Dünya’nın Şekli, Hareketleri ve Eksen Eğikliğinin Sonuçları

Dünya’nın Şekli, Hareketleri ve Eksen Eğikliğinin Sonuçları

Bu yazımızda uzun yıllarca tartışılmış ve son olarak geoit olduğuna karar verilmiş olan dünyamızın şekli, hareketleri ve bu hareketlerden kaynaklanan sonuçlar anlatılmıştır. Kutuplardan hafif basık, ekvatordan şişkince olan bu şeklin, dünyanın kendi etrafında dönerken oluşan merkezi kuvvet neticesinde ortaya çıktığı bilinmektedir.

Yasemin Saygın

Dünya güneş sistemi içerisinde yer alan, güneşten uzaklık sırasına göre üçüncü olan bir gezegendir. Geoit sadece dünyanın şekli için kullanılan bir ifadedir. Kutuplardan hafifçe basık, ekvatordan şişkince bir şekildir.

Bu geoit şekil dünyanın kendi etrafında dönüşü sırasında oluşan merkez kaç kuvvetiyle savrulması sonucu meydana gelmiştir. Dünya ilk oluştuğu zaman yoğun ve sıcak bir gaz bulutuydu. Zamanla bu gaz bulutu hızlı bir şekilde dönmeye başlamıştır. Soğuyan ve sürekli dönen bu gaz bulutu zamanla dünyanın şuan ki şeklini, yani geoit şekli almasını sağlamıştır.

[renkbox baslik="Ay Tutulması Nedir? Nasıl ve Ne Zaman Gerçekleşir?" link="https://bilgihanem.com/ay-tutulmasi-nedir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2017/11/ay-tutulmasi-nedir-nasil-ve-ne-zaman-gerceklesir.jpg" renk="kahve" yenisekme="evet"][/renkbox]

Bilim adamlarına göre dünyanın şekli hala değişmektedir, yani sabit değildir. Dünyanın şeklinin ve hareketlerinin yol açtığı bazı durumlar vardır. Havanın sıcak - soğuk olması, mevsimlerin ve günlerin oluşması gibi birçok şey dünyanın hareketlerinin sonuçlarıdır. Dünyanın geoit şekli güneş ışınlarının yeryüzüne farklı açılarla düşmesini dolayısıyla sıcaklık dağılışını etkilemektedir.

Dünya Nedir? Kısaca Özellikleri Nelerdir?

Öncelikle üzerinde yaşadığımız dünyamız hakkında kısaca bilgi verelim. Dünya, Güneş sistemi içerisinde yer alan gezegenlerden biridir. Güneş sisteminde; gezegenler, bunların uyduları, meteorlar, kuyruklu yıldızlar ve çeşitli gök cisimleri bulunmaktadır.

Güneş’in etrafında; Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün ve Plüton olmak üzere 9 adet gezegen bulunmaktadır. Bu gezegenlerin en büyüğü Jüpiter, en küçüğü Plüton’dur. Güneş’ten itibaren üçüncü gezegendir.

Güneşe 149 milyon kilometre uzaklıkta olan gezegenimizin çapı 12.742 km’dir. Kendi etrafında dönüşünü 23 saat 56 dakika 4 saniyede, Güneş etrafında dönüşünü 365 gün 5 saat 48 dakika ve 46 saniyede tamamlamaktadır. Kendi etrafında dönmesiyle gece ve gündüzler, Güneş’in etrafında dönmesiyle de mevsimler meydana gelmektedir.

Kutuplardan basık, ekvatordan şişkince şekline geoid adı verilmektedir. Dünya ile birlikte atmosfer de döndüğü için bizler dönüş hareketini hissetmeyiz. Diğer gezegenlerden ayrılan en büyük özelliği, üzerinde canlı yaşayabilen tek gezegen olmasıdır. Azot ve oksijen olmak üzere iki temel gaz bulundurur ve ortalama sıcaklığı 15 santigrat derecedir.

Mavi renginden dolayı mazi gezegen olarak da adlandırılmaktadır. Bu renk aynı zamanda canlı bulunan tek gezegen olduğunu ifade eder. Yoğunluğu 5,51 g/cm³’tür. Demir ve nikel karışımı bir çekirdeğe sahip olduğundan, döndükçe mıknatıslanma meydana gelir.

Dünyanın Çekirdeği

Bilim insanlarının yaptığı araştırmalar neticesinde, iç çekirdeğin merkezindeki ve dışındaki kristallerin farklı hizalanma ile meydana geldiği tespit edildi. Deprem titreşimlerinden yola çıkılarak yapılan çalışmalar neticesinde; iç çekirdekte yer alan kristallerin doğu-batı yönünde hizalandığı görülürken, kuzey kutbundan bakıldığında bu kristal tabakanın ters dönmüş olarak göründüğü tespit edildi.

Yaklaşık 5 bin km derinlikte bulunan iç çekirdeğin bir milyar yıl önce katılaşmaya başladığı biliniyor. Kristallerin farklı yönlerde olduğunun tespit edilmesi, bu katmanların da farklı zaman ve koşullar altında oluştuğunu akıllara getiriyor.

Cambridge Üniversitesi’nde eğitim veren Profesör Simon Redfern, katı çekirdeğe doğru ilerlemenin Dünya’nın oluşumuna geri dönmek gibi bir şey olduğunu ifade ediyor.

En içteki çekirdek katı ve gezegenin en sıcak noktasını oluşturur. Öyle ki bu sıcaklığı 6000 derecenin üzerine çıktığı bilinmektedir. Diğer bir ifadeyle Güneş’in yüzeyi kadar sıcak olduğu söylenebilir.

Yer çekim kuvveti demir ve nikel gibi ağır metalleri merkeze doğru çekmiş, bu da çekirdeğin ana yapısını oluşturmuştur. Daha hafif yapıda olan hava ve su gibi şeyler ise kabuğa doğru itilmiştir. Dış çekirdeğin yer çekim kuvveti, Dünya’nın yüzeyindekinden 3 kat daha fazladır.

Dünyanın Uydusu

Dünya hakkında bilinmesi gereken bir diğer konu ise uydusudur. Ay, dünyanın tek doğal uydusudur. Ay’da su, nem ve hayat yoktur. Sıcaklık farklar çok fazladır. Su olmadığı için kimyasal çözünme de görülmez. Çok miktarda meteor kriteri bulunmaktadır.

Dünya’ya en yakın gök cismidir, küresel bir yapıdadır. Güneş’ten 436, Dünya’dan 4 kat küçüktür. Dünyamıza olan uzaklığı 384 bin kilometredir. Yüzeyi toz tabakası ile kaplıdır. Atmosferi yok denecek kadar azdır.

Dünya’nın Şekli

Dünya’nın ŞekliDünyanın şekli uzun yıllar tartışmalara sebep olmuş ve en nihayetinde geoit şeklinde olduğuna karar verilmiştir. Geoit, kutuplardan hafif basık, ekvatordan şişik ve sadece Dünya’ya has bir şekildir.

Dünya kendi etrafında dönerken oluşan merkezi kuvvet neticesinde bu şekil ortaya çıkmıştır. Merkezden kutuplara kadar olan mesafe 6357 kilometreyken; ekvator ile merkez arasındaki mesafe 6378 kilometredir. Dünyanın bu şekle sahip olmasının belli sonuçları vardır. Bunlar;

  • Ekvator çizgisi, Dünya üzerinde olduğu varsayılan tam bir meridyen çizgisinden daha büyüktür.
  • Güneş ışınları, Dünya üzerindeki noktalara farklı farklı açılarla düşer.
  • Ekvator daha sıcak kutuplar daha soğuktur. Dünyanın şekli sıcaklığın dağılımı üzerinde etkilidir.
  • Dünyanın her gün bir yarısı karanlıkken diğer tarafı aydınlıktır ve bu iki alan aydınlanma çizgisi ile ayrılır.
  • Kutup noktaları uzak gibi görünseler de Dünya’nın çekirdeğine daha yakındır. Bunun nedeni basık olmaları ve yer çekiminin daha yüksek oranda olmasıdır.
  • Dünyanın kendi etrafında dönüşünün hızı ekvatorda, kutuplara göre daha fazladır.
  • Kutuplara doğru gidilirken; meridyenler arası mesafe ve paralellerin uzunluğu farklılık göstererek küçülmektedir.
  • Dünyanın bu şekle sahip olması harita çizimlerinde mutlaka hatalar oluşmasına neden olmuştur.

Dünya’nın Hareketleri

Dünya’nın HareketleriDünya iki şekilde hareket eder. Birisi kendi etrafında dönmesi, diğeri ise güneşin etrafında döndüğü hareketidir. Kendi etrafında dönme hareketini 24 saat yani bir günde tamamlamaktadır.

[renkbox baslik="Güneş Tutulması Nedir? Nasıl ve Ne Zaman Gerçekleşir?" link="https://bilgihanem.com/gunes-tutulmasi-nedir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2017/12/gunes-tutulmasi-nedir-nasil-ve-ne-zaman-gerceklesir.jpg" renk="siyah" yenisekme="hayir"][/renkbox]

Dünya’nın Kendi Etrafında Dönmesinin Sonuçları

  • Güneş ışınları gün içerisinde farklı açılarla Dünya’ya gelmektedir.
  • Güneş ışınlarının farklı açılarla gelmesinden dolayı, gün içerisinde sıcaklık farkları meydana gelir. Bunun sonucunda; fiziksel çözünme, basınç farkları ve meltem rüzgârları meydana gelir.
  • Merkez kaç kuvveti oluşur. Böylece; Alize, Kutup, Batı rüzgârlarının yönlerinde sapmalar görülür. Gulf, Labrador gibi okyanus akıntıları halkalar çizer ve yönleri değişir.
  • Yerel saat farkları oluşur.
  • Dünyanın dönüş yönü sebebiyle doğuda güneş daha erken doğup, daha erken batmaktadır.

Dünya’nın Güneş Etrafında Dönmesinin Sonuçları

Dünya’nın bir diğer hareketi ise Güneş’in etrafında dönmesidir. Dünya Güneş’in etrafında elips şekline benzeyen bir yörüngede hareket eder. 365 gün 6 saatte (1 yıl) tamamlanan bu dönüşün sonuçları şunlardır:

  • Mevsimlerin oluşması ve sürekli değişmesi bu dönüş sayesindedir.
  • Kara toprakları ve deniz suyu arasında sıcaklık farkları oluşur.
  • Güneş ışınları, Dünya’nın yörüngedeki konumuna göre farklı açılarla yeryüzüne düşer.
  • Aydınlanma çemberi denilen, Dünya’yı ikiye bölen çizginin konumunda farklılıklar yaşanır ve gece-gündüz süreleri değişiklik gösterir.
  • Güneş ışınları, yörüngedeki harekete göre; dönencelere yıl içinde bir defa, dönenceler arasındaki konuma iki defa dik açıyla düşer.

Dünya’nın Güneş’e en yakın olduğu zaman 3 Ocak'tır ama Türkiye’de Ocak ayında soğuk kış günleri yaşanır. Bunun nedeni Türkiye’nin Dünya üzerinde bulunduğu noktanın, Dünya’nın güneşe bakan yüzünde değil, diğer tarafında kalmış olmasıdır. Güneş’in en uzak olduğu tarihse 4 Temmuz’dur. Türkiye’nin bu tarihte sıcak olmasının nedeni de aynıdır.

Eksen Eğikliğinin Sonuçları

Eksen Eğikliğinin SonuçlarıDünya ekseni yörüngeye göre 23 derece 27 dakika eğiktir. Bu durum bazı sonuçlar doğurmaktadır:

  • Güneş’in doğuş ve batış zamanları ayrıca yeryüzüne düşüş açısı sürekli değişir.
  • Güney Yarım Küre’nin 21 Aralık’ta, Kuzey Yarım Küre’nin 21 Haziran’da Güneş’e daha dönük olması eksen eğikliğindendir.
  • Gece-gündüz farkı Ekvator’dan Kutuplara gidildikçe bu sebepten azalır. Ancak Ekvator çizgisinde gece-gündüz süresi hiçbir zaman değişiklik göstermez.
  • Eksen eğikliği matematik iklim kuşaklarının ve dönencelerin meydana gelmesine neden olmuştur.
Güneş sisteminde yer alan gezegenlerden biri olan Dünya, kutuplardan basık, ekvatordan şişkincedir. Bu şekle geoit adı verilmektedir. Hareketi kadar bu eksen eğikliğinin de getirdiği bazı sonuçlar bulunmaktadır.
Dünya'nın şekli ve sonuçları hakkında hazırladığımız makale sizin için bilgilendirici oldu mu?
Dünyanın çekirdeği hakkında ne düşünüyorsunuz? Eklemek istediğiniz ilginç bilgiler var mı?
Dünya, uydusu olan Ay'dan kaç kat büyüktür?



Okur Yorumları
  1. Çok bilgi içeren ve çok işinize yarayacak ve yine çok güzel bir site