Babasından aldığı okuma-yazma merakıyla edebiyatla küçük yaşta tanışan Can Yücel, Türk modern şiirinin önde gelen bir ismidir. Şiir yazmak, düşünmek, sevmek gibi eylemleri gerçekleştirmede iyidir ve bunu şiirlerine başarıyla yansıtır. Ona göre insanlığı anlamanın yolu sevgiden geçmektedir.
Başarılarla dolu şairlik yaşamının yanı sıra aldığı dil eğitimleriyle çevirmenlik ve spikerlik gibi mesleklerle de uğraşmıştır. Sevdiği ne varsa kendisiyle bütünleştirmiştir. Yücel sevenleri tarafından ölümsüz şiirleriyle, çok sevdiği Datça’yla ve günebakan çiçekleriyle anılmaktadır.
[renkbox baslik="Kemal Tahir Kimdir? Hayatı, Kitapları ve Sözleri" link="https://bilgihanem.com/kemal-tahir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2019/04/kemal-tahir-kimdir-hayati-kitaplari-ve-sozleri.png" renk="siyah" yenisekme="evet"][/renkbox]
Ailesiyle sürdüğü sevgi dolu yaşamından beslenmiş ve bunun izini şiirlerinde hep belli etmiştir. Ayrıca çok sevilen şiirlerini siyasi fikirleriyle kusursuz bir biçimde harmanlamıştır. Çeşitli edebiyat dergilerinde siyasi ve kültürel alanlarda yazıları yayımlanmıştır. Aşağıda değerli şairin yaşamına dair detayları bulacaksınız.
Can Yücel Kimdir?
Modern bir Türk şairi olan Can Yücel, Türk şiirinde yarattığı farklı tarz ile ünlü bir isimdir. Şiirlerinde kullandığı kaba fakat samimi dilini, bariton ses tonuyla birleştirir.
Ünlü şair Can Yücel, tek parti döneminin 7 yıl boyunca Milli Eğitim Bakanlığı görevini yapan Hasan Ali Yücel’in oğludur. 21 Ağustos 1926 tarihinde İstanbul’da dünyaya gelmiştir.
Kendine has üslubu ve havasıyla sevenlerinin “Can Babası” olmuştur. Dinleyicilerine sevmenin ve doğanın güzelliklerini şiir yoluyla anlatmayı başarmıştır.
Mutlu bir çocukluk geçirmiş, ardından hayatının aşkını bulmuş ve onunla tam 43 yıl geçirme fırsatını bulmuştur. Başarılı sanat hayatının yanı sıra politik geçmişi de sık sık gündem olmuştur.
Can Yücel’in Hayatı
Yücel'in okuma-yazmaya küçük yaştan beri olan aşırı düşkünlüğü, babasından aldığı genlerin bir sonucuydu. Babası Hasan Ali Yücel, eğitim alanında dönemin önemli bir ismiydi.
Başarılı bir ilk ve orta eğitimin ardından Yücel, liseye başladığında ailesiyle birlikte Ankara’da yaşamaya başladı. Ankara Atatürk Lisesi’nde okudu.
Bu lisenin ona en büyük getirisi, sınıf arkadaşı Gazi Yaşargil’di. Gazi, ileride önemli bir bilim adamı olacaktı.
Burs Kazanması ve Üniversite Yılları
Can Yücel ve yakın arkadaşı Gazi, 1943 yılında yurt dışı eğitim bursu kazandı. Fakat bu dönemde Yücel, babası dönemin Milli Eğitim Bakanı olduğu için bursu kabul etmek istemedi.
Çünkü hakkında babasının torpiliyle burs kazandığı konuşulacağı için endişe ediyordu. Gazi bu durumun farkına vardığında, bu bilginin doğru olmadığını ve iki ailenin de kendi imkanlarıyla çocuklarını yurt dışına yolladığını bildirdi.
Ünlü şair Can Yücel, kazandığı burs sayesinde Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi’ne girdi. Burada Klasik Filoloji Bölümü’nde okuyordu.
Bu lisans eğitimini sonraki yıllarda Cambridge Üniversitesi’nde Latince ve Yunanca eğitim ile tamamladı. Yurt dışı eğitimi ona birçok fırsatı da beraberinde getirmişti.
Sonraki yıllarda burada öğrendiği diller ile çevirmenlik yapacak, şair yönünü farklı başarılarla süsleyecekti. Yücel, Avrupa’nın birçok farklı yerinde yaşadı.
Bir süre sonra ülkesine döndüğünde, Kore Savaşı çıktı. Bu dönemde, 1953 yılında askerlik görevini Kore’de yaptı. Askerlikten sonra tekrar İngiltere’ye döndü.
1953-1958 yılları arasında Londra BBC’nin Türkçe bölümünde spikerlik yaptı. 1963 yılında Türkiye’ye döndüğünde bir süre Bodrum’da turist rehberliği yaptı.
Hayatının bundan sonraki döneminde bağımsız çevirmen ve şair olarak İstanbul’da yaşayacaktı. Sadece yaşadığı dönemin değil, ölümünden sonra da saygı ve sevgiyle anılacak bir şair olmayı başarmıştı.
Edebi Kariyeri
Can Yücel, yazdığı şiirlerle edebiyat dünyasına giriş yaptı. Yıl 1945 iken o, şiirlerini artık dergilerde yayınlıyordu. Yeni Dergi, Sanat Emeği, Yeni Düşün ve Birikim’de yazdığı şiir, yazı ve çevirileriyle ünlendi.
1945-1965 yılları arasında Yenilikler, Beraber, Seçilmiş Hikayeler, Dost, Sosyal Adalet, Şiir Sanatı, Dönem, Ant, İmece ve Papirüs gibi dönemin ünlü dergilerine şiirler yazıyordu.
Fakat Yücel, 1950 yılında tüm dergilerde yazdığı seçme şiirlerini bir araya getirdi ve “Yazma” adını verdiği ilk şiir kitabını çıkardı. İlk şiirlerinde daha çok uyaklı yazıyordu.
Duygusal anlamda ise her şiiri adeta ayrı bir coşkuluydu. Şiirlerine bakıldığı zaman, onun her zaman geleceğe güvenle ve umutla bakan bir şair olduğu gerçeği göze çarpıyordu.
Fakat ünlü şair, ilk kitabından elde ettiği başarıyla yetinmedi. Yeni arayışlar içindeydi. Sesinden dinlenilen her şiir, kişide farklı duyguların uyanmasını sağladı.
Evliliği
Ünlü şair, kendisine şiirler yazdıran kadını buldu ve büyük bir aşk adamı oldu. Onun yaşattığı aşkı şiirlerine döküyordu. Ve nihayet, 1954 yılında Güler ile evlendi.
Zor bir adam olan Can Yücel’e rağmen bu evlilik 43 yıl, ünlü şairin vefatına kadar devam etti. Çiftin yaşadığı gerçekten büyük bir aşktı.
Bu evlilikten Güzel ve Su adında iki kızları, bir de Hasan adında oğulları dünyaya geldi. Yücel, ailesine son derece düşkün bir adamdı.
Onlara bağlılığını her fırsatta dile getirdi. “Küçük Kızım Su’ya”, “Güzel’e” ve “Yeni Hasan’a Yolluk” adlı eserleriyle onlara duyduğu sonsuz sevgiyi kanıtladı.
Yazdığı kitaplardan birine de “Maaile” adını verdi. Yücel'in şiirlerinde hep sevgi vardı, sevdikleri de eserlerinin olmazsa olmaz bir parçasıydı.
Parlak Dönemleri
Hiciv gücü yüksek bir dil ustası olan Can Yücel, kullandığı kendine has dil ile şiirlerini besliyordu. Halk ağzını fazlasıyla benimsemişti.
1959 yılında “Her Boydan” adlı şiir kitabıyla dünyaca ünlü şairlerin şiirlerinin çevirisini yaptı. Bu çevirilerinde kendi özgün cümlelerini kullandı. Oldukça başarılı oldu.
Ardından, başarılarla dolu edebiyat yaşamına tiyatro çevirilerini de ekledi. Dünyaca ünlü eserlerin çevirisi yapıyordu. Bunlardan biri Shakespeare’in “Brecht ve Lorca” adlı eseriydi.
Ona alışkanlık olan kendine has havayı kullanma, çevirilerine de yansıdı. Özellikle Shakespeare’in eserlerini çevirirken aslına bağlı kalmadı, tümünü adeta yeniden yaşayarak yazdı.
Shakespeare’e ait olan “to be or not to be”yi kendi öz Türkçesine “Bir ihtimal daha var, o da ölmek mi dersin?” şeklinde çevirdi. Hiç şüphesiz ki bu, onun kurduğu cümlelerden en anlamlısıydı.
Cezaevi Yılları
Ünlü şair, 1962 yılında İngiltere’de olduğu zamanlarda, Latin harflerle taş baskı olarak basılmış bir Türkçe dilbilgisi kitabı buldu. Bu olay çok konuşuldu.
Şiirlerinde argo ve müstehcen sözlere sıkça rastlanıyordu. Bu sebeple sık sık eleştirilerin hedefi oluyor, ilgi çekiyordu. 1965 yılından sonra siyasal konular üzerinde durdu ve bunlar üzerine yazmaya başladı.
Evlendiği yıllarda Che Guevara tarafından yazılan “Gerilla Savaşları ile İnsan ve Sosyalizm” adlı eserini Türkçeye çevirdi. Bu kitaplar sıkıyönetim ile yargılandı.
12 Mart döneminde Che Guevara ve Mao’dan yaptığı çeviriler yüzünden 15 yıllık bir mahkumluk dönemi yaşadı. Bu mahkumiyeti 1974 yılındaki genel af sayesinde son buldu.
Hapishane yılları biter bitmez “Bir Siyasinin Şiirleri” adlı kitabını çıkardı. Bu ünlü şairin çıkardığı üçüncü şiir kitabıydı. Eserlerinin birçoğuna kara mizah hakimdi.
Bazı şiirlerine de tarihsel gerçekler ve gündelik olaylar hakimdi. Bir Siyasinin Şiirleri’nde cezaevinde şahit olduklarını, dışarının durumunu ve hissettiklerini siyasi kimliğini sorgulayarak yazdı.
Ardından İstanbul’da Vatan, Demokrat ve Söz gazetelerinde köşe yazıları yazdı. Daha sonra önce İzmir’e taşındı. Buradan sonraki yerleşim yeri de kendisiyle özdeşleşen Datça olacaktı.
Bu süre içinde Leman ve Öküz adlı dergilere yazıyordu. 1996’da kurulan Emek Partisi’nin kurucu üyeleri arasında yer aldı.
“Hava Döndü” adlı şiiri, partinin marşı olarak belirlendi. Bu dönemlerde de siyasi yazılar yazıyordu. Dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’e hakaret ettiği gerekçesiyle yargılandı.
O dönemlerde 1999 seçiminde, Özgürlük ve Dayanışma Partisi’nden İzmir 1. Sıra Milletvekili adayı olacaktı. Can Yücel, siyasi fikirlerini her ortamda belli edebilen bir şairdi.
Yine tepki toplayan bir eseri daha kaleme almıştı. 12 Eylül 1980 darbesi üzerine “Rengahenk” adlı kitabı yayımlandı. Fakat kitap, müstehcen olduğu sebebiyle toplatıldı.
Ölümü
Ünlü şair, çok fazla sigara kullanıyordu. Aynı zamanda alkol de onun hayatının bir parçası gibiydi. Sigara-rakı ikilisine adeta bağımlıydı.
Ünlü şaire doktorlar tarafından ağız boşluğu kanseri teşhisi koyuldu. Fakat Yücel, hastalığından haberdar olduktan sonra da bu zevkini sürdürmeye devam etti.
12 Ağustos 1999 tarihinde, tedavi gördüğü Dokuz Eylül Üniversitesi Hastanesi’nde hayata gözlerini yumdu. Vasiyetini çok sevdiği eşi Güler Yücel’e bırakmıştı.
Bu vasiyette ömrünün son 10 yılını geçirdiği Datça’ya gömülmek istediği yer alıyordu. “Mekanım Datça olsun, öldükten sonra beni buraya gömün.” demişti.
Ünlü şairin cenazesi, dönemin belediye başkanı Ahmet Piriştina’nın katılımıyla, çok sevdiği günebakan çiçekleriyle Datça’da toprağa verildi. Büyük Gölcük depreminin meydana geldiği tarihte, 17 Ağustos 1999’da defnedildi.
İsteği kırılmamıştı ama ölümünden sonra Datça’da anma törenleri düzenlenmesine şarap içtiği gerekçesiyle izin verilmedi. Bir süre sonra mezar taşı dahi parçalandı.
Mezarının bulunduğu yerin yakınlarındaki “Can Evi” de kapatıldı. Sevenlerine şiirleri ve güzel sesi kaldı.
Ölümünün Ardından
Can Yücel ve çok sevdiği eşi Güler, çok büyük bir aşk yaşadı. Hal böyle olunca, Güler için Can’ın ölümünü kabullenmek bir hayli zor olmuştu. Acıyı en derininde hisseden Güler Yücel eşinin ardından şunları yazdı:
"Yine Ağustos geldi, yine incir sıcağı, toprak güneş kokuyor. Yine bademler çatladı, yine cırcır böcekleri caz yapıyor; yediveren limon salkım salkım. Taşçı Mehmet yerli tohumdan on dönüm karpuz ekmiş yine... Hani vasiyet etmiştin ya ona "Yerli tohum bankası kurun" diye; sözünü unutmamış. Muhtar yine seni anlatıp duruyor. Yaşadığımız yeri görmek için insanlar akın akın evimize geliyor. Hasan geldi, Güzel ve Su geldiler, bir sen yoksun..."
Can Yücel’in Şiirleri
İçinden sevgiyi eksik etmediği şiirleriyle çoğu duyguya tercüman olan Can Yücel, Türk edebiyatında modern şiir alanında oldukça başarılı bir isimdir.
Şiirlerinde argo ve müstehcen kelimelere sıkça yer vermiş, bazen tepkileri üzerine çekmiş olsa da günümüzde bütün eserleri değer görmektedir. Edebiyatımıza armağan ettiği çok sayıda değerli eseri vardır.
Ünlü şair eserlerinde; doğadan, insanlardan, olaylardan, kavramlardan, heyecanlardan, duyum ve duygulardan ilham almıştır. Aşağıda Can Yücel’in en ünlü şiirlerinden bazılarını bulacaksınız:
Can Yücel, yaşamı boyunca babasına hasret büyümüştür. Bir röportajında, kendisine neden hep babasına duyduğu sevgi ve özlemi anlatan şiirler yazdığı sorulmuş, o da bu soru karşısında annesine duyduğu sevgiyi anlatacak bir kelime olmadığını dile getirmiştir.
Can Yücel’in şiirlerinin olmazsa olmazı haline gelmiş sevgi kavramı, onun bu dizelerine de hakim olmuş. Sevginin yanı sıra özgürlük ve mutluluktan da söz eden şair, aynı zamanda umutu da ele almıştır.
Şiirlerinin çoğunda insan ve doğaya yer veren Yücel, bu şiirinde de aynı tutumla hareket etmiş. Umutsuzluk ve insanlığı ele geçiren mutsuzluk ile başını alıp gitme isteğini ele almıştır.
Bazen ne kadar uğraşırsan uğraş, hiçbir şey istediğin gibi olmaz. Tüm çabalarına rağmen olması gerektiği gibi olur. Bu yüzden zorlamamak gerekir.
Bu şiirinde hayatta her şeyi akışına bırakmamız gerektiğine vurgu yapan şair, bunu yaparken elimizden geleni yapmamız gerektiğini dile getirmiştir.
İnsan ve doğadan ilham aldığı bu şiirinde sevgiyi ana tema olarak kullanıp tüm fikirlerini bu çerçeveden yansıtmıştır. Bu şiir, sevgi denen şeye bulaşmış da kurtulamamışçasına, okuyanın ruhunu adeta sevgiyle doldurur.
Can Yücel’e Ait Olduğu Sanılan Fakat Ona Ait Olmayan Eserler
Uzun zamandır sosyal medyada ve internet sitelerinde paylaşılan ve Can Yücel’e ait olmadığı halde ona onunmuş gibi gösterilen şiirler ile sözlerin sayısı son günlerde iyice artmaktadır. Bu şiirlerin şairin kişiliği ve siyasi duruşuyla uzaktan-yakından bir ilgisi yoktur.
Yanlış bilgilenmeleri önlemek ve doğru bilinen yanlışları düzeltmek adına aşağıda Can Yücel’e ait olmayan fakat onun sanılan eserlerden bazılarına yukarıda yer verdik.
Can Yücel’in Kitapları
Benzersiz eserleriyle dönemine damga vurmuş ve sık sık siyasi görüşleri nedeniyle gündeme gelmiş olan Can Yücel, edebiyat alanında çok sayıda eser vermiştir. Eserlerinde genellikle toplumsal duyarlılığa rastlanır.
Birçoğunu kendi seslendirdiği şiirlerini kitaplarında bir araya getirmiştir. Can Yücel’in en bilinen kitaplarından bazıları şunlardır:
Sevgi Duvarı
Ünlü şairin 1973 yılında çıkardığı bu kitap, onun şiir kitaplarının ikincisidir. Bu eserinde insan ve doğa ilişkilerinden yola çıkmıştır.
İmge-sözcük-anlam üçlüsünü, hep yaptığı gibi bu kitabında da dengelemeyi başarmıştır. Sevgi duvarını bir gecede aşan değerli şair, kalbini birçok sevginin misafir odası yapmıştı.
Rengahenk
Yücel’in 1982 yılında çıkarmış olduğu şiir kitabıdır. Bu kitabın ilk baskısı 12 Eylül darbesinden iki ay sonra yapılmıştır.
Türk edebiyatının önemli ismi Ece Ayhan’ı da ameliyat eden, önceki bölümlerde bahsi geçen yakın arkadaşı Gazi Yaşargil’e ithaf ettiği bi eseridir. Şair, kitapta yer alan “Gidip Gelme” adlı şiirinin müstehcen bulunması sebebiyle yargılanmıştır.
Canfeda
Ünlü şairin 1991 yayım tarihli kitabıdır. Can Yücel’in düşündürücü nitelikteki çok sayıda şiirinin bir araya gelmesiyle oluşturulmuştur. Ayrıca şair bu eserinde de farklı bir tarz ve kendine özgü bir üslup kullanmıştır.
Maaile
Şairin 1996 yılında yayımlanan şiir kitabıdır. Can Yücel için ailesi her şeyden önce gelir. Bu eserinde de eşi, çocukları, torunları ve babasına, kısacası ailesinden sevdiği herkesi bulmak mümnkündür.
Mekanım Datça Olsun
Şairin vefatından önce yayımlanan, 1999 tarihli son şiir kitabıdır. Bu eserinde yerel konuşma diline yer veren Yücel, geleneksel ağız veya söylemlerin şiirde anlam katını nasıl derinleştirdiğini ortaya koymuştur.
[renkbox baslik="Sabahattin Ali Kimdir? Hayatı ve Eserleri" link="https://bilgihanem.com/sabahattin-ali-kimdir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2018/06/sabahattin-ali-hayati-hakkinda-bilgi.png" renk="siyah" yenisekme="hayir"][/renkbox]
Can Yücel’in Sözleri
Can Yücel, şiirleri ve sözleriyle yaşadığı dönemin ve ölümünden sonrasının sevilen isimlerinden biri olmuştur. Unutulmayacak sözleriyle hafızalara kazınan Yücel’in insanın ruhuna dokunan sözlerinden bazıları şunlardır:
Umutsuzluğa hayatında yer vermediğini belirten bu sözüyle Can Yücel, çekilen acılardan duyulan karamsarlığa kapılarak sevgiye kapanmamak gerektiğini vurgulamıştır. Çünkü her şeyin sonu aynı olmaz ve insan aynı noktadan sadece bir kez kırılır.
Akıl tarafından desteklenmediğinde zayıflayan bir duygu durumu olan inanmak, karşı tarafın çabasıyla gelişmez. Kişi birine inanıp inanmamayı kendisi seçer.
Sevgi, arkasında durulması gereken bir duygudur. Eğer insan sözünü ettiği sevginin arkasında duramıyorsa, ona ve sevgisine güvenmek hayal kırıklığına uğratabilir.
Birbirini anlamayan insanlar arasında aşılması neredeyse imkansız bir mesafe oluşur. Çünkü iki insan arasındaki uzaklık mesafelere değil, düşüncelerinin birliğine bağlıdır.
Bu sözüyle kader inancına değinen Can Yücel, bugün sahip olduğumuz yaşamın aslında bir önceki güne bağlı olduğunu dile getirmiştir. Hayat kısadır ve onu güzelleştirebilmek için her fırsatta dolu dolu yaşamak gerekir.
