Mercimek, genelde yemek yapımında kullanılan bir bakliyattır. İçeriğinde, zengin nişasta ve bitkisel proteinler barındırır. Taneleri kurutulup, kuru bakliyat olarak, yeşil kısımları da hayvan yemi olarak kullanılır. İçerdiği, azot ve demirli mineraller sayesinde, besleyiciliği oldukça fazladır.
Mercimek, kumlu topraklarda yetişir. Taneleri, fasulyenin olduğu gibi bir torba içindedir. Her torbadan iki adet mercimek çıkar ve bu tanelerin rengi koyu yeşil veya kirli kırmızı şeklindedir. Kuru veya yaş olarak yemeklerde kullanılabilir.
[renkbox baslik="Sumak Nedir? Nasıl Kullanılır? Faydaları ve Yan Etkileri Nelerdir?" link="https://bilgihanem.com/sumak-nedir-nasil-kullanilir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2017/05/sumak-ve-faydalari-hakkinda-bilgi.jpg" renk="turuncumavi" yenisekme="evet"][/renkbox]
Mercimek, eski çağlardan beri yetiştirilen bir bitki türüdür. İlk kez yetiştirildiği yerler, Akdeniz ve Batı Asya ülkeleridir. Türkiye’de Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde, İç Anadolu Bölgesi’nde, Gaziantep ve Şanlıurfa’da yetiştirilir. Mercimek, bazı zamanlarda ekim nöbetine girerek, nadas alanlarının azaltılması sırasında, toprağın verimliliğini arttırır.
Mercimek Nedir?
Mercimek (Lens culinaris) , Baklagiller (Fabaceae) familyasına ait, otsu bir bitkidir. Beyaz çiçekleri bulunan bitkinin, besin değeri yüksek, yeşil veya kahverengi renginde olan yuvarlak tohumu bizim mercimek diye kullandığımız kısmıdır. En çok bilinen türü; kırmızı ve yeşil mercimektir.
Mercimeğin Özellikleri Nelerdir?
Mercimek, 20-70 cm uzunluğunda, yumuşak ve ince gövdeli, yuvarlak şekilde meyveleri olan, tek yıllık bir sebzedir. Mercimeğin, zayıf ve ince bir kökü vardır. Bu nedenle kökü, derinlere inmez. Gövdeleri narindir, yan dallarına kadar dallanmaya devam eder.
Bundan dolayı da; ana gövdesi belirgin değildir. Gövdeleri, dik ve tüylü yapıdadır. Yaprakları, birleşik şekildedir ve yaprak sapının uç kısmı incelmiş şekildedir. Çiçekleri, yaprak altından çıkar. Yassı bir şekle sahip olan mercimekler, yarım santim çapında ve disk şeklindedir. Büyüklüğüne, şekil ve rengine göre çeşitli isimler alır.
Mercimek Nasıl Yetiştirilir?
Mercimek ülkemizin hemen her yerinde yetişebilen bir bitkidir. Fakat yetiştiği bölgeye göre çeşitleri değişebilmektedir. Örneğin Güneydoğu Anadolu bölgesinde küçük taneli, Orta Anadolu’da iri taneli mercimek türleri yetişmektedir.
Ekim işleminden önce toprağın hazırlanması çok önemlidir. Bir önceki ürün tarladan kaldırıldıktan sonra tarla sürülür ve dinlenmeye bırakılır. Daha sonra azot veya gerekli gübreleme işlemi yapılarak toprağın zenginleştirilmesi sağlanır
Ekim işleminden önce tırmık veya gerekli tarım aleti ile tarla sürülerek tohum yatağı hazırlanır. Ekim zamanı genellikle iklim ve çevre koşullarına bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Fakat ideal zaman Ekim ayının ortası ile Kasım ayının sonuna kadar olan zaman dilimidir.
Yeri hazırlanan tohumlar toprağın 5-6 cm derinine gömülmelidir. Ekim arası mesafe 15-20 cm olmalıdır. Çok fazla su sevmeyen bitki eğer sıcak bir iklimde yetişiyorsa daha fazla sulanabilir.
Sonbahardan sonra ilk yağmurları alan mercimeğin etrafında yabancı otlar yetişebilir. Bu otlar elle veya bir alet yardımıyla sökülüp ana üründen uzaklaştırılarak, daha verimli bir şekilde yetişmesi sağlanmalıdır.
Mercimek, Baklagiller arasında düşük sıcaklığa en fazla dayanıklı olan türlerden biridir. Bu yüzden genellikle kış ekimi önerilir. Tohumların çimlenmesi için gerekli olan sıcaklık 15 derecedir. En uygun çimlenme sıcaklığı ile ise 15 - 18 derece arasındadır.
Bu koşullar sağlandığında ortalama 5-6 gün içerisinde çimlenme sağlanır. Eğer toprak sıcaklığı düşükse bu süre uzayacaktır 27- 30° üzerindeki sıcaklıklarda da aynı şekilde bitki olumsuz etkilenecektir.
Birçok toprak türünde rahatlıkla içebilen mercimek en verimli şekilde kumlu, tınılı ve kireçli topraklarda yetişebilmektedir. Yetiştiriciliğinde dikkat edilmesi gereken en önemli detay az önce de belirttiğimiz gibi zararlı otlardır.
Yabancı otlar mercimeğin verimli bir şekilde yetişmesini engelleyen en büyük risk faktörüdür. Sık sık kontrol edilerek yabancı otların bulunmadığından emin olunmalıdır. Eğer elle veya aletle müdahale edilemiyorsa ot öldürücü ilaçlarla bunların önüne geçilmelidir.
Bitki sararmaya başlayıp tam kurumadığı zaman hasat edilmeye hazır olduğu anlaşılır. Söküm işlemi genellikle elle yapılır. 5 - 6 gün tarlada bekletilir ve kuruması sağlanır.
Daha sonra harman makineleriyle harmanı yapılan mercimek biçerdöverler kullanılarak da hasat edilebilmektedir. Eğer hasat zamanında gecikme yaşanırsa baklalar çatlayıp döküleceğinden ürün kaybına yol açacaktır.
Mercimeğin Çeşitleri Nelerdir?
Protein açısından zengin içeriğe sahip olan mercimeğin; kırmızı, yeşil, sarı ve kahverengi olmak üzere 4 türü bulunmaktadır. Bunların genel özellikleri ve faydaları kısaca şöyledir;
Kırmızı Mercimek
Kabuksuzdur ve nişasta oranı azdır. Doğal bir tada sahip olan mercimeğin çorba için 10 dakika, salatalar için yaklaşık 8 dakika pişirilmesi yeterlidir.
Kırmızı mercimek antioksidan açısından zengin bir besindir. Lif içeriği yüksek olduğu için tok tutar, sağlıklı şekilde kilo vermeye yardımcı olur. Diyabet hastalarının kullanmasında sakınca yoktur. Protein ve mineral açısından oldukça zengin bir gıdadır.
Sindirim sistemini düzenler kemiklerin ve dişlerin güçlenmesine yardımcı olur. Bu sayede kemik erimesi riskini azaltır. Cilde iyi gelir, ciltteki sivilce ve akne benzeri oluşumları geçirir, parlaklık kazandırır.
Yeşil Mercimek
Çok pişirilse bile içeriği bozulmaz. Yoğun bir fındık tadı vardır. Pişirirken kabukları çabuk ayrılır. Bu nedenle; yemek ve püre yapımı için uygundur. Yemekler için 40 dakika, salatalar için 30 dakika kadar pişirilmesi yeterlidir.
Yeşil mercimek A, B, C ve K vitamini içermektedir. Bunların yanında fosfor, sodyum, kalsiyum, çinko ve potasyum mineralleri bakımından zengindir. İçerdiği mineraller sayesinde metabolizmayı hızlandırır.
Vücudun zinde ve sağlıklı olmasını sağlar. İyi bir folik asit kaynağı olan yeşil mercimek kemik erimesi riskini azaltır. Hamilelik döneminde tüketildiğinde bebeğin sağlığı için de faydalıdır.
Kan şekeri seviyesini düzenler. Lif oranı yüksek olduğu için bağırsak hareketlerini hızlandırır. Yüksek kolesterolü önler Kanser hücreleri ile savaşır hücre hasarını engelleyerek yaşlanmayı geciktirir.
Demir açısından zengin olan besin yorgunluğu azaltır. Sinir sistemi rahatsızlıklarının oluşma riskini azaltır. Böbrek sağlığını korur. Fakat çok fazla tüketildiğinde gaz problemine sebep olabilir.
Sarı Mercimek
Kabuksuz bir mercimek türüdür ve nişastalı, hafif fındık tadı vardır. Çok fazla pişirildiğinde dağılır. Bu nedenle en çok püre yapmak için uygundur.
Sarı mercimek de diğer türler gibi bağırsak hareketlerini hızlandırır, sindirim sistemini düzenler Kandaki kötü kolesterolü düşürür. Kalp damar hastalıklarına yakalanma riskini azaltır.
Bu sayede kalp krizi geçirme riskini önler. Yüksek oranda demir ve folik asit içerir. Potasyum içermesi sebebiyle yüksek tansiyonu önler ve son olarak öksürüğü keser.
Kahverengi Mercimek
Çok küçük taneler ve tatlımsı bir aroması vardır. Pişirildiği zaman çok fazla yumuşamaz. Çorbalar için 50 dakika, salatalar için 35 dakika pişirilmesi gerekmektedir.
Bağışıklık sistemini güçlendiren kahverengi mercimek vücuda zindelik verir, göz sağlığı için faydalıdır, anne sütünü artırıcı özelliği bulunmaktadır. Kansızlığa iyi gelir, kalp ve damar hastalıklarına yakalanma riskini azaltır.
[renkbox baslik="Mürver Nedir? Nasıl Kullanılır? Faydaları ve Yan Etkileri Nelerdir?" link="https://bilgihanem.com/murver-nedir-nasil-kullanilir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2017/02/murver-bitkisi-hakkinda-bilgi.jpg" renk="mor" yenisekme="hayir"][/renkbox]
Kötü kolesterolü önler, sindirim sistemini düzenler. Protein açısından zengin bir besindir. Adet döneminde ağrıları kesici özelliği bulunmaktadır.
Mercimeğin Faydaları Nelerdir?
Mercimeğin insan sağlığına sağladığı faydalar gerçekten de çok fazla. Ancak, kanser hastaları mercimek tüketiminden kaçınmalıdır. Ayrıca; hazmı zor olan mercimeği, mide rahatsızlıkları bulunanlar genelde çorba olarak tüketmelidir. Mercimeğin bilinen faydalarından bazılarını şu şekilde maddelendirecek olursak;
- Mercimek, kaynatılıp suyu içilirse, öksürüğü keser ve göğüs ağrılarına iyi gelir.
- Her gün, 30 tane mercimek tanesi yutulursa, midenin kuvvetini arttırır ve mide sağlığını düzenler.
- Mercimek unu, bal ile birlikte merhem yapılıp, yanıklara sürülürse iyileştirir.
- Kanı kuvvetlendirir ve en fazla demir yapıcı gıdadır.
- Hasta ve zayıf kişilerde, kan yapımında yardımcı olur.
- Protein açısından zengin olduğu için, yorucu işlerde çalışan kişiler için enerji kaynağıdır.
- Sinirleri kuvvetlendirerek, yıpranmış olan sinirleri tamir eder.
- Bağırsakları yumuşatarak, kabızlık sorununa yardımcı olur.
- Anne sütünü arttırıcı etkisi vardır, sütün miktarını ve besin değerini yükseltir. Anne sütünün önemini öğrenmek için tıklayın.
- Hamileyken tüketildiğinde, bebeğin ve annenin sağlıklı olmasını sağlar.
- Kalp ve damar sağlığını korur.
- Kan akışını hızlandırır.
- Yorgunluğu giderir.
- Vücuda zindelik ve enerji verir.
- Kolesterol seviyesini dengede tutar.
- Göz sağlığı için çok faydalıdır.
