İbrahim Müteferrika, ilim ve irfan alanında Türk halkı için önemli bir buluşa imza atmış zatlardan biridir. 1674 yılında doğmuş olan Müteferrika, Kaloşvar kökenli bir ailenin oğludur. Müslümanlığı seçtikten sonra İbrahim Müteferrika adını almış olan bu önemli kişinin, önceki ismi bilinmemektedir. Protestan kilisesinde rahip olmak amacıyla eğitim gördüğü yıllarda 1692 yılında esir düşmüş ve İstanbul’a getirilmiştir.
İslam kökenli eğitim alması, Müslüman olmasında ve sonrasında Müslümanlığı kolay benimsemesinde oldukça etkili olmuştur. Müslüman oluşunu hayatının miladı olarak değerlendirmiş ve sonrasında İslam ilmi için çok çaba saf etmiştir. Avusturya’ya yapılan seferler sırasında haberleşme alanında birçok çalışma ile hizmet etmiştir.
[renkbox baslik="Abidin Dino Kimdir? Hayatı ve Eserleri" link="https://bilgihanem.com/abidin-dino-kimdir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2017/12/abidin-dino-kimdir-hayati-ve-eserleri.jpg" renk="mavi" yenisekme="evet"][/renkbox]
1719 yılından sonra Mehmet Said Efendi ile ilk Türk matbaayı kurmak için çalışmalara hız vermişlerdir. Damat İbrahim Paşa’ya, matbaanın birçok yararı ve gerekliliğini anlatan uzunca bir rapor hazırlayarak sadrazama sundular ve Nevşehirli Damat İbrahim Paşa bu fikre karşı ılımlı yaklaşım göstermiştir.
İbrahim Müteferrika Kimdir?
İslam dininin daha hızlı yayılması ve kitap basma işlerinin daha kolay olması için ilk Türk matbaasını kurmak isteyen İbrahim Müteferrika, 1719 yılından itibaren bu alandaki çalışmaları Mehmet Sait Efendi ile yürütmüş olan kişidir. Dünya genelinde matbaanın icadını gerçekleştiren isim ise, Johann Gutenborg'dur. Matbaanın kurulmuş olmasının kitap yazarak kazanç sağlayanların işlerine engel olacağı düşüncesi ile dönemin şeyhülislamından özel fetva istemiş ve 1729 yılında fetva verilmiştir. Verilen fetva sonrasında kurulan matbaada basılan ilk eser Vankulu Lügatı’dır. Sonraki yıllarda bu çalışmayı daha kapsamlı bir şekilde ele alan Müteferrika, bu eserlerle birlikte yaklaşık 17 eserin İlk Türk matbaasında basılmasını sağlamıştır.
Avrupa devletlerinin matbaayı bulmasının ardından 300 yıl sonra matbaayı Türk insanı ile tanıştırmış olan Müteferrika, Macar asıllı bir âlimdir. Gerekli kişilerden fetva aldıktan sonra matbaa kuracak kadar dini hassasiyetlerine önem veren bir zat olarak, Osmanlı Devleti için ilk matbaayı Mehmet Said Efendi ile evinde kurmuştur. Onun döneminde basılmış olan bazı kitapların isimleri şöyledir; 1729 yılında Vankulu Lugatı, 1730 yılında Tarih-i Seyyah, 1733 yılında Cihannüma ve 1735 yılında Tarih-i Naima isimli eserler basılmıştır. Bu eserlerle birlikte toplamda 17 eser, İbrahim Müteferrika döneminde basılmış olan eserlerdir. Bu eserler sayesinde o dönemde İslam tarihi ve dünya tarihi gibi konuların yayılması daha kolay olmuştur.
İbrahim Müteferrika'nın Hayatı
Tarihteki ilk Türk matbaasının kuruluşu ile adından söz ettiren İbrahim Müteferrika, yaşamı süresince İslam halkı için elinden geleni yapmış âlimlerden biridir. Matbaanın kuruluşunun ardından 1737 yılında çeşitli müzakerelere katılarak, Lehistan ile olan antlaşmayı yeniden düzene koymuştur. Sonraki yıllarda yine yaptığı birçok anlaşma sonrasında rahatsızlanarak yaşamını yitirdi. Macar asıllı olan İbrahim Müteferrika, 1745 yılına denk gelen ölümü sonrasında Kasımpaşa Mezarlığı'na gömülmüştür. Kendini ilim ve İslam yoluna adamış isimlerden biri olarak, Latince’den çevrilen tercüme kitapları ve fen kitapları bulunmaktadır.
İbrahim Müteferrika'nın Eserleri
İlim ve fen konularında birçok eseri bulunan İbrahim Müteferrika, matbaanın kuruluşu sonrasında da çeşitli konularda kitap basımı gerçekleştirmiştir. Astronomi alanında hazırladığı çalışmalardan biri olan Afgan Tarihi, Risâle-i İslamiyye, Vesiletü't-Tıbâa, Usûlü'l-Hikem fî Nizâmi'l-Ümem Türk matbaacının eserleri arasındadır. Yaşamının son yıllarını Şark ve Garp dillerinden oluşan bir kitap hazırlamakla geçirmek istese de, ömrü bu eseri piyasaya çıkarmasına yetmemiştir.
Matbaa alanında pek çok çalışma ve buluş dünya üzerindeki birçok kişi tarafından gerçekleştirilmiş olsa da, Osmanlı topraklarını ve halkını matbaa ile ilk kez tanıştıran isim İbrahim Müteferrika’dır. Bu nedenle sayısız eserin basılması ve çoğaltılması işinin kolay olması ve daha çok işin kısa sürede yapılması gibi kolaylıklar matbaanın bulunması ile gerçekleşmiştir.
