Besin Zehirlenmesi Nedir? Nedenleri, Belirtileri, Korunma Yolları ve Tedavisi

İnsan yaşamını sürdürebilmek ve hastalıklara karşı dirençli olabilmek için sağlıklı ve doğru beslenmek zorundadır. Alınan besinlerin çeşitliliği ve doğru oluşu kadar temizliği, tarihinin geçmemiş olması ve bozulmaması da çok önemlidir. Biz tüketiciler her ne kadar doğru şekilde alıp, muhafaza edip, tükettiğimizi düşünsek de, bize ulaşana kadar sağlıklı hijyenik koşullarda saklanamaması durumunda sağlığımız için gizli bir tehlike oluştururlar.

Hijyenik koşullarda üretilmeyen, standart ortamlarda muhafaza edilmeyen ve son kullanma tarihi geçmiş besinler, besin zehirlenmelerine ve besin kaynaklı hastalıklara yol açabilmektedir. Bunlara ilaveten üretilen gıdalara tarım ilacı ve deterjan gibi kimyasalların karışması da besin zehirlenmesine yol açmaktadır.

[renkbox baslik="Bonfile Nedir? Nasıl Pişirilir?
" link="https://bilgihanem.com/bonfile-nedir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2017/05/bonfile-nedir-nasil-pisirilir.jpg" renk="yesil" yenisekme="evet"][/renkbox]

Besin zehirlenmesi halk sağlığını oldukça yakından ilgilendiren, özellikle de yaz aylarında sık sık rastlanan bir durumdur. Bakterilerin üremesi için en uygun koşul olan sıcaklık yaz mevsiminde besinlerin çok daha çabuk bozulmasına ve oluşan bakterinin özelliğine göre çeşitli besin zehirlenmelerine sebep olmaktadır.

Besin (Gıda) Zehirlenmesi Nedir?

Tüketim tarihi geçmiş ve kirlenmiş besinlerin vücudumuza aktardığı bakteri, mikrop, virüs ve toksinler sayesinde oluşan hastalıklara besin zehirlenmesi denir. Dünya genelinde araştırmaları olan Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi her yıl 76 milyon kişinin besin zehirlenmesi yaşadığını ve bunun 350 bininin ağır vakalar olduğunu belirtiyor. Gıda zehirlenmesinden en çok etkilenen kişiler ise bebekler ve yaşlılardır. Bunun yanında gebe ve emziren kadınlar, diyabet hastaları gibi immun (bağışıklık) sistemi zayıf olan insanlar daha savunmasız kişilerdir. Diğer tüm hastalıklara neden olan virüsler gibi besin zehirlenmesine yol açanlar da en zayıf ve savunmasız vücutlarda daha çabuk yer edinirler.

Besin Zehirlenmesinin Nedenleri Nelerdir?

Yapılan araştırmalar besin zehirlenmesi vakalarının yaz aylarında daha çok olduğunu gösteriyor. Bunun nedeni ise havanın sıcak olması kontrolsüz şekilde depolanan gıdaların bozulup, sıcak ortam şartlarını seven bakterilerin üremesidir. Yani siz marketten son kullanma tarihi geçmemiş bir ürün alıp gönül rahatlığıyla tüketseniz bile, size ulaşana kadar depolandığı ortamların uygunsuz olması onun bozulmasına yol açmış olabilir. Uygunsuz hijyen koşulları, besinin hazırlanışı ve pişirilmesindeki yanlışlar da zehirlenmelere yol açar.

Besin zehirlenmesinin, yol açtığı bakteriye göre birkaç çeşidi vardır. Bunlardan en sık rastlananı Stafilococ bakterisinin üreyebildiği et ve süt ürünlerinin yol açtığı zehirlenmelerdir. Genelde besin alındıktan 2-3 saat sonra, kendini kusma ile gösteren bir zehirlenme türüdür. Çok ağır seyretmez, vücut zehri hemen atmaya çalıştığından hasta birkaç gün içinde normale döner.

Bir diğer zehirlenme türü Shigella bakterisinin sebep olduğu ağrı, karında meydana gelen kramplar, ateş, bulantı, kusma ve ishal ile seyreden zehirlenmedir. Hastalığın geçmesi 1-2 haftayı bulabilir. Çok sık rastlanmamakla birlikte en ciddi ve ölümcül olan ise Clostridium Botulinum toksininin yol açtığı zehirlenmelerdir. Hastalık belirtileri halsizlik, yorgunluk, baş ağrıları gibi sinsice olduğundan hemen fark edilmez.

[renkbox baslik="Pestisit Nedir? Çeşitleri, Özellikleri ve Zararları Nelerdir?
" link="https://bilgihanem.com/pestisit-nedir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2017/02/pestisit-nedir-cesitleri-ozellikleri-ve-zararlari-nelerdir.jpg" renk="kirmizi" yenisekme="hayir"][/renkbox]

Bazı durumlarda 14 gün sonra bile ortaya çıktığı görülmüştür. Gözlerde çift görme, şaşılık, göz kapaklarında düşme, göz bebeklerinde büyüme olur. Hastanın tükürük salgısı azalır, yutkunma, çiğneme ve dil hareketlerinde bozukluk ortaya çıkar. Sinir sistemini felç eder, solunumu keser ve öldürür. Havasız ortamları sevdiğinden konservelerde üreyebilen bakterilerdir.

Toprakta, hayvanların dışkılarında, kirli meyve ve sebzelerin dış yüzeylerinde rastlanır. İyi saklanmamış bal yetişkinler için herhangi bir sağlık riski oluşturmaz fakat uzmanlar botulinum toksini içermesi riskine karşı, 1 yaşın altındaki bebeklere bal yedirilmemesi konusunda önemle uyarmaktadır. En çok besin zehirlenmesine sebep olan gıdalar ise çiğ veya az pişmiş kırmızı et, mayonez, yumurta, kirli su, balık ve istiridyedir.

Gıda zehirlenmesine sebep olan bir başka faktör ise çamaşır suyu, tuz ruhu gibi kimyasallar. Eğer evde temizlik yaparken, çocuğunuz yanlışlıkla bu kimyasallardan birini içerse ilk ve tek yapmanız gereken en yakın sağlık kuruluşuna götürmek olmalıdır. Uzmanlar, kesinlikle ve kesinlikle kusturmaya çalışılmaması gerektiğini söylüyor. Çünkü yakıcı bir madde olduğu için yutarken zaten yemek borusunda bir hasara yol açıyor. Eğer kusmaya çalışırsanız, aynı işlem bir kez daha tekrarlanacak yani iki kere içilmiş gibi olacak. Haliyle verdiği zarar da iki katına çıkacak. Bu nedenle, bu gibi vakalarda direkt hastaneye gidilmesi tavsiye ediliyor.

Besin Zehirlenmesinin Belirtileri Nelerdir?

Besin zehirlenmelerinin en bilinen ve sık rastlanan belirtileri şiddetli karın ağrıları, ishal, bulantı ve kusmadır. Hastalığın belirtileri, kişinin vücut direncine, besinin ne kadar tüketildiğine, alınan bakteri ve toksinin türüne ve özelliğine göre değişiklik göstermektedir. Dünya genelinde çok sık rastlanan bir hastalık olan besin zehirlenmesi genelde hafif rahatsızlıklarla atlatılır. Daha ciddi durumlarda şiddetli baş ağrıları, yüksek ateş, halsizlik, üşüme ve titreme gibi durumlar kendini gösterir. Belirtiler genelde besin alındıktan 30 dakika ile 72 saat arasında kendini gösterir. Şüphelenildiği an müdahale edilmezse ciddi sorunlar doğurabilir.

Besin Zehirlenmesinden Korunma Yolları Nelerdir?

Gıda zehirlenmesi gibi bir sorunla karşı karşıya kalmamak için aslında yapmanız gerekenler çok basit. Yediklerinizin temiz, tarihi geçmemiş ve sağlıklı olmasına dikkat etmeniz yeterli. Ancak bazen de bizim kontrolümüz dışında gelişen besin zehirlenmesi vakaları olabilir. İşte asıl sorun burada başlıyor. Evlerimizde sağlıklı ve temiz gıdalar tüketsek bile restoranlarda, özellikle de sokak satıcılarında yenen yemekler zehirlenmeye yol açabiliyor. Besin zehirlemesini önlemek için bilmeniz gereken belli başlı kurallar ise şunlar;

• Raf ömrü geçmemiş gıdalar, güvenilir yerlerden satın alınmalıdır.
• Pastörize edilmemiş, mahalle arasında satılan süt ve süt ürünleri tüketilmemelidir.
• Dışı kirlenmiş veya çatlak olan yumurtalar yenmemelidir.
• Konservelerin alt ve üst kapakları şişkin, kutuları zarar görmüş ve son kullanma tarihi geçmiş olanları kesinlikle alınmamalıdır.
• İçme suları güvenilir kaynaklardan tüketilmelidir.
• Yaz aylarında açıkta ve dışarıda satılan ürünler alınmamalı, evinizdeki gıdalar da tüketene kadar buzdolabında saklanmalıdır.
• Kuru baklagiller nemsiz ve serin yerlerde muhafaza edilmelidir.
• Pişmiş yemekler oda sıcaklığında 1 saatten fazla bekletilmemeli, daha sonra yenecekse buzdolabında saklanmalıdır.
• Dondurulmuş gıdalar çözüldükten sonra kesinlikle tekrar buzdolabına konmamalıdır, tüketeceğiniz kadarı çözdürülmelidir.
• Hepsinden önemlisi ise hijyendir. Sebze ve meyveler bol su ile yıkanmalı, yemek yaparken eldiven giyilmeli, mutfakta kullanılan temizlik bezleri tek kullanımlık ya da her kullanımdan sonra deterjanla yıkanmalı ve ıslak bırakılmamalıdır.

Besin Zehirlenmesinin Tedavisi Nedir?

Eğer bir kişide zehirlenme belirtileri varsa, 2 günden fazla süren ishal ve bir gün içerisinde 4-5 kez dışkılama söz konusuysa hemen en yakın hastaneye gidilmelidir. Burada zehirlenmenin türüne göre uygun ilaç kullanımı, mide yıkama gibi uygulamalar yapılacaktır. Biz size zehirlenme olduğunu anladığınız anda doğru ve bilinçli müdahale etmekten bahsedeceğiz.

Hastalığın belirtilerinden olan kusma ve ishal vücudun zehre olan tepkileridir, bu nedenle ekstradan bulantı ve ishal önleyici ilaçlar alınmamalıdır. İshalde sıvı kaybı olduğundan bol su, ayran, maden suyu veya şekersiz çay içilmelidir. İshal geçene kadar bağırsakları daha da yumuşatan ve hareketliliği arttıran sebze, meyve gibi lifli gıdalar tüketilmemeli, ishali kesmeye yardım edici gıdalar yenmelidir.