Nane sofralarımızın vazgeçilmezi, yeşil salatalarımızın en etkili malzemesidir. Etkili aroması ve harika kokusu ile girdiği her gıdada baskın karakter olarak kendini gösterir. Sağlığa olan faydaları dışında ağız kokusunu gidermesi sebebiyle de birçok kozmetik alanda kullanılmaktadır. Ballıbabagiller, Latince adı ile Lamiaceae familyasına ait sayıları yaklaşık 25-30 arasında olan türlerin genel adı nane olarak bilinmektedir.
Çok yıllık dayanıklı ve otsu bir bitki olarak bilinmektedir. Ilıman iklime sahip olan dünyanın hemen her bölgesinde rahatlıkla yetiştirilebilecek yapıdadır. Nane çok yıllık, boyu 20 cm den başlayarak 90 cm'lere kadar tür farklılığına göre değişebilen, oldukça sık çatallaşan, hafif tüylü ve dayanıklı bir bitki olarak bilinmektedir.
[renkbox baslik="Kuzukulağı Nedir? Nasıl Kullanılır? Faydaları ve Yan Etkileri Nelerdir?" link="https://bilgihanem.com/kuzukulagi-nedir-nasil-kullanilir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2019/02/kuzukulagi-nedir-nasil-kullanilir-faydalari-ve-yan-etkileri-nelerdir.jpg" renk="yesil" yenisekme="evet"][/renkbox]
Yaprakları ise oval şekilde ancak uca doğru sivrileşen kenarları ise tırtıklı bir yapıya sahiptir. Gövdesinin kahverengimsi olduğu ve sertliği dikkat çekmektedir. Nane bitkisinin çiçekleri ise genellikle yaz aylarında, Temmuz ve Ağustos civarı açmaktadır. Çiçekleri beyaz, pembe ve mor renklerde olabilmektedir. Nane kendine has oldukça keskin ve ferahlatıcı bir kokuya sahiptir ve en dikkat çekici, bilinen özelliği de budur.
Nane Nedir?
Nanenin sağlık açısından birbirinden farklı, sayısız yararı bulunmaktadır. Özellikle sulak ve ılıman iklimlerde kolaylıkla yetiştirilebilen hem faydalı hem de hoş kokulu bir bitkidir. Tek başına kullanılabildiği gibi birçok alternatif ürünün içerisinde aromalandırıcı olarak da bulunabilmektedir.
Nane ile hazırlanabilecek birçok çay ve kürler vardır. Bunlara ek olarak, birçok farklı yemeğin içerisinde ferah kokusu ve hoş aroması ile lezzetlendirici bir seçenek olmayı da vaat etmektedir.
Ballıbabagiller ailesinden, 25 kadar farklı bitkinin genel adıdır. Çok yıllık, otsu ve dayanıklı bir bitkidir. Ortalama boyu 30 – 90 cm arasında değişkenlik göstermektedir. Yapraklarının uç tarafı sivridir ve bazı türlerinde hafifçe tüy bulunmaktadır. Türüne göre daha büyük boyuta ulaşanlar da vardır.
Kenarları tırtıklı olan yapraklar koyu yeşil renktedir. Dünyanın hemen her yerinde yetişebilen bu bitki, daha çok ılıman iklimleri sevmektedir. Ülkemizde ise 7 türünün yetiştiği bilinmektedir. Market ve pazarlarda yılın dört mevsimi bulabildiğimiz naneyi, eğer taze olarak tüketmek istiyorsanız evinizde kendiniz de yetiştirebilirsiniz.
Balkonda orta boy bir saksı içerisinde ya da bahçenizin bir köşesinde çok rahat ve kolay bir şekilde kendi nanelerinizi yetiştirebilir, her ihtiyaç duyduğunuzda da taze olarak toplayıp tüketebilirsiniz. Yine sertleşme başlayan naneleri toplayıp kurutarak da baharat halini kendiniz hazırlayabilirsiniz.
Saksıda nane yetiştirmek için altı delikli olan orta boy bir saksı alın. İçini verimli bahçe toprağı ile doldurun. Bir mala veya benzer bir alet yardımı ile toprağın üst kısmında nane fideleri için biraz boşluk açın. Daha sonra fideleri bu boşluğa yerleştirip köklerin tamamını toprak ile kapatın. Toprağın her tarafında, az miktarda can suyu verin.
Bir iki haftalık bekleme sürecinde toprağın hafif nemli kalmasına özen gösterin. Fideler ortalama 3 ay içerisinde olgunlaşmaktadır. Elbette siz dilediğiniz zaman hafif büyümeye başlayan naneleri de toplayıp tüketebilirsiniz. Boyları 30 cm ile bir metreye kadar çıkabilen bitki hasat etmek için ideal olgunluğa erişmiş demektir.
Hasat zamanı genellikle Haziran ve Eylül aylarındadır. Ancak bitki çok yıllık olduğundan, güzel bakıldığı takdirde farklı zamanlarda da verimli olacaktır. Bitki uzmanları maksimum fayda sağlamak için sabah saatlerinde hasat edilmesini önermektedir. Bu sayede gerekli vitamin ve eterik yağlar muhafaza edilmektedir. Kurutma işlemi ise gölgede ve havadar bir yerde yapılmalıdır.
Ülkemizde yetişen türleri eterik yağ bakımından zengin bir içeriğe sahiptir. Bu nedenle kozmetik ve tıbbi alanda da oldukça fayda sağlanan bir bitki konumundadır. Bitkinin yapraklarında, sapında ve çiçeklerinde; mentol, menton, jasmon gibi maddeleri içeren uçucu yağlar bulunmaktadır. İçerdiği bu uçucu yağlar sayesinde mide bulantılarında ve bağırsak gazlarının giderilmesinde etkilidir.
Nanenin Çeşitleri Nelerdir?
Kapalı tohumlu bir bitki olan nane Temmuz ve Ağustos aylarında çiçek açar ve taze yapraklarından faydalanılır. Birçok türü olan nanenin ülkemizde yetişen 7 türü şu şekildedir; Su Nanesi, Japon Nanesi, Bergamot Nanesi, Tüylü Nane, Yarpuz, Elma Nanesi ve Kıvırcık Nane.
Nanenin Özellikleri Nelerdir?
Ilıman iklimleri seven nane yaz aylarında çiçek açmaktadır. Boyu 30-90 cm arası olan nanenin çiçekleri, bir demet halinde dizilmiştir. Eğer naneyi taze halde kullanmak veya kış için kurutmak istiyorsanız, henüz çiçek açmadan toplamalısınız. Ferahlatıcı bir kokuya sahip olan nane; tanen,reçine, mentol ve jasmon gibi bileşenlere sahiptir.
Nane birçok şekilde kullanılabilmektedir ancak öncelikli olarak nanenin ne amaçla ve nasıl tüketildiği belirlenmelidir. Nane hemen her mevsim ulaşılabilir olsa da özellikle yaş, yani taze naneye kış aylarında ulaşmak pek de mümkün görülmemektedir.
Bu nedenle nanenin evde doğal olarak hazırlanıp saklanılması isteniyorsa taze nane yaprakları toplanarak yaz güneşi altında sağlıkla ve güvenle kurutularak, tüm yıl boyunca kullanılabilir. İyice kurutulan nane yaprakları ufalanarak homojen olmayan bir toz haline getirilir.
Sonrasında ise tıpkı taze nane gibi istenilen amaçla tüketime hazırdır. Nane tüketiminin birbirinden farklı sayısız seçeneği olsa da en çok tercih edilen taze nane çayları olarak bilinir.
Nanenin Faydaları Nelerdir?
Nanenin iştah açıcı ve bulantı giderici özellikleri vardır. Özellikle nane limon çayının nesillerdir şifa niyetine kullanıldığını duymayan veya bilmeyen yoktur. Nane yaprakları ve limon kabukları kaynayana kadar belli bir miktar su içerisinde tutulduktan sonra demlenmesi beklenerek tüketildiğinde her türlü mide rahatsızlığına iyi geldiği bilinir.
Nanenin sinir sitemi üzerinde de yatıştırıcı etkisi bulunduğu bilinir. Ayrıca ülsere, mide yanmasına ve gaz sancılarına iyi gelmektedir. Görüldüğü üzere nane birçok faydası olan, kolay ulaşılabilir ve hatta kolay yetiştirilebilir hoş kokulu bir bitkidir. Nanenin bilinen diğer faydaları şunlardır;
- Mide bulantısını giderir.
- Binlerce yıldır hazımsızlık ve bağırsak gazlarını giderme sorunlarında kullanılmaktadır. Nane çayı şişkinliği almaktadır.
- Antioksidan ve antienflamatuar etkilidir.
- Mevsimsel alerjilerin etkilerini azaltır.
- Boğaz kuruluğuna iyi gelir.
- Gebelik bulantılarını geçirir ve kusmayı önler.
- Midedeki yanma ve ekşime benzeri sorunları çözer.
- Balgam söktürmede oldukça etkili bir bitkidir.
- Kronik ağrıları geçirir.
- Migren benzeri ağrılarda faydalıdır. Özellikle nane yağının alın kısmına masaj yapılması önerilmektedir.
- Nanenin en önemli faydalarından birisi ağız kokusunu gidermesidir. Ağız kokusu sorunu olanlar veya sarımsak-soğan gibi keskin kokulu bir yemek yiyen kişiler ağızlarda birkaç yaprak nane alıp çiğneyebilirler. Bu yöntem en etkili ağız spreylerinden veya sakızlardan bile daha çok işe yaramaktadır.
- Sindirime yardımcı olur.
- Safra taşını çözer.
- Grip ve nezle gibi sağlık sorunlarında tedaviye destek olur.
- C vitamini açısından zengin olan bitki bağışıklık sistemini güçlendirmektedir.
- Alerjik astım ve bronşite iyi gelir.
- Stresi azaltarak, kişiye sakinlik hissi verir.
Nanenin Yan Etkileri Nelerdir?
Nanenin kas gevşetici özelliği olduğu kanıtlanmıştır. Bu nedenle hamile hanımlar tarafından belli miktarlarda ve doktor tavsiyesinde kullanılması önerilir. Aksi taktirde rahim ağzı kaslarının gevşemesine neden olacağından düşük riskini arttırabilmektedir.
[renkbox baslik="Azgın Teke Otu (Keşişkülahı) Nedir? Nasıl Kullanılır? Faydaları ve Yan Etkileri Nelerdir?" link="https://bilgihanem.com/azgin-teke-otu-kesiskulahi-nedir-nasil-kullanilir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2017/11/azgın-teke-otu-kesiskulahi-nedir-nasil-kullanilir-faydalari-ve-yan-etkileri-nelerdir.jpg" renk="yesil" yenisekme="hayir"][/renkbox]
Aynı şekilde emziren annelerin de nane kullanımının bebek üzerindeki etkileri tam olarak kestirilemeyeceğinden dikkatli olması gereklidir. Yine nanenin bir diğer bilinen olumsuz etkisi reçeteli veya reçetesiz bazı ilaçlar ile birlikte kullanılması durumlarında gözlenmiştir. Bu nedenle herhangi bir ilaç kullanımı söz konusu ise nane, mutlaka doktor tavsiyesi alınarak, kontrollü şekilde tüketilmelidir.
Tüm bitkiler için geçerli durum nane için de söylenebilmektedir. Yani fazla kullanım olumsuz etkiler doğurabilir. Bu etkiler arasında, ishal, mide bulantısı ve iştahsızlık sayılabilir. Bünyeden bünyeye farklılık göstermekle beraber nane çayından yola çıkılacaksa günde iki fincandan fazla tüketilmesinin çok da gerekli ve yararlı olmadığını söylemek mümkün olacaktır.
