hayir"][/renkbox]
Ancak asıl önemli olan beslenme şeklidir. Yazımızın başında hastalığı tanımlarken anlattığımız gibi, beriberi doğrudan beslenme ile ilişkilidir. Bu nedenle B1 vitamini yönünden zengin olan besinleri tüketerek bu hastalığın önüne geçebilirsiniz.
B1 Vitamini Hangi Besinlerde Bulunur?
Suda eriyen bir vitamin olan B1 sağlıklı bir ruh hali ve fiziksel gelişim için beslenme programımızda mutlaka bulunmalıdır. Özellikle çok fazla alkol alanlar ile karbonhidrat oranı yüksek gıdalarla beslenenler B1 takviyesi yaparak olası hastalıkların önüne geçmelidir. Günlük alınması gereken B1 vitamini yaş gruplarına göre şu şekildedir;
- 0 - 6 ay: 0,2 miligram
- 7 ay - 1 yıl: 0,3 miligram
- 1 - 3 yaş: 0,5 miligram
- 4 - 8 yaş: 0,6 miligram
- 9 - 13 yaş: 0,9 miligram
- 14 - 18 yaş (erkek): 1,2 miligram
- 14 - 18 yaş (kız): 1 miligram
- 19 yaş ve üzeri (erkek): 1,2 miligram
- 19 yaş ve üzeri (kadın): 1,1 miligram
- Hamile ve emziren kadınlar: 1,4 miligram.
B1 vitamini vücudumuzun başlıca enerji kaynaklarından biridir. Sinirlerin çevresinde miyelin kılıflarının sağlıklı gelişimi için düzenli olarak alınması gerekmektedir. Eksikliği ise yukarıda da bahsettiğimiz gibi sinirlerin hasarına ve hatta ölümüne yol açabilmektedir. Peki, B1 vitamini hangi yiyeceklerde bulunur?
- Süt ve süt ürünleri
- Meyve ve sebzeler (bezelye, fasulye, kuşkonmaz, patates, marul, ıspanak, domates, ananas, Brüksel lahanası, patlıcan)
- Tahıllar (çavdar, buğday tohumu, tam tahıllı gevrekler)
- Et ve balıklar
- Kuruyemişler (ayçiçeği çekirdeği, badem, ceviz, kaju, fındık).
Bu vitaminin eksikliği gibi fazlalığı da ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. B1 vitamini fazlalığında; baş dönmesi, tansiyon düşüklüğü, kas gevşekliği oluşabilir. Bu nedenle günlük ideal ölçünün çok da dışına çıkmamak gerekmektedir. Peki günlük almamız gereken B1 vitamini miktarını nasıl ayarlayacağız? Bunun için de sizlere aşağıdaki listeyi sunmak istiyoruz. Bazı besinlerin içerdiği B1 vitamini miktarını paylaştığımız liste sayesinde kendi programınızı çıkarabilirsiniz;
- 100 gram somon; 19 miligram
- 100 gram tuna; 16 miligram
- 100 gram uskumru; 9 miligram
- 100 gram alabalık; 0,43 miligram
- 100 gram Antep fıstığı; 13 miligram
- 100 gram fındık; 0,71 miligram
- 100 gram kaju; 7 miligram
- 100 gram kabak çekirdeği; 5 miligram
- 100 gram ayçiçeği; 1,48 miligram
- 100 gram buğday ekmeği; 0,47 miligram
- 100 gram bezelye; 0,28 miligram
- 100 gram pişmiş kuşkonmaz; 0,16 miligram
- 100 gram fasulye; 0,24 miligram B1 vitamini içermektedir.
Beriberi Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?
Beriberinin tedavisinde genellikle takviye vitaminler verilir. Eğer vücuttaki oranı çok düşükse ağızdan enjekte yoluyla tiamin verilmektedir. Genellikle tam iyileşme görülür fakat bu tedavinin sonrasında da hastanın çok dikkat etmesi gerekmektedir. Hastalığın belirtilerinin yeniden ortaya çıkmaması için yukarıda saydığımız gibi B1 vitamini yönünden zengin yiyeceklerle beslenilmelidir. Özellikle tam tahıllı gıdalar önemli bir tiamin kaynağıdır.
Teşekkürler.