Sert iklim şartlarından hoşlanmayan fındık ağacı ülkemizde genellikle Karadeniz yöresinde yetiştirilmektedir ve bölge insanına önemli bir geçim kaynağı olmaktadır. Zirai bakımı zahmetli olan yemiş uygun yetişme koşulları oluşturulduğunda yüksek verim sağlamaktadır. Meyvesi tüketilebildiği gibi kabukları da çöpe atılmayıp değerlendirilmektedir.
Fındık, küçük bir boyuta sahip olmasına rağmen besleyici bir gıdadır. Rejim yapanların kilo vermesine yardımcı olmakla beraber fazla tüketildiğinde içerdiği yağlardan dolayı şişmanlamaya neden olabilmektedir. Birçoğunun mutfağından eksik etmediği fındığın saklama koşulları önemlidir. Özellikle bozulmuş fındıklar tüketime uygun değildir. Karaciğer sağlığının bozulması ile beraber birçok sorunun oluşmasına yol açabilmektedir.
[renkbox baslik="Ceviz Nedir? Çeşitleri, Özellikleri ve Faydaları Nelerdir?
" link="https://bilgihanem.com/ceviz-nedir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2017/01/ceviz-hakkinda-bilgiler.jpg" renk="kahve" yenisekme="evet"][/renkbox]
Fındığın preslenmesiyle elde edilen yağı da cilt sağlığı için tercih edilen bakım ürünleri arasına adını yazdırmayı başarmıştır. Özellikle pastacılık sektöründe kullanılan bu yağ tüketime uygundur. Ayrıca kolesterol, trans yağ asidi gibi maddeler içermeyen fındık yağı hızlı yakılmakla beraber vücut için en faydalı yağ olarak bilinmektedir. Dilerseniz; fındıkla ilgili merak ettiklerinizi makalemizin devamını okuyarak öğrenebilirsiniz.
Fındık Nedir?
Kuzey yarım kürenin ılıman bölgelerinde yetişen ve ağacı ile aynı adı taşıyan fındık, Huşgiller (Betulaceae) ailesine mensup olup Corylus cinsine ait bir meyvedir. Alçak boylu ya da çalı formunda bir bitkidir. Dişi ve erkek çiçeği ayrı ağaçta bulunan bitki tek evciğe sahiptir.
Misket büyüklüğünde, koyu kahverengi tonlarda ince kabukları olan ve yüksek oranda lif içeren bir gıdadır. Dış kabuğu ile aynı renkleri taşıyan yemiş genellikle kavrulmuş olarak tercih edilmektedir. Yaş şekilde de tüketilebilen fındık ise ishal yapıcı bir etki gösterebilmektedir.
Birçok kişinin kahvaltılarda vazgeçilmezi olan ve değişik kullanım şekillerine sahip fındık, sağlık açısından oldukça önemli bir konumda bulunur. Günde bir avuç tüketimini tavsiye edilen yemiş, birçok hastalığa iyi geldiği gibi rejim yapanların da diyet listelerinde rahatlıkla bulundurduğu besleyici bir gıdadır. Tüketim miktarı aşılmadığı sürece, diyetisyenlerin danışanları için önerdiği başlıca yiyecekler arasındadır.
Fındık Çeşitleri Nelerdir?
Şekillerine ve iriliklerine göre adlandırılan fındıkların 15 tane türü vardır. Ülkemizde yetiştirilen çeşitleri ise; yuvarlak, badem ve sivri fındıktır.
Yuvarlak Fındık Çeşitleri
Bu bölümde yuvarlak fındık grubuna giren türleri inceleyeceğiz.
- Foşa Fındığı: İri bir görünüme sahip olan bu tür genellikle Trabzon bölgesinde yetiştirilmektedir. Kırmızımsı kahverengi tonlarda, sert bir kabuğu vardır. İç randımanı % 50-53, yağ oranı ise % 69.69’dur.
- Tombul Fındık: Ülkemizde yetiştirilen önemli ürünlerden olan ve yüksek verim alınan bu tür, mahsulün yaklaşık %80’ine hitap etmektedir. Tarımı özellikle Giresun bölgesinde yapılmaktadır. Parlak kahverengi tonlara sahip olan kabuğu fazla sert değildir. İç randımanı %50-52, yağ oranı ise %69-72’dir.
- Palaz Fındık: Tombul fındıktan daha gösterişlidir lakin daha lezzetli değildir. Genellikle Ordu bölgesinde yetiştirilmektedir. Kolayca kırılabilen kabuğu kapalı kahverengi tonlara sahiptir. İç randımanı %49-51, yağ oranı ise %64-68’dir.
- Kan Fındığı: Fazla rağbet gören bu tür oldukça lezzetlidir. Kan fındığına genellikle Trabzon bölgesinde rastlanmaktadır. 0.9 mm kabuk kalınlığına sahiptir. İç randımanı %52-54, yağ oranı ise %66-69'dur.
- Cavcava Fındığı: Tarımı diğer türlerden daha az olan bu fındığın, kahverengi kabukları 0.9-1 mm kalınlığa sahiptir. İç randımanı %52-54, yağ oranı ise %63-66’dır.
- Kalınkara Fındık: Fındığın yetişme koşullarının aksine fazla seçici olmayan bu tür, basitçe ve oldukça fazla oranda yetiştirilmektedir. Donuk kahverengi tonlarda olan kabuğu 1.3 mm kalınlığa sahiptir. İç randımanı %48-49, yağ oranı ise %59-64’tür.
- Çakıldak Fındık: Yüksek verime sahip olan bu tür Batı Karadeniz’de “delisava” olarak bilinmektedir. Ordu bölgesinde sıkça rastlanmaktadır. Açık renkli olan kabukları 1.2 mm kalınlığa sahiptir. İç randımanı %52-54, yağ oranı ise %58-63’tür.
- Uzunmusa Fındığı: Yüksek verime sahip olan bu tür iri bir fiziğe sahiptir. Tarımı özellikle Ordu bölgesinde yapılmaktadır. İnce yapılı olan kabukları kırmızımsı kahverengi tonlardadır. İç randımanı %54-56, yağ oranı ise %64-68’dir.
- Kargalak Fındık: Oldukça gösterişli ve iri bir fiziğe sahip olan bun türün tarımı fazla yapılmamaktadır. Yer yer Trabzon bölgesinde rastlanılmaktadır. Kalın bir kabuk yapısı vardır. İç randımanı %46-58, yağ oranı ise %57-63’tür.
- Mincane Fındığı: Düşük verime sahip olan bu tür genellikle Trabzon bölgesinde yetiştirilmektedir. Kolay kırılan kabukları açık kahverengi tonlardadır. İç randımanı %48-50, yağ oranı ise %59-65’dir.
Badem Fındık Çeşitleri
Bu bölümde badem fındık grubuna giren türleri inceleyeceğiz.
- Yuvarlak Badem Fındığı: Uzun bir yapıya sahip olan meyvelerin kabuğu 1 mm kalınlığındadır. İç randımanı %51-52, yağ oranı ise %58-61’dir.
- Değirmendere Fındığı: İri ve gösterişli bir yapıya sahip olan bu tür taze olarak tüketilmektedir. Kabuklarının kalın ve sert bir yapısı vardır. İç randımanı %47-48, yağ oranı ise %52-56’dır.
- Yassı Badem Fındığı: Uzun meyveleri olan bu türün kabukları parlak kahverengi tonlardadır. İç randımanı %48-49, yağ oranı ise %57-62’dir.
Sivri Fındık Çeşitleri
Bu bölümde sivri fındık grubuna giren türleri inceleyeceğiz.
- Sivri Fındık: Ülkemizde fındık yetişen her bölgede rahatlıkla rastlanabilen bu türün kabukları ince bir yapıya sahiptir. İç randımanı %49-50, yağ oranı ise %65-68’dir.
- Acı Fındık: Düşük verime sahip olan bu tür sivri fındığa göre daha gösterişlidir. Kabukları açık kahverengi tonlardadır. İç randımanı %50-52, yağ oranı ise %63-65’dir.
- İncekara Fındık: İri meyveleri olan bu türün kabukları ince yapılı olup koyu kahverengi tonlara sahiptir. İç randımanı %50-52, yağ oranı ise %68-70’dir.
Fındığın Özellikleri Nelerdir?
Çiçekleri çoğunlukla yapraklarından önce ilkbaharla birlikte açmaya başlayan bitkinin; sivri uçlu, kenarları dişli ve oval ya da yuvarlak, tüylü yaprakları vardır. 1-3 mm uzunluğunda kırmızı renge sahip olan dişi çiçeğin yapraklarından meydana gelen meyvelerin hasadı, Temmuz - Ağustos aylarında yapılmaktadır. 5-12 cm uzunluğunda sarı renge sahip olan ise erkek çiçektir. Nuks meyve 1-3 uzunluğunda, 1-2 cm çapındadır ve kabuğun etrafını saran kadehciği vardır.
Fındık ağacı; kış aylarının yumuşak seyrettiği iklimleri ve besin maddesi bakımından zengin humuslu toprakları sever. Sert iklim koşulları ve kireçli topraklar, fındık verimini olumsuz etkileyen faktörlerdir. Yıllık ortalama 1000-2000 m3 yağışa ihtiyaç duyar. Fazla derine kök salmayan ağaç, kış aylarıyla beraber yapraklarını dökmeye başlar.
Bir yıl dinlendirilip bir yıl ürün veren fındığın birçok çeşidi kedine kısır olduğu için yabancı döllenme ile daha fazla ürün verir. Bazı yörelerde tek gövdeli ağaç olarak yetişen fındık 15-20 metreye kadar uzayabilmektedir.
Sonbahar ve ilkbahar aylarında dikilebilen fındık, ülkemizin başlıca ihracat ürünleri arasında yer almaktadır. Dünya fındık üretiminin %62-65 gibi hatırı sayılır bir oranını sağlayan Türkiye’deki fındıkların %80’ni Karadeniz Bölgesi’nde yetişmektedir. Ekolojik şartlar dahilinde, dönümünden 20-125 kilogram fındık alınabilmektedir. Üretimi teşvik edilen ağacın bakımı ise oldukça zahmetlidir.
Fındığın Besin Değeri
Yüksek besin değerine sahip olan fındığın; E, K, C vitaminleri, demir, selenyum, bakır, çinko, magnezyum mineralleri folik asit, protein ve lif bakımından oldukça zengin bir içeriği vardır.
Bu kısımda 1 avuç fındığın besin değerlerini kaleme alacağız.
- 14.58 g Yağ
- 3.59 g Protein
- 4.01 g Karbonhidrat
- 2.33 g Lif
- 0 mg Kolesterol
- 27.36 mg Kalsiyum
- 0 mg Sodyum
- 163.2 mg Potasyum
- 4.8 iu Vitamin A
- 1.51 mg Vitamin C
- 1.13 Demir
Fındıkta Bulunan Bazı Kimyasal Bileşenler
Fındığın besin değerlerinden sonra bazı bileşenlerinin yer aldığı bu bölümden de anlaşılacağı gibi yemiş, birçok kıymetli maddeyi bünyesinde barındırmaktadır. Aşağıdaki rakamlar % (yüzde) olarak verilmiştir.
- Kimyasal bileşimi 15.98
- Enerji (kcal) 672
- Yağ 60.51
- Doymuş 4.76
- Çoklu doymamış yağ 5.43
- Tekli doymamış yağ 50.32
- Karbonhidrat 16.83
- Şeker 3.58
- Su 4.45
- Kül 2.23
Fındığın Kullanım Alanları
Ülkemizde bolca yetişen ve tamamı kullanılabilen yüksek ticari değere sahip önemli bir kaynaktır. Büyük oranda çikolata sanayinde kullanılan fındık; çerez olarak tüketilmekle beraber tatlı, pasta, helva, bisküvi, şekerleme ve dondurma üretiminde yer almaktadır.
Fındık Yağının Kullanım Alanları
Fındık yağı; tıptan endüstri sanayine kadar birçok alanda kullanılmaktadır.
- İlaç ve kozmetik sanayinde
- Tıbbi araç-gereçlerin sterilizasyonunda
- El ve lastik eldivenlerin temizliğinde
- Ağız-deri ve kadın doğum hastalıklarında antiseptik olarak
- Yemeklerde kullanılan yağ olarak
- Temizleyici, dağıtıcı ve nemlendirici olarak
- Kimyasal reaksiyonlarda katalizör olarak
- Koruyucu boya sanayinde kurutucu olarak
- Endüstride; yüzey aktif maddesi, korozyon inhibitörü, yağlama, metal kesme yağları ve gres yağı üretiminde
- Yem sanayinde kullanılmaktadır.
Fındık Kabuğunun Kullanım Alanları
Fındık kabuğu yüksek kalorili olduğu için özellikle yakacak madde olarak kullanılmaktadır. Boya endüstrisinde de yer almakla beraber, bazı yollarla kömür haline getirilerek de kullanılmaktadır.
Fındığın Faydaları Nelerdir?
Zengin besin içeriğine sahip besleyici bir gıda olan fındık, sağlık açısından oldukça önemli bir gıdadır. DNA’da meydana gelen hasarların onarılmasında da etkili olan ve hem çiğ hem de kavrulmuş olarak tüketilebilen yemişin kavrulmamış hali daha fazla antioksidan içermektedir.
- Kalp ve Damar Sağlığına Faydaları: Fındığın içeriğinde bulunan E vitamini ve doymamış yağlar kalp sağlığını koruyarak kalp krizi riskini engelleyici bir rol oynar. Yapısında bulunan oleik asit kötü huylu kolesterolün düşürülmesini sağlar. Antioksidan özelliği ile koroner arter rahatsızlıkların tedavisinde de etkili olmaktadır. Ayrıca bileşimindeki arginin damar sağlığını koruyucu bir etki göstermektedir.
- Kanseri Önleyici Etkisi: Fındık yüksek oranda E vitamini içerdiğinden dolayı kanserin engellenmesinde etkili olmaktadır. Özellikle mesane kanserine karşı koruyucu bir kalkandır.
- Diyabete Etkisi: Fındık içerdiği lifler sayesinde özellikle tip 2 diyabet riskini azaltıcı yönde bir rol oynar.
- Kemik ve Kas Sağlığına Faydaları: Kemik gelişimi ve güçlenmesi için fındık tüketimi önemlidir. Çünkü içeriğinde bulunan magnezyum ve kalsiyum mineralleri kemikler için bir besin kaynağı olmaktadır. Kemik erimesi (osteoporoz) sorununun oluşmasında engelleyici bir etki göstermektedir. Ayrıca fındık bu mineraller sayesinde; kas krampları, ağrıları, spazmları, gerginlikleri ve yorgunlukları içinde tedavi edici niteliktedir.
- Sinir Sistemine Faydaları: Fındık içerdiği amino asit ve B6 vitamini sayesinde sinir sisteminin sağlıklı bir şekilde işlemesi yönünde etki gösterir. Miyelin oluşumunda rol alan meyve, yapısında bulundurduğu B6 vitamininin içerdiği epinefrin, serotonin, melatonin gibi hormonların salgılanmasını sağlamaktadır.
- Sindirim Sistemine Faydaları: Fındık içerdiği manganez minerali sayesinde sindirim sistemi sağlığını korur. Yüksek oranda lif içeren fındık bağırsak hareketlerini kolaylaştırdığından dolayı kabızlık tedavisi için de tercih edilebilmektedir.
- İltihaplanmalara Karşı Etkisi: Fındık içeriğinde bulundurduğu omega 3 sayesinde, iltihaplanmalardan kaynaklanan rahatsızlıkların tedavi sürecinde olumlu yönde etki sağlamaktadır.
- Doğurganlığın Artmasında Etkileri: Fındığın doğurganlık oranını artırdığı bilinmektedir. Ayrıca gebelik döneminde meydana gelebilen kabızlık probleminin çözümünde rahatlıkla tüketilebilecek gıdalar arasındadır.
- Adet Ağrılarına Etkisi: Fındık adet ağrılarının dindirilmesinde de tercih edilebilen doğal bir ilaç görevi görmektedir.
- Strese Karşı Etkileri: Fındığın içeriğinde bulunan B vitaminleri; stres, depresyon, anksiyete ve şizofreni gibi problemlerin çözümünde olumlu bir etki sağlar.
- Cilt Sağlığına Etkisi: Fındık içerdiği vitamin E sayesinde; cildi çeşitli zararlı faktörlerden koruyarak erken yaşlanma ve cilt kanseri gibi olumsuzlukların engellenmesinde rol almaktadır. Ayrıca fındık yağı kullanımı UV ışınlarının etkisine karşı doğal bir koruyucudur.
- Saç Sağlığına Etkisi: Saçlarda meydana gelen kuruluğun giderilmesinde ve renginin doğal olarak değiştirilmesi (kahverengine çevirme) yönünde etki sağlar.
[renkbox baslik="Leblebi Nedir? Çeşitleri, Özellikleri ve Faydaları Nelerdir?
" link="https://bilgihanem.com/leblebi-nedir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2018/01/leblebi-nedir-cesitleri-ozellikleri-ve-faydalari-nelerdir.jpg" renk="sari" yenisekme="hayir"][/renkbox]
Fındığın Zararları (Yan Etkileri) Nelerdir?
Tüketim miktarına dikkat edildiği sürece faydalı olan fındık, dozu aşıldığında tam tersi bir etki ile zararlı hale gelmektedir. Üstelik hayati anlamda tehdit oluşturan alerjik reaksiyonların tetiklenmesine yol açabilmektedir.
- Yüksek oranda magnezyum içeren yemiş, fazla yenildiğinde kalpte bazı problemlerin oluşmasını sağlayabilir.
- Divertikül rahatsızlığı olan kişiler tedavi sürecinin olumlu geçmesi için fındık tüketmemelidir.
- Aşırı tüketimi sonucu; dolaşım bozuklukları, bilinç kaybı, kan basıncında düşme, karın ağrısı, mide bulantısı, kusma, ishal gibi problemler doğabilir.
- Yine tüketim miktarı aşıldığında, solunum yollarında bazı alerjik reaksiyonlar meydana gelebilir.
- Nefes darlığı, öksürük, hapşırık, burun akıntısı gibi sorunların oluşmasını sağlayabilir.
- Günlük tüketim miktarına sadık kalındığı sürece kilo vermeye yardımcı olan fındık, tersi durum olduğu zaman obezite problemini oluşturabilecek bir etki gösterir.
- Vücutta ödem oluşmasına da neden olabilen yemiş egzama belirtilerini de doğurabilir.
- Dudak ve yanaklarda kabarmaya sebep olabilir.
