Ebu Cafer Taberi Kimdir? Hayatı ve Eserleri

Ebu Cafer Taberi; tefsir, kıraat, hadis, tarih, edebiyat, nahiv, matematik, tıp ve Şafii mezhebi fıkıh alimidir. Küçük yaşlardayken din bilimine olan ilgisi ve yeteneği dikkat çekmiştir. Henüz 7 yaşındayken Kuran-ı Kerim’i ezberlemiş ve hafız olmuştur. Sonrasında da kendini geliştirerek fıkıh konusunda sayısız eser vermiştir.

Şafii mezhebinden olan Ebu Cafer Taberi, mütevazi kişiliği, dine olan bağlılığı ve bilgisiyle çevresindeki tüm insanların beğenisini kazanmış ve örnek alınmıştır. Ayrıca kısa sürede pek çok alim Ebu Cafer Taberi’nin öğrencisi olmuştur.

[renkbox baslik="İmam Gazali Kimdir? Hayatı ve Eserleri" link="https://bilgihanem.com/imam-gazali-kimdir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2017/12/imam-gazali-hayati-hakkinda-bilgi-960x560.png" renk="yesil" yenisekme="evet"][/renkbox]

Ömrünü İslamiyet’i yaymaya adayan Ebu Cafer Taberi, sahip olduğu eşsiz bilgilerini paylaşırken dört mezhepte birden alim olmayı başarmıştır. Bağdat’ta vefat eden Ebu Cafer Taberi, Rahbet-i Ya’kub denilen mahallede, kendi evine defnedilmiştir.

Ebu Cafer Taberi Kimdir?

Ebu Cafer Taberi, 9. yüzyılın ünlü din bilgini olup, ismi Muhammed bin Cerir, künyesi Ebu Ca’fer’dir. Adına memleketinden dolayı Taberi denilmiş ve İbn-i Cerir diye de meşhur olmuştur. Ebu Cafer Taberi 839 yılında Taberistan’ın Amul şehrinde dünyaya gelmiştir. Ebu Cafer Taberi, ilk tahsiline doğduğu yer olan Taberistan’da başlamıştır.

Ebu Cafer Taberi’nin Hayatı

Yedi yaşında Kur’an-ı Kerim’i ezberleyen Ebu Cafer Taberi sonrasında ilim eğitimi için Küfe, Basra, Rey, Mısır, Suriye ve Irak şehirlerine gidip, buralarda ilim öğrenmiştir.  Tahsilden sonra, Bağdat’a yerleşen Ebu Cafer Taberi, kıraat, tefsir, hadis, fıkıh, tarih, matematik ve tıp ilminde engin bilgi sahibi olmuştur. Muhammed bin Abdülmelik, İshak bin Ebi İsrail, Ahmed bin Meni Begavi, Muhammed bin Müsna ve daha birçok alimden hadis-i şerif öğrenip rivayette bulunmuştur. Ardından yüz bin hadis-i şerifli ravileri ezberleyerek hafız olmuştur.

Ebu Cafer Taberi, fıkıh ilmini Davud-i Zahiri’den, Şafii fıkıhını Mısır’da Rebi’bin Süleyman ve Bağdat’ta Muhammed Za’ferani’den öğrenmiştir. Yunus bin Abduüla’la’dan ve diğer fıkıh alimlerinden Maliki mezhebinin fıkıh bilgilerini öğrenmiştir.

Şafii mezhebinde olmasına rağmen, amelde dört hak mezhebin fıkıh bilgilerini çok iyi öğrenip, dört mezhepte de alim olmuştur. Şafii mezhebinde zamanının en büyük alimi olan Ebu Cafer Taberi, Ebu Şuayb-il-Harrani ve Abdülgaffar Hüsybi’yi çeşitli ilimlerde eğitmiştir. Ebu Cafer Taberi, birçok ilimde mütehassıs olduktan sonra, ilmini insanların beğenisine sunmuş ve Bağdat’ta on sene Şafii mezhebine göre fetva vermiştir.

Ebu’l- Abbas Bekri şöyle anlatmıştır; "Muhammed bin Cerir Taberi, Muhammed bin İshak bin Huzetme, Muhammed bin Nasr Mervezi ve Muhammed bin Harun Ruyani ile birlikte Mısır’a gitmiştik. Yanımızda yiyecekler bitmiş ve hiçbir şeyimiz kalmamıştı. Bir gece kaldığımız evde toplanıp, ev sahibinden yiyecek almaya karar verdik. İçimizden hangimizin isteyeceğine dair kura çektik, bana çıktı. Müsaade edin, önce abdest alıp iki rekat namaz kılayım, sonra gideyim dedim ve namaza durdum. Ben namaza durunca kapı çalındı. Kapıyı açtılar. Namazdan sonra baktım, at üzerinde biri duruyordu. Mısır valisi tarafından gönderildiğini söyledi." demiştir.

Sözlerine şöyle devam eden Ebul Abbas Bekri; "Sonra yere inip, Muhammed bin Nasr hanginizdir? dedi. İşte bu zattır diyerek gösterdiler. Bir kese çıkarıp uzattı. İçinde elli dinar vardı. Sonra Muhammed bin Cerir kimdir? dedi. Gösterince, ona da aynı şekilde bir kese verdi. Diğerine de teker teker sorup, içinde para bulunan birer kese verdi. Beni de sordu, gösterdiler ve bana da verdi. Sonra şöyle dedi: “Vali, dün gece rüyasında şehrimize ilim öğrenmek ve öğretmek için gelen salih ve alim kimselerin, açlıktan karınları üzerine büzüldüklerini görmüş. Bunun için bu keseleri size gönderdi. Paranızın bittiğini haber verirseniz, tekrar göndereceğine söz verdi." dedi.

Ebu Cafer Taberi, sadece Allah rızası için çalışmış ve İslamiyet’i öğrenmek ve öğretmek için çaba göstermiştir. Din ve ilim zenginliğini, dünya zenginliğe tercih eden Ebu Cafer Taberi, dünyaya ehemmiyet vermeyip, harama düşmekten hep korkmuştur. Öte yandan ömrünü sadece ilim öğrenmek, öğretmek, ibadet edip, kitap yazmakla geçirmiştir. Ebu Cafer Taberi çok kitap yazmış ve ömrüne bölündüğünde her güne 14 sayfa düşmektedir. Ebu Cafer Taberi, 19 Şubat 923 yılında Bağdat’ta yaşama gözlerini yummuş ve defni vefat ettiği evde gerçekleştirilmiştir.

Ebu Cafer Taberi’nin Eserleri

Ebu Cafer Taberi özellikle tefsir alanında ünlü olup, tefsiri ile tanınmıştır. Cami-ul-beyan et-te’vil-ül-Kur’an adlı bu eseri, Eshab-ı kıramın ve Tabii’nin rivayetlerini toplayan en geniş tefsirlerdendir. Kendisine gelen rivayetleri çeşitli yönlerden inceleyen Ebu Cafer Taberi, Ayet-i kerimelerden çıkarılan hükümleri bildirip, Arapça kaideleri hakkında da bilgi vermiştir. Daha önce yazılmış pek çok tefsirindeki bilgileri, eserinde değerlendirmiştir.

Eserin mukaddimesinde; Kur’an-ı Kerim hakkında bilgiler vermektedir. Bu eser, alimler tarafından çok beğenilmiş ve insanlar Taberi tefsirini ilk önce kopya etmiş, daha sonra huzuruna gelip onun ağzından açıklamasıyla birlikte dinleyerek kendi yanlışlarını düzeltmişlerdir. Böylece yüzlerce alim kendisinin öğrencisi olmuş her biri en az birer tane Taberi tefsiri yazarak, Taberi’nin ilminin yayılmasına vesile olmuşlardır. Taberi tefsiri, daha sonra gelen alimlerin bir çoğu tarafından kaynak olarak kullanıldı. Bu tefsir 23 cilt olup, birçok defa basılmıştır.

[renkbox baslik="Abdulkadir Geylani Kimdir? Hayatı ve Eserleri
" link="https://bilgihanem.com/abdulkadir-geylani-kimdir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2017/12/abdulkadir-gelyani-kimdir-hayati-ve-eserleri.jpg" renk="mavi" yenisekme="hayir"][/renkbox]

Ebu Cafer Taberi’nin yazdığı Tarih-ül-ümem vel-müluk adlı tarih kitabı çok meşhurdur. Ahbar-ur-rusul ve’l- müluk, kısaca Tarih-i Taberi de denilmektir. Bu eserinde ilk insan Âdem’in yaradılışından, Hz.Muhammed (SAV)’in hicretine kadar olan hadiseleri, duyduğu ve tarih kitaplarında gördüğü bilgilere göre yazmıştır. Ebu Cafer Taberi’nin hicretten sonraki olayları da vesikalara ve rivayetlere göre geniş bir biçimde anlatmıştır.

Ebu Cafer Taberi’nin diğer eserleri şunlardır: El-Müsterşid fi ulum-id-din, Kitab-ül-aded ve’t-tenzil, Kıraat, Kitabü-ihtilaf-ül-fukaha, Tehzib-ül-asar, Et-Tebşir fi usul-üd-din, Tari-ür-rical min-es-Sahabeti vet-Tabiin, Cüz’ün fil-İ’tikad.